Jak zaksięgować i rozliczyć transakcję forward?

Spółka z o.o. w banku, w którym posiada rachunek walutowy, zawiera umowy na forward (bez zabezpieczeń) i swap. Strony umawiają się, że określonego dnia spółka musi wymienić na PLN określoną ilość waluty po określonym kursie. Nie jest ta umowa odnoszona do żadnych konkretnych faktur, dostaw itp.

Pytanie:
Czy prawidłowo rozliczamy stosując do wyceny następujące zasady i księgowania:
1) dokonanie przewalutowania (w dniu rozliczenia transakcji) i wpływ na rachunek bankowy PLN (po zawartym kursie np. 4,25 x 80.000 EUR) 340.000 PLN, księgowanie Wn konto 130 Rachunek bankowy w PLN, Ma konto 135-5 Środki pieniężne w drodze - transakcje forward,
2) dokonanie przewalutowania (w dniu rozliczenia transakcji) i wypływ z rachunku bankowego EUR (po kursie średnim NBP z dnia poprzedzającego np. 4,10 x 80.000 EUR) 328.000 PLN, księgowanie Wn konto 135-5 Środki pieniężne w drodze - transakcje forward, Ma konto 132 Rachunek bankowy w EUR,
3) rozliczenie zawartej umowy (w dniu rozliczenia transakcji) 12.000 (4,25 - 4,10 x 80.000 EUR), księgowanie Wn konto 135-5, Ma konto 756 Przychody finansowe?

Odpowiedź:
Rozwiązanie przyjęte przez jednostkę jest nieprawidłowe, gdyż nie uwzględnia rzeczywistego kursu zakupu waluty obcej stosowanego przez bank obsługujący jednostkę w dniu rozliczenia kontraktu i decydującego o wysokości zysku/straty z kontraktu walutowego forward.

Uzasadnienie:
Zgodnie z art. 30 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 330 z późn. zm.) operacje gospodarcze opiewające na waluty obce ujmuje się w księgach rachunkowych po ich przeliczeniu na złote za pomocą:
a) kursu waluty faktycznie zastosowanego do danej operacji (sprzedaży lub kupna walut oraz zapłaty należności lub zobowiązań), co zależy od okoliczności i charakteru operacji;
b) kursu średniego waluty ogłoszonego przez NBP z dnia poprzedzającego dzień zapłaty należności/zobowiązań – jeżeli charakter operacji wskazuje, iż nie byłoby uzasadnione przyjęcie do wyceny innego kursu, a także w przypadku pozostałych operacji.

W przypadku kontraktów forward przeliczenia zakupionej waluty należy dokonać po kursie faktycznie zastosowanym do tej operacji, a więc kursie wynikającym z warunków umowy. Natomiast rozchód waluty obcej z rachunku walutowego jednostki należy przeliczyć na złote stosując kurs średni NBP z dnia poprzedzającego dzień dokonania operacji. Jednocześnie należy zauważyć, iż kontrakty forward nie wymagają ujęcia początkowego, nawet wówczas, gdy jednostka stosuje przepisy rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 12 grudnia 2001 r. sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych (Dz. U. Nr 149, poz. 1674 z późn. zm.).

Dla prawidłowego rozliczenia kontraktu forward, oprócz kursu walutowego z umowy oraz kursu średniego NBP z dnia poprzedzającego rozchód euro z rachunku walutowego, należy uwzględnić także rzeczywisty kurs kupna euro, stosowany przez bank obsługujący jednostkę w dniu rozliczenia kontraktu. Determinuje on bowiem wysokość osiągniętych przez jednostkę przychodów finansowych lub poniesionych kosztów finansowych związanych z realizacją kontraktu.

