Dochody małoletnich z działalności gospodarczej bez tajemnic

Osoby niepełnoletnie również mogą uzyskiwać dochody z tytułu działalności gospodarczej. Jeżeli nie są przedmiotowo zwolnione od podatku, podlegają opodatkowaniu. Jednak sposób opodatkowania dochodów małoletniego zależy od rodzaju i zakresu prawnego opieki sprawowanej przez rodziców - powyższe zagadnienia przybliża ekspert Kompasu Księgowo-Kadrowego

Dochody podlegające opodatkowaniu

Zasadniczo dochody małoletnich dzieci własnych i przysposobionych, podlegające opodatkowaniu na terytorium RP, dolicza się do dochodów rodziców, chyba że rodzicom nie przysługuje prawo pobierania pożytków ze źródeł przychodów dzieci. Małoletnim (niepełnoletnim) jest osoba, która nie ukończyła 18 lat. Co ważne, przez zawarcie małżeństwa małoletni uzyskuje pełnoletniość. Nie traci jej jednak w razie unieważnienia małżeństwa.

A zatem, jeżeli rodzicowi przysługuje prawo pobierania pożytków ze źródeł przychodów małoletniego dziecka, to dochody z tego tytułu podlegają doliczeniu do dochodów rodzica. Warto pamiętać, że sposób opodatkowania dochodów małoletnich dzieci zależy od tego, czy rodzicom przysługuje zarząd nad danym składnikiem majątku dziecka, czy też nie. Rodzice mają bowiem obowiązek sprawować z należytą starannością zarząd majątkiem dziecka pozostającego pod ich władzą rodzicielską. Przy czym, zarząd sprawowany przez rodziców nie obejmuje zarobku dziecka ani przedmiotów oddanych mu do swobodnego użytku. Ważne jest także, czy rodzice sprawują władzę rodzicielską.

 

Uwaga! Jeżeli rodzice sprawują władzę rodzicielską nad małoletnim i zarządzają jego majątkiem (przysługuje im prawo pobierania pożytków ze źródeł dochodów dzieci), dochody małoletniego doliczają do swoich dochodów.

 

Jeżeli małżonkowie podlegają odrębnemu opodatkowaniu (składają oddzielne zeznania PIT), dochody małoletnich dzieci dolicza się po połowie do dochodu każdego z małżonków. Inaczej będzie w przypadku separacji. Małżonkowie nie dzielą wówczas dochodu dziecka po połowie. W takiej sytuacji dochód dziecka dolicza ten rodzic, który to dziecko wychowuje. Zresztą rodzic samotnie wychowujący dziecko, m.in. w związku z orzeczeniem separacji, ma prawo do preferencyjnego rozliczenia podatku.

Rozliczenia dochodów małoletniego dziecka dokonuje się w zeznaniu składanym przez rodzica lub rodziców, jeśli doliczają dochody dziecka po połowie do swoich dochodów. Wybiera się wówczas formularz zeznania PIT-36, do którego trzeba dołączyć odpowiednio wypełniony załącznik PIT/M, w którym wykazuje się dochody małoletniego.

Jednak nie wszystkie dochody małoletnich dolicza się do dochodów rodziców. Zasada ta nie dotyczy:

• dochodów z pracy małoletnich (z umowy o pracę, a także z umów cywilnoprawnych, np. zlecenia),

• stypendiów,

• dochodów z przedmiotów oddanych im do swobodnego użytku (np. książek, płyt, filmów, zabawek, drobnego sprzętu rekreacyjnego itp.); jeśli małoletni uzyska dochód np. z odpłatnego udostępnienia takich przedmiotów, dochodu tego nie dolicza się do dochodów rodziców.

 

Uwaga! Jeśli małoletnie dziecko osiąga dochody, których nie można doliczać do dochodów rodziców, rodzice muszą złożyć odrębne zeznanie na imię i nazwisko dziecka. Zaznanie takie wypełniają jednak i podpisują w imieniu dziecka rodzice (rodzic).

 

Wynika z tego, że w zakresie rozliczania dochodów małoletnich dzieci znaczenie ma osoba opiekuna. W praktyce zdarza się często, że opiekunami prawnymi nie są rodzice.

 

Przykład 1

Małżeństwo było w roku podatkowym rodziną zastępczą, a następnie postanowieniem sądu stali się opiekunami prawnymi dla małoletniego, który w roku podatkowym uzyskał rentę po zmarłej matce. Czy małżeństwo, jako opiekunowie prawni, mają obowiązek doliczyć do swoich dochodów dochody swojego małoletniego podopiecznego?

Nie, w tym przypadku opiekunowie prawni nie doliczają dochodów podopiecznego do swoich.

Rodzina zastępcza to forma rodzinnej pieczy zastępczej dla dziecka pozbawionego całkowicie lub częściowo opieki rodzicielskiej. Jest to forma zastępczego środowiska rodzinnego, która nie stanowi stałej, a tylko czasową formę opieki nad dzieckiem. Natomiast, jeżeli żadnemu z rodziców nie przysługuje władza rodzicielska albo jeżeli rodzice są nieznani, sąd opiekuńczy ustanawia dla dziecka opiekę, skoro tylko poweźmie wiadomość, że zachodzi prawny po temu powód.

