Czy zgłoszenie wierzytelności do postępowania upadłościowego przerywa bieg przedawnienia, w związku z czym spółka nie musi zaliczać do przychodów wartości dokonanego odpisu aktualizacyjnego?

W 2010 r. spółka z o.o. otrzymała od syndyka zawiadomienie o upadłości dłużnika wraz z postanowieniem sądu o upadłości. Na podstawie tych dokumentów ujęto w kosztach uzyskania przychodów odpis aktualizujący. Oprócz tego zgłoszono w 2010 r. wierzytelności do postępowania upadłościowego.

Na podstawie art. 124 Kodeksu cywilnego zgłoszenie to przerywa bieg przedawnienia, natomiast czy po takim przerwaniu przedawnienia biegnie ono na nowo, czy mają tu zastosowanie przepisy § 2: "W razie przerwania przedawnienia przez czynność w postępowaniu przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym albo przez wszczęcie mediacji, przedawnienie nie biegnie na nowo, dopóki postępowanie to nie zostanie zakończone."?

Pytanie:
Czy spółka powinna zaliczyć do przychodów podatkowych odpis aktualizujący w momencie przedawnienia wierzytelności, czy też w naszym przypadku koszt ujęty w 2010 r. jest przez cały okres kosztem do momentu zakończenia postępowania upadłościowego- wtedy to spółka otrzyma postanowienie o zakończeniu postępowania upadłościowego spełniając ostatecznie warunek ujęcia wierzytelności w kosztach uzyskania przychodów?

Odpowiedź:
Zgłoszenie wierzytelności do postępowania upadłościowego przerwało bieg przedawnienia, którego bieg do czasu zakończenia tego postępowania nie biegnie na nowo. Powoduje to, że spółka nie musi na razie zaliczać do przychodów wartości dokonanego odpisu aktualizacyjnego. Będzie to musiała uczynić dopiero w momencie zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów wierzytelności nieściągalnej.

Uzasadnienie:
Na podstawie art. 12 ust. 1 pkt 4d ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 74, poz. 397 z późn. zm.) - dalej u.p.d.o.p., do przychodów podatników zalicza się wartość należności umorzonych, przedawnionych lub odpisanych jako nieściągalne w tej części, od której dokonane odpisy aktualizujące zostały uprzednio zaliczone do kosztów uzyskania przychodów. A zatem przedawnienie się wierzytelności, od której został dokonany odpis aktualizujący, skutkuje obowiązkiem wykazania tej wierzytelności jako przychód podatkowy.
Zagadnienia związane z przedawnieniem roszczeń określają przepisy art. 117 i nast. ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) – dalej k.c. Z przepisów tych wynika, że bieg przedawnienia przerywa się, między innymi, przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia (zob. art. 123 § 1 pkt 1 k.c.).
W świetle tego przepisu przerwanie biegu przedawnienia powoduje, między innymi, wystąpienie z wnioskiem o ogłoszenie upadłości (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 października 2004 r. - I CK 71/04). Bieg terminu przedawnienia na podstawie tego przepisu przerywa również zgłoszenie wierzytelności do postępowania upadłościowego, tj. zgłoszenie wierzytelności sędziemu-komisarzowi (zob. art. 236 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze – tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 1112 z późn. zm.). Wynika to z wyroku Sądu Najwyższego z dnia 15 stycznia 2010 r. (I CSK 166/09), który orzekł, że "zgłoszenie sędziemu-komisarzowi przez wierzyciela upadłego wierzytelności wynikającej z umowy przerywa bieg przedawnienia nie tylko roszczenia o wykonanie umowy, ale i roszczeń o odszkodowanie za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy".
A zatem w przedstawionej sytuacji w momencie zgłoszenia wierzytelności do postępowania upadłościowego doszło do przerwania biegu zawieszenia. Co istotne, do czasu zakończenia tego postępowania przedawnienie nie biegnie na nowo. Jak bowiem stanowi art. 124 § 2 k.c., w razie przerwania przedawnienia przez czynność w postępowaniu przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym albo przez wszczęcie mediacji, przedawnienie nie biegnie na nowo, dopóki postępowanie to nie zostanie zakończone (skoro bowiem ma w przedstawionej sytuacji zastosowanie art. 123 § 1 pkt 1 k.c., ma również zastosowanie art. 124 § 2 k.c.). Wskazany na wstępie art. 12 ust. 1 pkt 4d u.p.d.o.p. nie znalazł zatem jak dotąd zastosowania, gdyż do przedawnienia wierzytelności nie doszło. Spółka nie musi zatem zaliczać na razie do przychodów wartości dokonanego odpisu aktualizacyjnego. Będzie to musiała uczynić dopiero w momencie zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów wierzytelności nieściągalnej (na podstawie art. 16 ust. 1 pkt 25 lit. a) u.p.d.o.p.).

[Uwaga! Odpowiedź na to pytanie jest już nieaktualna od 1 I 2018 r.]