Stosownie do warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, działka budowlana przewidziana pod zabudowę budynkami przeznaczonymi na pobyt ludzi powinna mieć zapewnioną możliwość przyłączenia uzbrojenia działki lub bezpośrednio budynku do sieci wodociągowej, kanalizacyjnej, elektroenergetycznej i ciepłowniczej.

Zastosowanie przydomowej oczyszczalni ścieków jest możliwe:
- w razie braku warunków przyłączenia sieci wodociągowej i kanalizacyjnej,
- jeżeli ilość ścieków nie przekracza 5 m3 na dobę; jeżeli ilość ścieków jest większa od 5 m3, to ich gromadzenie lub oczyszczanie wymaga pozytywnej opinii właściwego terenowo inspektora ochrony środowiska.

Spełnienie ww. warunków nie jest wymagane w przypadku działek przeznaczonych pod budowę budynków rekreacji indywidualnej oraz budynków inwentarskich i gospodarczych na wsi, jeżeli właściwy organ w decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu nie określił takich wymagań.

Katalog przesłanek dopuszczalności przyjęcia rozwiązania w postaci przydomowej oczyszczalni ścieków rozszerzany jest ponadto przez ustawę z dnia 18 lipca 2001 r. – Prawo wodne, która określa w art. 42 ust. 4, iż taki system indywidualny powinien być stosowany:
- w miejscach, gdzie budowa systemów kanalizacji zbiorczej nie przyniosłaby korzyści dla środowiska lub
- powodowałaby nadmierne koszty.

Wyposażenie nieruchomości w przydomową oczyszczalnię ścieków bytowych, spełniającą wymagania określone przepisami prawa, stanowi zarazem sposób wykonania przez właścicieli nieruchomości obowiązku zapewnienia utrzymania czystości i porządku, zgodnie z wymaganiami ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, w przypadku gdy budowa sieci kanalizacyjnej jest technicznie lub ekonomicznie nieuzasadniona. Jeżeli nieruchomość jest wyposażona w przydomową oczyszczalnię ścieków spełniającą wymagania określone w przepisach, przyłączenie nieruchomości do sieci kanalizacyjnej nie jest obowiązkowe.

Gminy prowadzą ewidencję przydomowych oczyszczalni ścieków w celu kontroli częstotliwości i sposobu pozbywania się komunalnych osadów ściekowych oraz w celu opracowania planu rozwoju sieci kanalizacyjnej.

Zgodnie z definicją zawartą w ustawach: Prawo wodne oraz Prawo ochrony środowiska za ścieki uważa się m.in. wody zużyte, w szczególności na cele bytowe lub gospodarcze, oraz wody opadowe lub roztopowe, ujęte w otwarte lub zamknięte systemy kanalizacyjne, pochodzące z powierzchni zanieczyszczonych o trwałej nawierzchni. W zależności od pochodzenia ścieki dzieli się na: ścieki bytowe, komunalne i przemysłowe. Zanieczyszczenia niesione w ściekach obejmują substancje nieorganiczne (mineralne) i organiczne rozpuszczone oraz w formie koloidów, zawiesin i emulsji.

W przeciętnym gospodarstwie domowym ilość wyprodukowanych ścieków zwykle nie przekracza 5 m3 w ciągu doby. @page_break@

W myśl art. 26 ustawy - Prawo wodne, właścicielowi gruntu przysługuje prawo do tzw. „zwykłego korzystania z wód” stanowiących jego własność oraz z wody podziemnej znajdującej się w jego gruncie; prawo to nie stanowi jednakże prawa do wykonywania urządzeń wodnych bez wymaganego pozwolenia wodnoprawnego.

