Działalność prowadzona indywidualnie

Osoby mające zamiar rozpocząć prowadzenie działalności gospodarczej dokonują wyboru formy prawnej jej prowadzenia. Decyzja o wyborze odpowiedniej formy powinna być podyktowana rozmiarami i charakterem działalności gospodarczej. Jedną z form może być działalność prowadzona indywidualnie.

1. Definicja działalności gospodarczej

Działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły (art. 2 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 672 z późn. zm.)
W przypadku działalności gospodarczej prowadzonej indywidualnie trzeba pamiętać o definicji określonej przepisami ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 361 z późn. zm.) - dalej u.p.d.o.f.
Zatem za działalność gospodarczą w tym przypadku uznamy działalność zarobkową:
• wytwórczą, budowlaną, handlową, usługową,
• polegającą na poszukiwaniu, rozpoznawaniu i wydobywaniu kopalin ze złóż,
• polegającą na wykorzystywaniu rzeczy oraz wartości niematerialnych i prawnych
- prowadzoną we własnym imieniu bez względu na jej rezultat, w sposób zorganizowany i ciągły, z której uzyskane przychody nie są zaliczane do innych źródeł przychodów (art. 5a pkt 6 u.p.d.o.f.).

2. Samozatrudnienie jako forma współpracy

Za działalność gospodarczą nie uznaje się czynności, jeżeli łącznie spełnione są następujące warunki:
• odpowiedzialność wobec osób trzecich za rezultat tych czynności oraz ich wykonywanie, z wyłączeniem odpowiedzialności za popełnienie czynów niedozwolonych, ponosi zlecający wykonanie tych czynności;
• są one wykonywane pod kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonych przez zlecającego te czynności;
• wykonujący te czynności nie ponosi ryzyka gospodarczego związanego z prowadzoną działalnością (art. 5b ust. 1 u.p.d.o.f.).
Przepisy te, zostały wprowadzone w związku z regulacją zasad prowadzenia działalności gospodarczej w ramach tzw. „samozatrudnienia". Zawierając umowę o współpracę należy pamiętać, że zawarte w niej zapisy powinny uwzględniać powyższe postanowienia dotyczące odpowiedzialności, wzajemnych relacji zlecający-wykonawca oraz ryzyka gospodarczego.
 

Uwaga!
Wspomniane wyżej warunki wykluczające potraktowanie wykonywanych czynności jako działalności gospodarczej powinny wystąpić łącznie.
Warto przy tym podkreślić, że przedmiotem ewentualnej kontroli może być najczęściej kwestia relacji usługodawca-usługobiorca. Chodzi tu o zakres i zasady kierownictwa zlecającego wykonanie czynności. W związku z tym, należałoby pamiętać o stanowisku, które zajął Sąd Najwyższy w odniesieniu do kwestii traktowania wykonywanych czynności jako stosunku pracy (patrz wyrok z dnia 25 listopada 2005 r., I UK 68/05, Wokanda 2006, nr 4, poz. 26).
Zdaniem Sądu zasadniczą, konstrukcyjną cechą umowy o pracę jest wykonywanie pracy pod kierownictwem pracodawcy. Używa się wówczas określenia praca podporządkowana. Chcąc stwierdzić, że mamy do czynienia ze stosunkiem pracy musimy stwierdzić występowanie następujących elementów:
1) określony czas pracy i miejsce wykonywania czynności,
2) podpisywanie listy obecności,
3) podporządkowanie pracownika regulaminowi pracy,
4) obowiązek wykonywania poleceń kierownictwa co do miejsca, czasu i sposobu wykonywania pracy,
5) wykonywanie pracy zmianowej,
6) stała dyspozycyjność,
7) dokładne określenie miejsca i czasu realizacji powierzonego zadania,
8) wykonywanie pracy pod nadzorem np. kierownika.
Inną, istotną kwestią jest również sposób wykonywania czynności. Warto pamiętać, że obowiązek osobistego wykonywania pracy, w tym zwłaszcza zakaz „wyręczania się" osobami trzecimi, jest również cechą konstrukcyjną umowy o pracę.

