1. Wpis jako warunek powstania hipoteki
Zgodnie z art. 67 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz. U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1361 z późn. zm.) - dalej u.k.w.h., warunkiem koniecznym powstania hipoteki jest jej wpisanie do księgi wieczystej. Wpis ten ma charakter konstytutywny, co oznacza, że bez takiego wpisu hipoteka nie powstanie.
Wymóg wpisania hipoteki do księgi wieczystej dotyczy zarówno hipoteki umownej, jak i przymusowej, której podstawą jest odpowiedni dokument urzędowy, np. orzeczenie sądu czy decyzja administracyjna.
Jedyny przypadek, gdy do powstania hipoteki nie jest konieczny wpis do księgi wieczystej, przewiduje art. 1037 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, z późn. zm.) - dalej k.p.c. Jest to hipoteka ustanawiana w toku postępowania egzekucyjnego przy egzekucji z nieruchomości. Hipoteka ta powstaje z mocy ustawy (a więc bez konieczności wpisu do księgi wieczystej) w sytuacji, gdy przy sporządzaniu planu podziału sumy uzyskanej ze sprzedaży licytowanej nieruchomości okaże się, że nabywca uiszczając cenę, potrącił wierzytelność, która się w niej nie mieści. Sąd zobowiązuje nabywcę do uzupełnienia ceny, a plan podziału wymienia osoby, dla których przypadająca od nabywcy suma jest przeznaczona. W tej części plan podziału stanowić będzie dla tych osób tytuł egzekucyjny przeciwko nabywcy. Ponadto na sprzedanej nieruchomości z mocy ustawy powstaje hipoteka na rzecz wierzyciela, któremu przydzielono roszczenie przeciwko nabywcy nieruchomości. Hipoteka przewidziana w art. 1037 § 3 k.p.c. ma charakter hipoteki przymusowej, powstającej z chwilą uprawomocnienia się postanowienia o podziale sumy. Dla jej powstania nie jest konieczny wpis w księdze wieczystej (tak: postanowienie SN z dnia 18 stycznia 2008 r., V CSK 298/07).
Wniosek o wpisanie hipoteki przewidzianej w art. 1037 § 3 k.p.c. składa wierzyciel.
2. Wymogi formalne wniosku o wpis hipoteki
Hipoteka podlega ujawnieniu w dziale IV księgi wieczystej, prowadzonej dla obciążonej nieruchomości.
Wniosek o dokonanie wpisu hipoteki, zgodnie z art. 6262 § 1 k.p.c. składa się na urzędowym formularzu według ustalonego wzoru. Wniosek o dokonanie wpisu może złożyć:
– właściciel nieruchomości obciążanej,
– użytkownik wieczysty, jeżeli hipoteka ustanawiana jest na prawie użytkowania wieczystego nieruchomości,
– wierzyciel hipoteczny, na którego rzecz hipoteka ma być ustanowiona,
– odpowiedni organ w sprawach dotyczących obciążeń powstałych z mocy ustawy (np. urząd skarbowy, ZUS).
Jeżeli hipoteka ustanowiona została w drodze aktu notarialnego, wówczas wierzyciel nie musi składać wniosku o jej wpisanie do księgi wieczystej. Taki wniosek o wpis składa bowiem notariusz. Warunkiem koniecznym jest jednak zawarcie w akcie notarialnym wniosku o dokonanie wpisu hipoteki do księgi wieczystej. W takim przypadku notariusz nie musi składać wniosku na urzędowym formularzu, lecz przekazuje sądowi wypis aktu notarialnego zawierającego wniosek o dokonanie wpisu do księgi wieczystej, co uważa się za złożenie wniosku przez uprawnionego (art. 6264 k.p.c.).
Regulacja ta oznacza w uproszczeniu, że wierzyciel składa na urzędowym formularzu wniosek o wpis hipoteki przymusowej. Podstawą powstania hipoteki jest bowiem w takim przypadku nie umowa zawarta w formie aktu notarialnego, lecz orzeczenie sądu bądź innego właściwego organu.
Dodatkowo wierzyciel składa wniosek o wpis w przypadku uzyskania hipoteki z mocy ustawy na podstawie art. 1037 § 3 k.p.c. oraz przy ustanowieniu hipoteki na podstawie art. 95 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (tekst jedn.: Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665 z późn. zm.).