Nie stanowi zwykłego korzystania z wód:
- pobór wody powierzchniowej lub podziemnej w ilości większej niż 5 m3 na dobę;
- korzystanie z wód na potrzeby działalności gospodarczej;
- wprowadzanie do wód lub do ziemi oczyszczonych ścieków, jeżeli ich łączna ilość jest większa niż 5 m3 na dobę.
Przydomowa oczyszczalnia ścieków, jako stacjonarne urządzenie techniczne, którego eksploatacja może spowodować emisję, posiada również status „instalacji” w rozumieniu ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska.

Uwarunkowania lokalizacji przydomowej oczyszczalni ścieków

Zgodnie z art. 39 ustawy – Prawo wodne zabrania się wprowadzania ścieków do ziemi, m.in.:
a) jeżeli byłoby to sprzeczne z warunkami wynikającymi z istniejących form ochrony przyrody, utworzonych stref ochrony zwierząt łownych albo ostoi na podstawie ustawy o ochronie przyrody, a także stref ochronnych oraz obszarów ochronnych ustanowionych na podstawie ustawy – Prawo wodne,
b) w nadmorskim pasie technicznym, utworzonym na podstawie przepisów o obszarach morskich RP i administracji morskiej,
c) jeżeli stopień oczyszczania ścieków lub miąższość utworów skalnych nad zwierciadłem wód podziemnych nie stanowi zabezpieczenia tych wód przed zanieczyszczeniem,
d) w odległości mniejszej niż 1 kilometr od granic kąpielisk oraz plaż publicznych nad wodami.
Wymagania szczególne lub dodatkowe zakazy lub ograniczenia wynikać mogą również z ustaleń miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, o ile został sporządzony dla terenu planowanej oczyszczalni.
Odnośnie wymagań technicznych w zakresie sytuowania przydomowej oczyszczalni ścieków, wynikających z rozporzadzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie wskazania wymaga, że:
- przepływowe, szczelne osadniki podziemne, stanowiące część przydomowej oczyszczalni ścieków gospodarczo-bytowych, służące do wstępnego ich oczyszczania, mogą być sytuowane w bezpośrednim sąsiedztwie budynków jednorodzinnych, pod warunkiem wyprowadzenia ich odpowietrzenia przez instalację kanalizacyjną co najmniej 0,6 m powyżej górnej krawędzi okien i drzwi zewnętrznych w tych budynkach,
- odległość studni dostarczającej wodę przeznaczoną do spożycia przez ludzi, niewymagającej, zgodnie z przepisami dotyczącymi ochrony ujęć i źródeł wodnych, ustanowienia strefy ochronnej, powinna wynosić - licząc od osi studni - co najmniej 30 m do najbliższego przewodu rozsączającego kanalizacji indywidualnej, jeżeli odprowadzane są do niej ścieki oczyszczone biologicznie w stopniu określonym w przepisach dotyczących ochrony wód. @page_break@

Budowę urządzeń służących do zaopatrzenia w wodę realizuje się jednocześnie z rozwiązaniem spraw gospodarki ściekowej, w szczególności przez budowę systemów kanalizacji zbiorczej i oczyszczalni ścieków.

Wybór miejsca i sposobu wykorzystania albo usuwania ścieków powinien minimalizować negatywne oddziaływania na środowisko.

Właściciel gruntu nie może również co do zasady odprowadzać ścieków na grunty sąsiednie.

Realizacja przydomowej oczyszczalni ścieków

Budowa przydomowej oczyszczalni ścieków, na podstawie art. 29 ust. 1 pkt 3 Prawa budowlanego nie wymaga pozwolenia na budowę. Ze zwolnienia takiego korzystają indywidualne przydomowe oczyszczalnie ścieków o wydajności do 7,50 m3 na dobę.

Okoliczność, iż budowa przydomowej oczyszczalni, jako samodzielnego przedsięwzięcia, zasadniczo nie wymaga pozwolenia na budowę powoduje, iż zgodnie z przepisami o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym nie jest wymagane również wydanie w sprawie lokalizacji tej oczyszczalni decyzji o warunkach zabudowy.

