Charakterystyka energetyczna budynków podlegających ochronie na podstawie przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami

Przez przepisy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami należy rozumieć w szczególności ustawę z dnia 23 lipca 2003 r. - o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz. 1568 z późn. zm.) - dalej u.o.z.
Zgodnie z brzmieniem art. 7 u.o.z wyróżnia się następujące formy ochrony zabytków:
1) wpis do rejestru zabytków;
2) uznanie za pomnik historii;
3) utworzenie parku kulturowego;
4) ustalenia ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego.

Charakterystyka energetyczna budynków wpisanych do rejestru zabytków
Wojewódzki konserwator zabytków prowadzi rejestr zabytków znajdujących się na terenie województwa. Do rejestru zabytków wpisuje się dobra kultury nieruchome, ruchome oraz kolekcje na podstawie decyzji wojewódzkiego konserwatora zabytków, wydanej z urzędu lub na wniosek właściciela dobra kultury, jego użytkownika, bądź właściwego organu powiatu lub gminy albo ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego. Wpisanie nieruchomości lub jej części do rejestru zabytków ujawnia się w księdze wieczystej danej nieruchomości na wniosek wojewódzkiego konserwatora zabytków.
Wszystkie budynki figurujące w rejestrze zabytków podlegają całkowitemu zwolnieniu z obowiązku ustalania ich charakterystyki energetycznej w formie świadectwa energetycznego.
Prowadzenie robót budowlanych przy obiekcie budowlanym wpisanym do rejestru zabytków wymaga, przed wydaniem decyzji o pozwoleniu na budowę, uzyskania pozwolenia na prowadzenie tych robót, wydanego przez właściwego wojewódzkiego konserwatora zabytków.

Charakterystyka energetyczna budynków znajdujących się na obszarze wpisanym do rejestru zabytków
Podstawową różnicą pomiędzy obiektem wpisanym do rejestru zabytków, a obszarem wpisanym do rejestru jest zakres ochrony konserwatorskiej. Wpisanie do rejestru nieruchomości sprawia, że ochronie podlegają zarówno jej walory wewnętrzne jak i zewnętrzne. W praktyce oznacza to obowiązek uzyskiwania zgody Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków na realizację wszelkiego rodzaju robót budowlanych zarówno w obiekcie jak i w jego otoczeniu. W sytuacji, gdy do rejestru wpisany jest obszar, ochronie podlegają jego walory zewnętrzne, tj. w szczególności: elewacja budynku, pokrycie dachowe, okna oraz drzwi wejściowe do budynku.
Podstawą prawną ochrony budynków znajdujących się na obszarze wpisanym do rejestru zabytków jest ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. W konsekwencji ww. okoliczność wyczerpuje asygnaty art. 5 pr. bud., co oznacza, że budynki te podlegają zwolnieniu z obowiązku ustalenia w formie świadectwa ich charakterystyki energetycznej.