Do wniosku o dokonanie wpisu należy dołączyć dokumenty, stanowiące podstawę wpisu w księdze wieczystej. Zgodnie z art. 32 ust. 1 u.k.w.h. wystarczający jest dokument obejmujący oświadczenie właściciela o ustanowieniu hipoteki. Jeżeli więc jedynie właściciel złożył oświadczenie o ustanowieniu hipoteki, a brak jest oświadczenia wierzyciela o jej przyjęciu, taki dokument jest wystarczający dla dokonania wpisu hipoteki przez wierzyciela. Wystarczy bowiem, aby wierzyciel zaakceptował ustanowienie hipoteki w sposób dorozumiany, a skoro składa wniosek o wpisanie hipoteki, rozumieć należy jego zachowanie jako dorozumianą zgodę na ustanowienie zabezpieczenia. W przypadku hipoteki umownej wystarczający będzie wypis z aktu notarialnego, przekazany sądowi przez notariusza. W przypadku hipoteki przymusowej konieczne jest złożenie odpowiedniego orzeczenia sądu bądź innego organu.
Zgodnie z art. 6262 § 31 w zw. z art. 783 § 4 k.p.c., w przypadku, gdy wpis hipoteki dokonywany jest na podstawie zaopatrzonego w klauzulę wykonalności orzeczenia sądu wydanego w elektronicznym postępowaniu upominawczym, do wniosku o dokonanie wpisu w księdze wieczystej na podstawie tego tytułu wykonawczego należy dołączyć dokument uzyskany z systemu teleinformatycznego umożliwiający sądowi weryfikację istnienia i treści tytułu wykonawczego.
Przy dokonywaniu wpisu hipoteki przymusowej należy pamiętać, aby dołączyć do wniosku oryginał dokumentu (np. tytułu wykonawczego). Nie wystarczy złożenie kopii orzeczenia, nawet gdy jest ona notarialnie poświadczona za zgodność z oryginałem (tak: uchwała SN z dnia 8 grudnia 2005 r., III CZP 101/05).
(...)
Zgodnie z art. 67 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz. U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1361 z późn. zm.) - dalej u.k.w.h., warunkiem koniecznym powstania hipoteki jest jej wpisanie do księgi wieczystej. Wpis ten ma charakter konstytutywny, co oznacza, że bez takiego wpisu hipoteka nie powstanie.
Wymóg wpisania hipoteki do księgi wieczystej dotyczy zarówno hipoteki umownej, jak i przymusowej, której podstawą jest odpowiedni dokument urzędowy, np. orzeczenie sądu czy decyzja administracyjna.
Jedyny przypadek, gdy do powstania hipoteki nie jest konieczny wpis do księgi wieczystej, przewiduje art. 1037 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, z późn. zm.) - dalej k.p.c. Jest to hipoteka ustanawiana w toku postępowania egzekucyjnego przy egzekucji z nieruchomości. Hipoteka ta powstaje z mocy ustawy (a więc bez konieczności wpisu do księgi wieczystej) w sytuacji, gdy przy sporządzaniu planu podziału sumy uzyskanej ze sprzedaży licytowanej nieruchomości okaże się, że nabywca uiszczając cenę, potrącił wierzytelność, która się w niej nie mieści. Sąd zobowiązuje nabywcę do uzupełnienia ceny, a plan podziału wymienia osoby, dla których przypadająca od nabywcy suma jest przeznaczona. W tej części plan podziału stanowić będzie dla tych osób tytuł egzekucyjny przeciwko nabywcy. Ponadto na sprzedanej nieruchomości z mocy ustawy powstaje hipoteka na rzecz wierzyciela, któremu przydzielono roszczenie przeciwko nabywcy nieruchomości. Hipoteka przewidziana w art. 1037 § 3 k.p.c. ma charakter hipoteki przymusowej, powstającej z chwilą uprawomocnienia się postanowienia o podziale sumy. Dla jej powstania nie jest konieczny wpis w księdze wieczystej (tak: postanowienie SN z dnia 18 stycznia 2008 r., V CSK 298/07).