Przykład 1
W obawie przed spadkiem kursu EUR jednostka nabyła od banku kontrakt forward, zobowiązując się w przyszłości (w dniu ustalonym w umowie) do sprzedaży 80.000 EUR po kursie 4,25 PLN/EUR (kurs terminowy w dniu zawarcia transakcji). W dniu rozliczenia kontraktu rzeczywisty kurs zakupu stosowany przez bank obsługujący jednostkę wynosi 4,22 PLN/EUR (spot = forward). Oznacza to, że jednostka nabywająca forward walutowy sprzeda walutę po wyższym kursie (ustalonym na dzień zawarcia kontraktu, równym 4,25 PLN/EUR) aniżeli kurs obowiązujący w dniu rozliczenia transakcji (4,22 PLN/EUR). Tym samym zyskuje ona na zawarciu kontraktu walutowego. W księgach rachunkowych analizowane zdarzenia można ująć zapisami:
Sprzedaż waluty obcej:
a) należność od banku wg kursu spot 337.600 PLN (80.000 EUR x 4,22 PLN/EUR):
Wn konto 248 Inne rozrachunki (w analityce: Rozrachunki z tytułu kontraktu forward)
Ma konto 159 Środki pieniężne w drodze;
b) wpływ należności od banku wg kursu terminowego 340.000 PLN (80.000 EUR x 4,25 PLN/EUR):
Wn konto 131 Bieżący rachunek bankowy
Ma konto 248 Inne rozrachunki (w analityce: Rozrachunki z tytułu kontraktu forward);
c) różnica z konta 248 – zysk na kontrakcie 2400 PLN [(4,25 PLN/EUR – 4,22 PLN/EUR) x 80.000 EUR]:
Wn konto 248 Inne rozrachunki (w analityce: Rozrachunki z tytułu kontraktu forward)
Ma konto 754 Inne przychody finansowe.
Rozchód waluty z rachunku walutowego:
a) rozchód (80.000 EUR x 4,10 PLN/EUR) 328.000 PLN:
Wn konto 159 Środki pieniężne w drodze
Ma konto 135 Rachunki bankowe środków pieniężnych w walutach obcych;
b) różnica z konta 159 – różnice kursowe 9600 PLN (337.600 PLN – 328.000 PLN):
Wn konto 159 Środki pieniężne w drodze
Ma konto 754 Inne przychody finansowe.

Przykład 2
Założenia jak w przykładzie 1, ale w dniu rozliczenia kontraktu rzeczywisty kurs zakupu stosowany przez bank obsługujący jednostkę wynosi 4,35 PLN/EUR. Oznacza to, że jednostka nabywająca forward walutowy poniosła stratę – inwestor zajął krótką pozycję spekulacyjną i musi sprzedać walutę po niższym kursie ustalonym na dzień zawarcia kontraktu (4,25 PLN/EUR), zamiast po wyższym kursie obowiązującym w dniu rozliczenia transakcji (4,35 PLN/EUR). Rozliczenie kontraktu jednostka może ująć w księgach rachunkowych następującymi zapisami:
Sprzedaż waluty obcej:
a) należność od banku wg kursu spot 348.000 PLN (80.000 EUR x 4,35 PLN/EUR):
Wn konto 248 Inne rozrachunki (w analityce: Rozrachunki z tytułu kontraktu forward)
Ma konto 159 Środki pieniężne w drodze;
b) wpływ należności od banku wg kursu terminowego 340.000 PLN (80.000 EUR x 4,25 PLN/EUR):
Wn konto 131 Bieżący rachunek bankowy
Ma konto 248 Inne rozrachunki (w analityce: Rozrachunki z tytułu kontraktu forward);
c) różnica z konta 248 – strata na kontrakcie 8000 PLN [(4,35 PLN/EUR – 4,25 PLN/EUR) x 80.000 EUR]:
Wn konto 759 Inne koszty finansowe
Ma konto 248 Inne rozrachunki (w analityce: Rozrachunki z tytułu kontraktu forward).
Rozchód waluty z rachunku walutowego:
a) rozchód (80.000 EUR x 4,10 PLN/EUR) 328.000 PLN:
Wn konto 159 Środki pieniężne w drodze
Ma konto 135 Rachunki bankowe środków pieniężnych w walutach obcych;
b) różnica z konta 159 – różnice kursowe 20.000 PLN (348.000 PLN – 328.000 PLN):
Wn konto 159 Środki pieniężne w drodze
Ma konto 754 Inne przychody finansowe.
W tym miejscu zauważyć należy, iż ostateczny wynik na całej transakcji zależy wyłącznie od kursu określonego w umowie i średniego kursu NBP z dnia poprzedzającego dzień realizacji kontraktu (mającego wpływ na wycenę rozchodu EUR z rachunku walutowego). Dlatego jest w obydwu przykładach i w rozwiązaniu podanym przez jednostkę jednakowy. Ale czynniki, które go kształtują, są różne. W wariancie przyjętym przez jednostkę 12.000 PLN to w całości kwota różnic kursowych, natomiast podane przykłady ewidencji pozwalają wyodrębnić zysk/stratę na kontrakcie i przychody/koszty z tytułu różnic kursowych. I tak:
W przykładzie 1, gdy kurs spot w dniu realizacji kontraktu jest wyższy od kursu terminowego określonego w umowie na wynik z działalności finansowej w kwocie 12.000 PLN składają się:
a) strata na kontrakcie walutowym 8000 PLN oraz
b) przychód z tytułu dodatnich różnic kursowych 20.000 PLN.
W przykładzie 2, gdy kurs spot w dniu realizacji kontraktu jest niższy od kursu terminowego określonego w umowie na wynik z działalności finansowej w kwocie 12.000 PLN składają się:
a) zysk na kontrakcie walutowym 9600 PLN oraz
b) przychód z tytułu dodatnich różnic kursowych 2400 PLN.