SN: Akt oskarżenia musi być wniesiony przez prokuratora, a nie urząd

Złożenie przez prokuratora oświadczenia o zatwierdzeniu aktu oskarżenia sporządzonego przez Urząd Celny i wniesienie go ponownie nie wyeliminowało przeszkody i dalej nie można było prowadzić postępowania - orzekł Sąd Najwyższy i umorzył sprawę. Mimo, że prokurator generalny wniósł kasację na niekorzyść.

W tej sprawie pogubiły się wszystkie strony postępowania: prokurator, urząd celny i sąd.

Do Sądu Najwyższego wpłynęła kasacja wniesiona przez Ministra Sprawiedliwości - Prokuratora Generalnego na niekorzyść oskarżonego. Prokuratorowi nie spodobało się umorzenie postanowienia przez sąd okręgowy 25 września 2018 r.

Czyn zabroniony i umorzenie

 Marek W. został oskarżony o to, że w 2015 r., będąc prezesem zarządu, czyli osobą odpowiedzialną za sprawy gospodarcze i finansowe spółki H. W. sp. z o.o., poprzez zawarcie ramowej umowy dzierżawy lokalu urządzał w nim bez zezwolenia gry na automacie.  Naruszył więc art. 14 ust. 1 oraz w art. 23a ustawy o grach hazardowych. Początkowo w I instancji - umorzono postępowanie. Zażalenia wnieśli prokurator i Naczelnik Urzędu Celno-Skarbowego w O. Po rozpoznaniu tych zażaleń, Sąd Okręgowy w S., zaskarżone postanowienie utrzymał w mocy.

Minister Sprawiedliwości – Prokurator Generalny zarzucił orzeczeniu rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisów prawa procesowego. Polegało na nieprzeprowadzeniu prawidłowej kontroli odwoławczej i nienależytym rozważeniu zarzutów i argumentacji podniesionych w zażaleniach oskarżycieli, w następstwie czego doszło do rażącej obrazy kodeksu karnego skarbowego.

Błąd polegał na uznaniu, że uprzednie prawomocne skazanie wyrokiem Sądu Rejonowego w O. z 26 kwietnia 2017 roku ma powagę rzeczy osądzonej.

Akt oskarżenia wnosi Urząd Celny

Otóż, dochodzenie prowadzone przez Urząd Celny w O. zostało przedłużone wpierw przez Izbę Celną, w marcu, a następnie –10 czerwca 2016 r. - przez prokuratora.

Natomiast akt oskarżenia został sporządzony i wniesiony 1 sierpnia 2016 r. przez Urząd Celny. Nie zatwierdził go i nie wniósł do sądu zatem prokurator.  W związku zaś z wnioskiem obrońcy oskarżonego o umorzenie postępowania karnego z uwagi na brak skargi uprawnionego oskarżyciela, który został złożony na rozprawie głównej w dniu 6 listopada 2017 r., Sąd Rejonowy w E. zobowiązał oskarżyciela publicznego, tj. Urząd Celno-Skarbowy w O. do przedstawienia pisemnego stanowiska.

Prokurator powinien oskarżać

Naczelnik Urzędu Celno-Skarbowego stwierdził, że w realiach sprawy akt oskarżenia winien zostać zatwierdzony i wniesiony przez prokuratora. Sąd więc przesłał akta sprawy z prośbą o zatwierdzenie aktu oskarżenia. W związku z tym prokurator 31 stycznia 2018 r. poinformował, że przesyła akta sprawy wraz z aktem oskarżenia i zarządzeniem prokuratora o zatwierdzeniu.

Skoro dochodzenie prowadzone przez Urząd Celny w O. zostało przedłużone przez prokuratora, to tym samym objął on to postępowanie przygotowawcze swoim nadzorem. Stosownie więc do art. 155 § 2 k.k.s., organem uprawnionym do wniesienia do sądu aktu oskarżenia był nie Urząd Celny w O., lecz prokurator.

SN: Zatwierdzenie przez prokuratora - błędne

Sąd Najwyższy orzekł, że nie jest dopuszczalny zwrot aktu oskarżenia oskarżycielowi w omawianym trybie z rozprawy głównej. Przemawia za tym okoliczność, że przepis ten skierowany jest do prezesa sądu, jak również samo jego umiejscowienie w ramach rozdziału 40 Kodeksu postępowania karnego, a więc przepisów dotyczących wstępnej kontroli oskarżenia.

Według sędziego Dariusza Świeckiego niedopuszczalne jest powtórne badanie skargi pod kątem jej wymogów formalnych na dalszych etapach postępowania, w tym na rozprawie głównej. Zdaniem SN wadliwie więc w rozpatrywanej sprawie przesłano akta sprawy prokuratorowi w celu zatwierdzenia i wniesienia przez niego aktu oskarżenia.

W tej sytuacji złożenie przez prokuratora oświadczenia o zatwierdzeniu aktu oskarżenia sporządzonego przez Urząd Celny i wniesienie go ponownie nie wyeliminowało przeszkody procesowej do dalszego prowadzenia postępowania. To bowiem powinno być prowadzone od samego początku na skutek wniesienia skargi przez uprawnionego oskarżyciela, a jak wykazano wyżej nie było dopuszczalne przekazanie akt sprawy prokuratorowi i umożliwienie mu w związku z tym ponownego wniesienia aktu oskarżenia.

Sędzia sprawozdawca Dariusz Świecki zauważył, że rozstrzygnięcie nie uniemożliwia prokuratorowi skutecznego wniesienia aktu oskarżenia, o ile nie doszło do przedawnienia.

Sygnatura akt III KK 365/19, postanowienie z 20 lutego 2020 r.

Sprawdź również książkę: Kodeks karny. Kodeks postępowania karnego. Kodeks karny wykonawczy. Kodeks wykroczeń. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia. Kodeks karny skarb >>