Budowa taka, zgodnie z art. 30 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy, wymaga jednakże zgłoszenia. Zgłoszenie winno określać: rodzaj, zakres, sposób wykonania robót budowlanych, jak również termin ich rozpoczęcia. Do zgłoszenia należy dołączyć: oświadczenie o posiadanym prawie do dysponowania nieruchomością na cele budowlane. Załączanie do zawiadomienia szkiców i rysunków uzależnia się od potrzeb. Oznacza to, że obowiązek taki powstaje z chwilą gdy organ uzna to za konieczne. Przesłankami warunkującymi powstanie ww. obowiązku są: ocena stanu faktycznego, charakter inwestycji, oddziaływanie inwestycji na bezpieczeństwo ludzi i mienia, walory architektoniczne, lub środowisko. Ponadto, inwestor posiadający odpowiednie uprawnienia budowlane, poza enumeratywnie wymienionymi przypadkami, zwolniony jest z wymogu sporządzenia odpowiednich szkiców i rysunków (podobnie Sławomir Serafin: Prawo budowlane komentarz, Wydawnictwo C.H.Beck 2006, str. 292). Do realizacji budowy przydomowej oczyszczalni ścieków można przystąpić, jeśli w terminie 30 dni od dnia zgłoszenia właściwy organ nie wniesie w drodze decyzji sprzeciwu i nie później niż po upływie dwóch lat od określonego w zgłoszeniu terminu ich rozpoczęcia. W literaturze przedmiotu podkreśla się, że zgłoszenia nie należy utożsamiać z klasycznym wnioskiem (podaniem) w rozumieniu przepisu art. 63 k.p.a. (tak: T. Babiel: Bez pozwolenia a jednak legalnie, Rzeczpospolita z 04.09.2001 r., str. C4). @page_break@

Wydanie pozwolenia na budowę jest dopuszczalne po uzyskaniu przez inwestora, wymaganych przepisami szczególnymi, pozwoleń, uzgodnień lub opinii innych organów. W odniesieniu do oczyszczalni pozwoleniem takim może być pozwolenie wodnoprawne na wykonanie urządzeń wodnych. Ponieważ w uprzednio obowiązującym stanie prawnym pozwolenie wodnoprawne na odprowadzanie ścieków do ziemi (na szczególne korzystanie z wód) było zarazem pozwoleniem na wykonanie tych urządzeń, z takiej regulacji wywodzono, że skoro korzystanie z wód ma charakter korzystania zwykłego, które nie wymaga pozwolenia, to również wykonanie urządzeń wodnych służących korzystaniu zwykłemu nie wymaga pozwolenia. Uchylenie z dniem 30 lipca 2005 r. powyższej reguły powoduje, że zastosowanie znajduje w tej mierze wprost wymóg uzyskania pozwolenia wodnoprawnego na wykonanie urządzenia wodnego (każdego), określony w art. 122 ust. 1 pkt 3 Prawa wodnego. Pozwolenie wodnoprawne na wykonanie urządzeń wodnych może być wydane na podstawie projektu tych urządzeń, jeżeli projekt ten odpowiada wymaganiom operatu wodnoprawnego. Zgodnie z art. 125 Prawa wodnego [2] pozwolenie wodnoprawne nie może naruszać: 1) ustaleń warunków korzystania z wód regionu wodnego lub warunków korzystania z wód zlewni; 2) ustaleń miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego oraz decyzji o warunkach zabudowy; 3) wymagań ochrony zdrowia ludzi, środowiska i dóbr kultury wpisanych do rejestru zabytków oraz wynikających z odrębnych przepisów.
Jeżeli budowa lub eksploatacja przydomowej oczyszczalni może w sposób znaczący oddziaływać na siedlisko albo gatunki roślin lub zwierząt, dla których ochrony wyznaczono obszar Natura 2000, uzyskanie pozwolenia wodnoprawnego na wykonanie urządzeń wodnych winno zostać poprzedzone uzyskaniem decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia, o jakiej mowa w art. 46 i n. ustawy – Prawo ochrony środowiska.