 Przykład
Załóżmy, że osoba prowadząca jednoosobową firmę transportową świadczy usługi transportowe na rzecz hurtowni spożywczej. W tym celu wykorzystuje własny samochód dostawczy. Charakter wykonywanych zleceń wymaga, aby czas i miejsce wykonywania zlecanych czynności były określane przez zleceniodawcę. W zawartej umowie nie ma precyzyjnego zapisu, kto ponosi odpowiedzialność wobec osób trzecich.
Umowa ta przewiduje jednak, że zleceniobiorca będzie pokrywał koszty ewentualnych szkód związanych z dostawą transportowanych towarów. Natomiast w umowie nie określono zapisów dotyczących rozliczeń związanych z używaniem samochodu zleceniobiorcy.
W opisanej sytuacji można więc uznać, że zleceniobiorca będzie ponosił ryzyko związane z prowadzoną przez siebie działalnością. W przypadku np. awarii samochodu może dojść do przestoju, który narazi go na straty. Podobnie będzie w razie konieczności pokrycia niezawinionych przez zleceniobiorcę szkód związanych z wykonywaniem usługi transportowej.
W związku z tym, wspomniane usługi nie powinny być wyłączone z działalności gospodarczej.

Należy podkreślić, że wyłączenie z działalności gospodarczej będzie się wiązało z uznaniem, że mamy do czynienia z faktycznym stosunkiem pracy albo z umową zlecenia. Konsekwencje wystąpią tu w zakresie podatku dochodowego oraz obowiązku w zakresie ubezpieczeń społecznych. Przede wszystkim chodzi tu o:
- wysokość kosztów uzyskania przychodów, które w przypadku pracowników, jak i zleceniobiorców, mają ustaloną, zryczałtowaną wysokość;
- obowiązki płatnika, i to w odniesieniu do podatku dochodowego, jak i ubezpieczeń społecznych.
Należałoby jednak uspokoić osoby działające w ramach samozatrudnienia, a także planujących taką formę prowadzenia działalności gospodarczej. W pierwszych interpretacjach organów podatkowych wydawanych w związku z nowymi przepisami, organy te dość liberalnie traktują zapisy umów. Można więc uznać, że wystarczy, aby umowa spełniała wspomniane wyżej warunki określone w art. 5b ust. 1 u.p.d.o.f.
Decydując się na współpracę ze zlecającym czynności w ramach działalności gospodarczej, czyli tzw. samozatrudnienia, warto zwrócić uwagę na zalety i wady tej formy współpracy.
 

Zalety samozatrudnienia
1. Niższe obciążenia ekonomiczne zleceniodawcy – w szczególności poprzez brak konieczności opłacania pracowniczych składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.
2. Korzystne i samodzielne rozliczanie kosztów uzyskania przychodów – wykonujący czynności jest przedsiębiorcą, więc przysługuje mu prawo obniżania przychodu o koszty związane z prowadzoną działalnością gospodarczą. Przychód pracowniczy jest obniżany o koszty zryczałtowane.
3. Samodzielność i swoboda wykonywania zleconych czynności – nie ma podległości służbowej.

Wady samozatrudnienia
1. Element ryzyka związany z prowadzeniem działalności gospodarczej – pracownicy otrzymują wynagrodzenie wynikające z umowy o pracę i nie ponoszą ryzyka będącego udziałem pracodawcy,
2. Obowiązek ponoszenia kosztów działalności i obciążeń publicznoprawnych (podatki, składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne).
3. Obowiązek samodzielnego rozliczania podatków – chodzi o sporządzanie deklaracji, opłacanie zaliczek na podatek i składek oraz prowadzenie księgowości. Obowiązki te można powierzyć biuru rachunkowemu, ale wiąże się to z dodatkowymi kosztami.
3. Dlaczego warto prowadzić samodzielną działalność gospodarczą?

Przede wszystkim należy zwrócić uwagę na stosunkowo niskie koszty założenia i prowadzenia działalności gospodarczej w tej formie. Ponadto indywidualny przedsiębiorca ma możliwość, z pewnymi ograniczeniami, wyboru każdej formy opodatkowania.
Niewątpliwą zaletą tej formy prowadzenia działalności gospodarczej jest możliwość samodzielnego podejmowania decyzji. Wpływa to zdecydowanie na sprawne zarządzanie firmą. Przy spółkach, proces decyzyjny z oczywistych względów jest najczęściej grupowy, kolegialny.
Niestety forma ta sprawdza się przy stosunkowo niewielkim rozmiarze działalności. Przede wszystkim powinny wybierać ją osoby świadczące usługi lub zamierzające prowadzić działalność handlową o niewielkim rozmiarze. Istotnym mankamentem będzie tu również konieczność ponoszenia odpowiedzialności całym swoim majątkiem.