Tego typu informacji dotyczących wysokości nakładów rzeczowych robocizny, materiałów i sprzętu koniecznych do wykonania robót budowlanych przy uwzględnieniu całości procesów technologicznych dostarczają Katalogi Nakładów Rzeczowych, które tworzą Bazę normatywną stanowiącą podstawę szczegółowej kalkulacji kosztorysowej robót budowlanych.
Bazę normatywną do kosztorysowania tworzą katalogi z nakładami, które były opracowywane i wprowadzane do stosowania w ubiegłych latach odpowiednimi decyzjami i rozporządzeniami ministrów, katalogi opracowywane przez firmy komercyjne, katalogi opracowywane na prawach norm zakładowych, katalogi do zastosowania w analizach indywidualnych, katalogi dla robót w obiektach zabytkowych oraz opracowywane obecnie katalogi dla nowo wdrażanych technologii i specjalistycznych robót budowlanych.
Obecnie w bazie normatywów nakładów rzeczowych możemy przykładowo spotkać katalogi o następujących oznaczeniach:
KNR – Katalog Nakładów Rzeczowych
KNNR – Kosztorysowe Normy Nakładów Rzeczowych
KNR-W - Katalog Nakładów Rzeczowych wydawany przez WACETOB
TZKNBK – Tymczasowy Zakładowy Katalog Norm Budowlano-Konserwatorskich
NNRNKB – Normy Nakładów Rzeczowych Na Konstrukcje Budowlane
KNP – Katalog Norm Pracy
KJNZMB – Katalog Jednostkowych Norm Zużycia Materiałów Budowlanych
ZNK – Zbiory Norm Kosztorysowych
BI – Biuletyn Informacyjny
KNR AT - Katalog Nakładów Rzeczowych wydawany przez ATHENASOFT
KNR BC - Katalog Nakładów Rzeczowych wydawany przez BISTYP
KNR K - Katalog Nakładów Rzeczowych wydawany przez KOPRIN
KNR 9 - Katalog Nakładów Rzeczowych wydawany przez ORGBUD SERWIS
KNR SEK - Katalog Nakładów Rzeczowych wydawany przez OWEOB Promocja
KNR INSTAL - Katalog Nakładów Rzeczowych wydawany przez Branżowy Ośrodek Informacji „Technika instalacyjna w budownictwie”
ZNK – Zbiory Norm Kosztorysowych
KNZ – Katalog Norm Zakładowych dot. nowych technologii w budownictwie
oraz wiele innych katalogów opracowywanych przez firmy komercyjne i producentów materiałów budowlanych w zakresie nowych technologii.
Katalogi z nakładami rzeczowymi mogą być wykorzystywane do sporządzania kalkulacji metodą szczegółową w kosztorysach: inwestorskich, ofertowych, zamiennych i powykonawczych.@page_break@
Panująca obecnie swoboda w korzystaniu z wszelkiego rodzaju normatywów pozwala na korzystanie z dowolnych katalogów z nakładami również tam, gdzie źródłem finansowania są środki publiczne. W świetle rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 18 maja 2004 r. w sprawie określenia metod i podstaw sporządzania kosztorysu inwestorskiego, obliczania planowanych kosztów prac projektowych oraz planowanych kosztów robót budowlanych określonych w programie funkcjonalno-użytkowym (Dz. U., Nr 18, poz. 172), kosztorys inwestorski opracowuje się metodą kalkulacji uproszczonej w oparciu o jednostkowe ceny rynkowe, a przypadku ich braku w oparciu o kalkulacje szczegółowe. Podstawą tych kalkulacji są analizy indywidualne, wszelkie publikowane jednostkowe nakłady rzeczowe, rynkowe stawki i ceny czynników produkcji, dane cenowe zawarte w aktualnych publikacjach. Reasumując, ministerialna baza normatywna w postaci katalogów KNR i KSNR stanowiących przez lata podstawę sporządzania kalkulacji kosztorysowej robót budowlanych pomiędzy stronami procesu inwestycyjnego oraz w postaci katalogów KNNR, będących podstawą kalkulacji inwestorskiej w zamówieniach publicznych, nie jest obecnie w żaden sposób obligatoryjna.
Odstąpienie od obowiązkowego stosowania określonych katalogów z nakładami rzeczowymi wprowadziło swobodę w stosowaniu wszelkiego rodzaju normatywów. Obecnie w rozliczeniach pomiędzy stronami procesu inwestycyjnego można przyjmować na równych prawach normatywy zawarte w katalogach wydawanych w poprzednich latach urzędowo, nakłady z katalogów opracowywanych przez firmy komercyjne oraz nakłady opracowywane przez kosztorysantów w drodze analiz indywidualnych.
Zgodnie z aktualnym stanem prawnym stosowanie odpowiednich katalogów z nakładami rzeczowymi przy sporządzaniu kosztorysów metodą szczegółową powinno być przedmiotem uzgodnień stron lub odpowiednie zapisy w tym zakresie powinny zostać wprowadzone do Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia, w punkcie dotyczącym opisu sposobu obliczania ceny. Brak uzgodnień lub odpowiednich zapisów jest równoznaczny z pozostawieniem wykonawcy wolnej ręki w kwestii doboru podstaw wyceny robót budowlanych wg własnego uznania.
Bez kosztorysu szczegółowego oszacowanie robót budowlanych może być niemożliwe
Złożoność robót budowlanych, ich technologiczne zaawansowanie oraz specyfika stosowanych materiałów powodują, że często bez sporządzenia kosztorysu szczegółowego nie jest możliwe nawet oszacowanie wartości robót. Do opracowania kalkulacji ceny kosztorysowej metodą szczegółową niezbędna jest znajomość nakładów robocizny, materiałów i pracy sprzętu odpowiadających technologii przyjętej przy realizacji robót budowlanych.