Wniosek o wpisanie hipoteki przewidzianej w art. 1037 § 3 k.p.c. składa wierzyciel.
2. Wymogi formalne wniosku o wpis hipoteki
Hipoteka podlega ujawnieniu w dziale IV księgi wieczystej, prowadzonej dla obciążonej nieruchomości.
Wniosek o dokonanie wpisu hipoteki, zgodnie z art. 6262 § 1 k.p.c. składa się na urzędowym formularzu według ustalonego wzoru. Wniosek o dokonanie wpisu może złożyć:
– właściciel nieruchomości obciążanej,
– użytkownik wieczysty, jeżeli hipoteka ustanawiana jest na prawie użytkowania wieczystego nieruchomości,
– wierzyciel hipoteczny, na którego rzecz hipoteka ma być ustanowiona,
– odpowiedni organ w sprawach dotyczących obciążeń powstałych z mocy ustawy (np. urząd skarbowy, ZUS).
Jeżeli hipoteka ustanowiona została w drodze aktu notarialnego, wówczas wierzyciel nie musi składać wniosku o jej wpisanie do księgi wieczystej. Taki wniosek o wpis składa bowiem notariusz. Warunkiem koniecznym jest jednak zawarcie w akcie notarialnym wniosku o dokonanie wpisu hipoteki do księgi wieczystej. W takim przypadku notariusz nie musi składać wniosku na urzędowym formularzu, lecz przekazuje sądowi wypis aktu notarialnego zawierającego wniosek o dokonanie wpisu do księgi wieczystej, co uważa się za złożenie wniosku przez uprawnionego (art. 6264 k.p.c.).
Regulacja ta oznacza w uproszczeniu, że wierzyciel składa na urzędowym formularzu wniosek o wpis hipoteki przymusowej. Podstawą powstania hipoteki jest bowiem w takim przypadku nie umowa zawarta w formie aktu notarialnego, lecz orzeczenie sądu bądź innego właściwego organu.
Dodatkowo wierzyciel składa wniosek o wpis w przypadku uzyskania hipoteki z mocy ustawy na podstawie art. 1037 § 3 k.p.c. oraz przy ustanowieniu hipoteki na podstawie art. 95 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (tekst jedn.: Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665 z późn. zm.).
Do wniosku o dokonanie wpisu należy dołączyć dokumenty, stanowiące podstawę wpisu w księdze wieczystej. Zgodnie z art. 32 ust. 1 u.k.w.h. wystarczający jest dokument obejmujący oświadczenie właściciela o ustanowieniu hipoteki. Jeżeli więc jedynie właściciel złożył oświadczenie o ustanowieniu hipoteki, a brak jest oświadczenia wierzyciela o jej przyjęciu, taki dokument jest wystarczający dla dokonania wpisu hipoteki przez wierzyciela. Wystarczy bowiem, aby wierzyciel zaakceptował ustanowienie hipoteki w sposób dorozumiany, a skoro składa wniosek o wpisanie hipoteki, rozumieć należy jego zachowanie jako dorozumianą zgodę na ustanowienie zabezpieczenia. W przypadku hipoteki umownej wystarczający będzie wypis z aktu notarialnego, przekazany sądowi przez notariusza. W przypadku hipoteki przymusowej konieczne jest złożenie odpowiedniego orzeczenia sądu bądź innego organu.
Zgodnie z art. 6262 § 31 w zw. z art. 783 § 4 k.p.c., w przypadku, gdy wpis hipoteki dokonywany jest na podstawie zaopatrzonego w klauzulę wykonalności orzeczenia sądu wydanego w elektronicznym postępowaniu upominawczym, do wniosku o dokonanie wpisu w księdze wieczystej na podstawie tego tytułu wykonawczego należy dołączyć dokument uzyskany z systemu teleinformatycznego umożliwiający sądowi weryfikację istnienia i treści tytułu wykonawczego.
Przy dokonywaniu wpisu hipoteki przymusowej należy pamiętać, aby dołączyć do wniosku oryginał dokumentu (np. tytułu wykonawczego). Nie wystarczy złożenie kopii orzeczenia, nawet gdy jest ona notarialnie poświadczona za zgodność z oryginałem (tak: uchwała SN z dnia 8 grudnia 2005 r., III CZP 101/05).
(...)