Stosownie do treści art. 42 Prawa wodnego obiekt budowlany lub zespół takich obiektów, których użytkowanie jest związane z wprowadzaniem ścieków do wód lub do ziemi, nie może zostać oddany do użytkowania, jeżeli nie zostały spełnione wymagania, o których mowa w art. 76 ustawy Prawo ochrony środowiska. Ostatni z powołanych przepisów stanowi, że nowo zbudowany lub zmodernizowany obiekt budowlany, zespół obiektów lub instalacja nie mogą być oddane do użytkowania, jeżeli nie spełniają wymagań ochrony środowiska, którymi są:
1) wykonanie wymaganych przepisami lub określonych w decyzjach administracyjnych środków technicznych chroniących środowisko,
2) zastosowanie odpowiednich rozwiązań technologicznych, wynikających z ustaw lub decyzji,
3) uzyskanie wymaganych decyzji określających zakres i warunki korzystania ze środowiska,
4) dotrzymywanie na etapie wymaganych prawem badań i sprawdzeń, wynikających z mocy prawa standardów emisyjnych oraz określonych w pozwoleniu warunków emisji.

Nowo zbudowany lub zmodernizowany obiekt budowlany, zespół obiektów lub instalacja nie mogą być eksploatowane, jeżeli w okresie 30 dni od zakończenia rozruchu nie są dotrzymywane wynikające z mocy prawa standardy emisyjne albo określone w pozwoleniu warunki emisji, ustalone dla fazy po zakończeniu rozruchu.

Odnośnie uzyskania wymaganych decyzji określających zakres i warunki korzystania ze środowiska znajduje zastosowanie reguła art. 180 ustawy – Prawo ochrony środowiska, w świetle której eksploatacja instalacji powodująca m.in. wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, jest dozwolona po uzyskaniu pozwolenia, jeżeli jest ono wymagane.

W odniesieniu do przydomowych oczyszczalni ścieków ww. obowiązek uzyskania zezwolenia zastępowany jest obowiązkiem dokonania zgłoszenia, wynikającym z § 2 rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 22 grudnia 2004 r. w sprawie rodzajów instalacji, których eksploatacja wymaga zgłoszenia. Zgłoszenia wymagają zgodnie z tym aktem: oczyszczalnie ścieków o przepustowości do 5 m3 na dobę, wykorzystywane na potrzeby własnego gospodarstwa domowego lub rolnego w ramach zwykłego korzystania z wód.

Zgłoszenie instalacji, składane właściwemu miejscowo staroście, powinno zawierać:
1) oznaczenie prowadzącego instalację, jego adres zamieszkania lub siedziby,
2) adres zakładu, na którego terenie prowadzona jest eksploatacja instalacji,
3) rodzaj i zakres prowadzonej działalności, w tym wielkość produkcji lub wielkość świadczonych usług,
4) czas funkcjonowania instalacji (dni tygodnia i godziny),
5) wielkość i rodzaj emisji,
6) opis stosowanych metod ograniczania wielkości emisji,
7) informację, czy stopień ograniczania wielkości emisji jest zgodny z obowiązującymi przepisami.

Do rozpoczęcia eksploatacji instalacji można przystąpić, jeżeli organ właściwy do przyjęcia zgłoszenia w terminie 30 dni od dnia doręczenia zgłoszenia nie wniesie sprzeciwu w drodze decyzji.

Prowadzący instalację jest obowiązany przedłożyć również organowi właściwemu do przyjęcia zgłoszenia informacje o: 1) rezygnacji z rozpoczęcia albo zakończenia eksploatacji instalacji, 2) zmianie danych, o których mowa w ww. pkt 2-6.

Przydatne materiały:
Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2010 r. Nr 243, poz. 1623 ze zm.)