Dochody dzieci (własnych albo przysposobionych) do swoich dochodów dodają bowiem rodzice, a nie inni opiekunowie prawni.

W tym przypadku rozliczenie podatku dochodowego nastąpi na podstawie wystawionego przez ZUS formularza PIT-40A.

 

Przykład 2

Wychowawczyni domu dziecka została kuratorem majątku trójki rodzeństwa. W związku z tym na adres kuratorki ZUS przekazuje rentę rodzinną tych dzieci. Rodzeństwo nie są dziećmi własnymi ani przysposobionymi kuratorki, nie sprawuje też ona nad nimi opieki prawnej.

W tym przypadku, podobnie jak w przykładzie powyżej, kuratorka nie będąc rodzicem nie ma obowiązku doliczania dochodu dzieci do swoich dochodów.

Obowiązku doliczania dochodu małoletnich do swoich dochodów mają też inni opiekunowie niebędący rodzicami, np. dziadkowie lub rodzeństwo. Ponadto, obowiązek ten nie dotyczy rodziców, których:

• pozbawiono praw rodzicielskich,

• odsunięto od zarządu majątkiem dziecka ustanawiając kuratora.

 

Dochody z działalności gospodarczej

 

Działalnością gospodarczą jest zarobkowa: wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. Natomiast dla celów podatku dochodowego uznaje się, że za pozarolniczą działalność gospodarczą nie uznaje się czynności, jeżeli łącznie spełnione są następujące warunki:

 

• odpowiedzialność wobec osób trzecich za rezultat tych czynności oraz ich wykonywanie, z wyłączeniem odpowiedzialności za popełnienie czynów niedozwolonych, ponosi zlecający wykonanie tych czynności,

• są one wykonywane pod kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonych przez zlecającego te czynności,

• wykonujący te czynności nie ponosi ryzyka gospodarczego związanego z prowadzoną działalnością.

Może się zdarzyć, że dochody z pozarolniczej działalności gospodarczej uzyska osoba małoletnia.

 

Przykład 3

Niepełnoletnia córka odziedziczyła po śmierci ojca nieruchomości, które wynajmował w ramach prowadzonej działalności gospodarczej i przychód z tego najmu kwalifikował jako przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej i tak opodatkowywał. Córka otrzymała też w spadku udział w spółce cywilnej. Działalność jest nadal prowadzona, a dochody z niej uzyskuje spadkobierczyni. Zgodnie z wolą spadkodawcy matka nie ma prawa pobierania pożytków ze źródła przychodów córki. Czy dochody z działalności gospodarczej matka powinna doliczyć do swoich dochodów, czy może musi sporządzić zeznanie w imieniu córki?

Dochody te traktuje się jako dochody z pracy małoletniego, których nie dolicza się do dochodów rodzica.

Organy podatkowe uznają, że dochody uzyskiwane przez małoletnie dziecko z wykonywanej pracy, których nie dolicza się do dochodów rodziców, należy rozumieć szeroko. Jeżeli mamy do czynienia z sytuacją, gdzie małoletnie dziecko uzyskuje dochody z pozarolniczej działalności gospodarczej, to dochody te stanowią jego dochód z wykonywanej pracy.

W związku z tym, w trakcie roku podatkowego matka, w imieniu małoletniej córki (na jej imię i nazwisko) powinna wpłacać należne zaliczki na podatek dochodowy, a po zakończeniu roku dochody te spadkobierczyni powinna wykazać w zeznaniu PIT-36 (wraz z PIT/M) sporządzonym na jej imię i nazwisko. Zeznanie to powinna wypełnić i podpisać matka (jako przedstawiciel ustawowy) w imieniu małoletniej córki.

 

Przykład 4

Matka uzyskuje przychody z działalności gospodarczej opodatkowane podatkiem liniowym (19%). W działalności tej wykorzystuje składniki majątku, które przypadły jej oraz małoletnim córkom w spadku po zmarłym mężu. Zamierza też zawarcie spółki cywilnej z małoletnimi córkami, w której będzie wykorzystywać ww. składniki majątku. Dochody swoje i małoletnich dzieci z tytułu udziału w spółce, jako dochody ze źródła pozarolniczej działalności gospodarczej, również zamierza opodatkować podatkiem liniowym. Matka nie ma prawa pobierania pożytków ze źródła przychodów córek.

W tym przypadku przypadające małoletnim wspólniczkom dochody z działalności gospodarczej uzyskiwane w ramach spółki cywilnej są dochodami z ich pracy opodatkowanymi podatkiem liniowym. Jako takie matka powinna wykazać w sporządzonych na imię i nazwisko małoletnich córek zeznaniach PIT-36L, które powinna sama podpisać jako ich przedstawiciel ustawowy.

Jeżeli po śmierci jednego z rodziców drugi rodzic będzie miał prawo pobierania pożytków z działalności gospodarczej, którą odziedziczy małoletnie dziecko, wówczas moim zdaniem dochody z tej działalności rodzic dolicza do swoich dochodów. W praktyce przyjmuje się bowiem, że dochód z działalności gospodarczej małoletniego dolicza się do dochodów rodzica (rodziców), jeśli sprawują oni władzę rodzicielską nad małoletnim i mają prawo zarządzania jego majątkiem. Takie stanowisko zajmują m.in. organy podatkowe.

(...)