Inwestycje budowlane: odpowiedzialność za przestępstwa i wykroczenia przeciwko środowisku

Ustawodawca przewidział odpowiedzialność karną za przestępstwa i wykroczenia przeciwko środowisku, w tym popełniane w ramach realizacji inwestycji budowlanych. Zastosowanie przepisów karnych stanowi jedną z form pociągnięcia do odpowiedzialności osób, które w toku realizacji inwestycji budowlanej naruszyły przepisy z zakresu prawa ochrony środowiska, w tym ochrony przyrody.

Pełna treść komentarza dostępna jest w  programie Serwis Budowlany .


Proces inwestycyjny jest długi i skomplikowany, angażuje przy tym wiele różnych podmiotów. Postawienie prostej i jednoznacznej odpowiedzi, kto poniesie konsekwencje prawne za poszczególne naruszenia, już na pierwszy rzut oka jest bardzo trudne.

Odpowiedzialność karna

Odpowiedzialność karna to odpowiedzialność za wykroczenia i odpowiedzialność za przestępstwa. Odpowiedzialność karna jest następstwem popełnienia czynu zabronionego, a każdy dokonując takiego czynu niezgodnego musi liczyć się z poniesieniem konsekwencji. Zgodnie z art. 1 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (Dz. U. Nr 88 poz. 553 z późn. zm.) – dalej k.k., odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto popełnia czyn zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia.

Nieodzownym elementem podlegania odpowiedzialności karnej jest wystąpienie winy. W polskim prawie karnym wina może być albo umyślna albo nieumyślna. Występowanie winy uzależnione jest od takich przesłanek jak wiek sprawcy, jego poczytalność, możliwości rozpoznania przez niego znaczenia czynu, zachodzenia okoliczności wyłączających winę albo bezprawność. Odpowiedzialność karna nie ma charakteru obiektywnego, a subiektywny uzależniony od zawinienia sprawcy. Wina przejawia się dwóch w postaciach: winy umyślnej i nieumyślnej.

W doktrynie prawa karnego wina umyślna jest ujmowana jako wina w zamiarze bezpośrednim, kiedy to sprawca chce wyrządzić szkodę, jak i w zamiarze ewentualnym, kiedy to sprawca co prawda nie chce wyrządzić szkody, ale mając świadomość możliwości jej wyrządzenia zachowuje się w sposób, który może do tego doprowadzić i godzi się z ewentualnymi tego skutkami. Wina nieumyślna z kolei występuje jako lekkomyślność, kiedy to sprawca liczy się z tym, że jego zachowanie może spowodować szkodę, lecz bezpodstawnie liczy że do wyrządzenia szkody nie dojdzie oraz rażące niedbalstwo, kiedy to sprawca nie przewidywał możliwości wyrządzenia szkody, chociaż mógł i powinien był to przewidzieć.


Jedną z podstawowych zasad prawa karnego jest zasada indywidualizacji odpowiedzialności karnej. Każdy odpowiada za własne czyny. Nie ma mowy o odpowiedzialności zbiorowej, czego nie należy mylić z odpowiedzialnością podmiotów zbiorowych. Kodeks karny nie przewiduje odpowiedzialności podmiotów zbiorowych, przewiduje ją natomiast ustawa z dnia 28 października 2002 r. o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 768 z późn. zm.).@page_break@

Z indywidualizacją odpowiedzialności wiąże się ściśle indywidualizacja winy. Każdy odpowiada tylko za to, co obejmował swym zamiarem. Każdy ze współdziałających odpowiada wyłącznie w granicach swojej umyślności lub nieumyślności, niezależnie od odpowiedzialności pozostałych osób. Do zasady indywidualizacji odnosi się również art. 21 k.k. dotyczący okoliczności osobistych sprawcy, które mogą mieć wpływ na wyłączenie, łagodzenie lub zaostrzenie odpowiedzialności karnej. Okoliczności wpływające na wymiar kary, uwzględnia się tylko, co do osoby której dotyczą.

Za popełnienie przestępstwa przewidziane są następujące kary: kara grzywny, kara ograniczenia wolności, kara pozbawienia wolności, kara 25 lat pozbawienia wolności oraz kara dożywotniego pozbawienia wolności. Karę grzywny wymierza się w stawkach dziennych, określając ilość stawek oraz ich wysokość. Ich liczba może wynosić od 10 do 540, a do 810 w przypadku kary nadzwyczajnie obostrzonej, natomiast wysokość stawki może wynosić od 10 do 2000 zł.

Podczas odbywania kary ograniczenia wolności skazany nie może bez zgody sądu zmieniać miejsca stałego pobytu, obowiązany jest do udzielania wyjaśnień dotyczących przebiegu odbywania kary, a przede wszystkim zmuszony jest do wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne. Obowiązek ten może zostać zastąpiony przez potrącanie odpowiednio od 10 do 25% miesięcznego wynagrodzenia. Kara pozbawienia wolności może z kolei trwać od jednego miesiąca do 15 lat.

Zgodnie z art. 1 § 1 ustawy z dnia 20 maja 1971 r. - Kodeks wykroczeń (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 482 z późn. zm.) – dalej k.w., odpowiedzialności za wykroczenie podlega ten tylko, kto popełnia czyn społecznie szkodliwy, zabroniony przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia pod groźbą kary aresztu, ograniczenia wolności, grzywny do 5000 złotych lub nagany. Tak samo jak w przypadku Kodeksu Karnego warunkiem popełnienia wykroczenia jest wystąpienie winy, którą można przypisać sprawcy.
Na gruncie Kodeksu karnego wyróżniamy cztery formy sprawstwa. Po pierwsze sprawstwo pojedyncze. Jest to podstawowa forma sprawstwa. Sprawca sam dokonuje czynu, który wyczerpuje znamiona typu czynu zabronionego. Po drugie współsprawstwo - czyn zabroniony popełniany jest wspólnie i w porozumieniu przez dwie lub więcej osób.

Po trzecie sprawstwo kierownicze - polega na kierowaniu zachowaniem innych osób, które bezpośrednio dokonują czynu zabronionego. Sprawca kierowniczy ma rzeczywisty wpływ na przebieg czynu, w szczególności może decydować o jego przerwaniu, podjęciu, zakończeniu. Po czwarte sprawstwo polecające. W tym przypadku sprawca polecający wykorzystuje uzależnienie innej osoby od siebie i poleca jej wykonanie czynu zabronionego.

Uzależnienie może przybierać różne postacie, może to być uzależnienie formalne wynikające np. ze stosunków pracowniczych lub też uzależnienie faktyczne nie mające podstawy ani w stosunku prawnym ani umownym. Sprawca kierowniczy i sprawca polecający stanowią grupę sprawców niewykonujących.

Pełna treść komentarza dostępna jest w programie Serwis Budowlany .