Charakterystyka energetyczna budynków znajdujących się na obszarze objętym ochroną konserwatorską
Obiekt objęty szczególną ochroną konserwatorską to obiekt budowlany niewpisany do rejestru zabytków, a objęty ochroną konserwatorską na podstawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Obowiązkiem wojewodów i organów jednostek samorządu terytorialnego jest dbałość o dobra kultury i podejmowanie działań ochronnych oraz uwzględnianie zadań ochrony zabytków, między innymi w wojewódzkich i miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, w budżetach i w prawie miejscowym. Plany te uzgadniane są z właściwym wojewódzkim konserwatorem zabytków. Wójtowie lub burmistrzowie (prezydenci miast) są zobowiązani do prowadzenia ewidencji dóbr kultury nie wpisanych do rejestru zabytków, a obję tych ochroną konserwatorską i znajdujących się na terenie ich działania.
Zgodnie z brzmieniem art. 19 ust. 3 u.o.z w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego ustala się, w zależności od potrzeb, strefy ochrony konserwatorskiej obejmujące obszary, na których obowiązują określone ustaleniami planu ograniczenia, zakazy i nakazy, mające na celu ochronę znajdujących się na tym obszarze zabytków. Fakt objęcia ochroną konserwatorską określonego obszaru w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego nie sprawia, że nieruchomości gruntowe czy budynkowe stają się przez to zabytkiem nieruchomym.
Regulację szczególną wprowadza jednak w tym zakresie art. 39 ust. 3 i 4 pr. bud. Zgodnie z tym przepisem w stosunku do obiektów budowlanych oraz obszarów niewpisanych do rejestru zabytków, a objętych ochroną konserwatorską na podstawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, pozwolenie na budowę obiektu budowlanego wydaje właściwy organ w uzgodnieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków. Wojewódzki konserwator zabytków jest obowiązany zająć stanowisko w sprawie wniosku o pozwolenie na budowę w terminie 30 dni od dnia jego doręczenia. Niezajęcie stanowiska w tym terminie uznaje się jako brak zastrzeżeń do przedstawionych we wniosku rozwiązań projektowych. Powołany przepis wprowadza więc wymóg uzgodnienia robót budowlanych wykonywanych na terenie nie wpisanym do rejestru zabytków, jednak w ramach tzw. współdziałania organów administracji przy wydaniu decyzji administracyjnej. Uzgodnienia dokonuje "właściwy organ" tj. organ administracji architektoniczno-budowlanej wydający pozwolenie na budowę, w trybie art. 106 k.p.a. Oznacza to, że obowiązek uzyskania takiego uzgodnienia nie spoczywa na inwestorze. Przepisy ustawy Prawo budowlane nie wymagają natomiast takiego uzgodnienia w przypadku robót budowlanych wykonywanych na podstawie zgłoszenia.
Ponieważ podstawą prawną ochrony obiektów objętych ochroną konserwatorską nie jest ustawa a akt prawa miejscowego w postaci miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, to zgodnie z literalnym brzmieniem art. 5 pr. bud. budynki te nie podlegają zwolnieniu z obowiązku ustalenia ich charakterystyki energetycznej w formie świadectwa energetycznego.

Zachowanie wymaganych współczynników izolacyjności cieplnej przy realizacji robót budowlanych w obiektach objętych ochroną konserwatorską
W sytuacji jednak, gdy projektant wykaże, iż zachowanie wymagań izolacyjności cieplnej nie jest możliwe z uwagi na dobro chronionego obiektu (co zostanie poparte opinią wojewódzkiego konserwatora zabytków oraz znajdzie odzwierciedlenie w zakazach wynikających z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego), jak również nie jest możliwe spełnienie ww. wymagań, przy zastosowaniu alternatywnych metod ocieplenia budynku, dopuszczalnych w opinii konserwatora zabytków oraz zgodnych z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego, to okoliczność niespełnienia wymagań izolacyjności cieplnej nie powoduje żadnych negatywnych konsekwencji względem inwestora, a w szczególności nie uniemożliwia realizacji budowy.
Podstawowym warunkiem w zakresie energooszczędności, jest przepis § 328 rozporządzenia w sprawie warunków technicznych (Dz. U. z 2002 r. Nr 75, poz. 690 z późn. zm.), który stanowi, że budynek i jego instalacje powinny być zaprojektowane tak, żeby ilość energii potrzebnej do użytkowania budynku zgodnie z jego przeznaczeniem była na racjonalnie niskim poziomie. Natomiast z przyjętego alternatywnie wymagania wyrażonego poprzez wskaźnik zapotrzebowania na energię pierwotną i jego poziom WT2008, owa racjonalność nie wynika.
Potwierdzenie spełnienia warunków cieplnych i zgodności budynku z wymaganiami warunków technicznych można realizować na dwa sposoby. Po pierwsze, można sprawdzać czy spełnione są wszystkie tzw. wymagania cząstkowe dotyczące m.in. izolacyjności cieplnej przegród zewnętrznych, okien i instalacji, a także zachowania określonych proporcji między powierzchniami przeszkleń a nieprzeźroczystymi oraz innych parametrów zapisanych szczegółowo w warunkach technicznych. Druga metoda to obliczenie wskaźnika zapotrzebowania na nieodnawialną energię pierwotną, tzw. EP (który jest wykorzystywany także w świadectwie) i wykazanie, że jest on mniejszy od maksymalnego dopuszczalnego wskaźnika EP wynikającego z WT2008. Ta graniczna wartość EP zależy m.in. od rodzaju i współczynnika kształtu budynku, zapotrzebowania na cwu i ewentualnego wyposażenia w klimatyzację. W efekcie stworzono pewną swobodę wyboru w sytuacji, gdy różne metody niekoniecznie prowadzą do tego samego celu.
(...)