1. Definicja, klasyfikacja i wycena należności w sprawozdaniu finansowym
Należności powstają, gdy jednostka uzyskuje prawo żądania zapłaty, a tym samym możność dochodzenia wierzytelności przed sądem. Prezentacja i wycena należności w sprawozdaniu finansowym będzie uzależniona od jej klasyfikacji na gruncie prawa bilansowego.
Przepisy bilansowe definiują instrumenty finansowe jako kontrakty, które powodują powstanie aktywów finansowych u jednej ze stron i zobowiązań finansowych albo instrumentu kapitałowego u drugiej ze stron pod warunkiem, że z kontraktu zawartego między dwiema lub więcej stronami jednoznacznie wynikają skutki gospodarcze. Należy zatem określić czym są aktywa finansowe. Ustawodawca zdefiniował je jako aktywa pieniężne, instrumenty kapitałowe wyemitowane przez inne jednostki, a także wynikające z kontraktu prawo do otrzymania aktywów pieniężnych lub prawo do wymiany instrumentów finansowych z inną jednostką. Skoro należność powstaje w sytuacji gdy jednostka uzyskuje roszczenia żądania zapłaty, a aktywa finansowe to m.in. prawo do otrzymania środków pieniężnych, to należy uznać, że należność to aktywo finansowe.
Z kolei z definicji instrumentu finansowego wynika, że należność to także instrument finansowy. W konsekwencji możliwe będą dwa modele wyceny i prezentacji należności w sprawozdaniu finansowym. Pierwszy model oparty jest o wycenę według kwoty wymaganej zapłaty. Drugi model oparty jest o wycenę według skorygowanej ceny nabycia.
1.1. Należności handlowe wyceniane w kwocie wymaganej zapłaty
Należności mogą być wyceniane w kwocie wymaganej zapłaty tylko wówczas, gdy jednostka nie stosuje postanowień rozporządzenia w sprawie wyceny i prezentacji instrumentów finansowych.
Przykład 1. Wycena należności w kwocie wymaganej zapłaty
Spółka A sprzedaje tkaniny do produkcji odzieży. W dniu 1 czerwca 2014 r. podpisała kontrakt ze spółką B producentem ubrań na dostawę tkanin o wartość netto 500.000 zł, brutto 615.000 zł. W dniu 1 lipca 2014 r. spółka A przekazała większość istotnych ryzyk i korzyści związanych z towarem spółce B. Strony ustaliły, że termin płatności uzależniony jest od rotacji zapasów spółki B i wynosi 12 miesięcy od daty sprzedaży. Spółka nie podlega obowiązkowemu badaniu i wybrała model wyceny należności według kwoty wymaganej zapłaty. W jakiej wartości spółka A powinna należności handlowe w swoich księgach rachunkowych?
Odpowiedź
Na dzień początkowego ujęcia bez względu na termin płatności Spółka A powinna wycenić kwotę należną według kwoty wymaganej zapłaty, tj. w wartości 615.000 zł. W tej samej kwocie spółka powinna wykazać należność na dzień 31 grudnia 2014 r.
1.2. Należności handlowe wyceniane według skorygowanej ceny nabycia
Wycenę należności według skorygowanej ceny nabycia zobowiązane są jedynie te jednostki, których sprawozdanie finansowe podlega obowiązkowemu badaniu. Pozostałe jednostki mogą, ale nie muszą stosować tego modelu wyceny.
Przykład 2. Wycena należności według skorygowanej ceny nabycia
Spółka A sprzedaje tkaniny do produkcji odzieży. W dniu 1 stycznia 2014 r. podpisała kontrakt ze spółką B producentem ubrań na dostawę tkanin o wartość netto 500.000 zł. W dniu 31 stycznia 2014 r. spółka A przekazała większość istotnych ryzyk i korzyści związanych z towarem spółce B. Strony ustaliły, że termin płatności uzależniony jest od rotacji zapasów spółki B i wynosi 365 dni. Spółka podlega obowiązkowemu badaniu w związku z tym stosuje model wyceny oparty o skorygowaną cenę nabycia. W jakiej wartości spółka A powinna wycenić należności handlowe w swoich księgach rachunkowych?
Odpowiedź
Spółka A powinna skalkulować skorygowaną cenę nabycia w oparciu o następujący algorytm:
SCN = KWZ x 1/(1+A)^n
gdzie:
SCN - skorygowana cena nabycia,
KWZ - kwota wymaganej zapłaty,
A - oprocentowanie po jakim spółka A może uzyskać pożyczkę lub kredyt na sfinansowanie działalności operacyjnej, np. oprocentowanie kredytu w rachunku bieżącym. W analizowanym przykładzie wynosi ona 7%,
n - okres liczony w latach, od momentu sprzedaży do dnia płatności.
SCN = 500.000 x 1/(1+7%)^1 = 467.289,72 zł
Oznacza to, że na dzień początkowego ujęcia spółka A powinna wykazać należność wynikającą ze sprzedaży w kwocie 467.289,72 zł. Na dzień bilansowy 31 grudnia 2014 r. spółka A zaprezentuje należność w kwocie 486.101,28 zł.
(...)
Czytaj więcej: Kompas Księgowo-Kadrowy
Ujęcie sprawozdawcze i ewidencyjne
Ewa Walińska (red. nauk.)