(Pełny tekst niniejszej opinii jest dostępny w wersji angielskiej, francuskiej i niemieckiej na stronie internetowej EIOD www.edps.europa.eu)(2021/C 337/02)
(Dz.U.UE C z dnia 23 sierpnia 2021 r.)
Strefa Schengen jest jednym z najważniejszych i najbardziej widocznych osiągnięć Unii Europejskiej. Jej ramy prawne, czyli dorobek Schengen, obejmują różne środki, w tym mechanizm oceny i monitorowania.
W dniu 2 czerwca 2021 r. Komisja przedstawiła wniosek dotyczący rozporządzenia Rady w sprawie ustanowienia i funkcjonowania mechanizmu oceny i monitorowania w celu weryfikacji stosowania dorobku Schengen oraz uchylenia rozporządzenia (UE) nr 1053/2013. Celem tego wniosku jest:
1) zwiększenie strategicznego ukierunkowania mechanizmu i zapewnienie bardziej proporcjonalnego wykorzystania poszczególnych narzędzi oceny;
2) skrócenie i uproszczenie procedur, aby uczynić proces bardziej skutecznym i efektywnym, oraz zwiększenie presji grupy;
3) zoptymalizowanie udziału ekspertów z państw członkowskich oraz współpracy z organami i jednostkami organizacyjnymi Unii oraz
4) usprawnienie oceny przestrzegania praw podstawowych w ramach dorobku Schengen.
W swojej opinii EIOD z zadowoleniem przyjmuje fakt, że szczególną uwagę poświęcono we wniosku kwestii poszanowania praw podstawowych - przy przeprowadzaniu ocen Schengen - w tym prawidłowego wdrażania wymogów dotyczących ochrony danych zawartych w dorobku Schengen. Jednocześnie przedstawia dwa konkretne zalecenia mające na celu zagwarantowanie pewności prawa i poszanowanie niezależności organów nadzorczych ds. ochrony danych.
EIOD uważa, że planowane rozporządzenie powinno określić zakres ocen Schengen przez ustanowienie niewyczerpującego wykazu odpowiednich obszarów polityki, które podlegałyby ocenie. Nowy mechanizm Schengen powinien w szczególności nadal przewidywać oceny poświęcone wyłącznie ochronie danych, przeprowadzane przez ekspertów w dziedzinie ochrony danych.
Ponadto EIOD podkreśla potrzebę wyraźnego rozróżnienia kompetencji poszczególnych agencji, urzędów i organów Unii uczestniczących w ocenach Schengen. W tym kontekście należy zapewnić pełne poszanowanie niezależności Europejskiego Inspektora Ochrony Danych, zgodnie z art. 55 rozporządzenia (UE) 2018/1725.
1. Wprowadzenie i kontekst
1. Strefa Schengen 1 jest jednym z najważniejszych i najbardziej widocznych osiągnięć Unii Europejskiej. Zwiększyła swobodę przemieszczania się, umożliwiając ponad 420 mln osób przemieszczanie się bez poddawania się kontrolom na granicach wewnętrznych.
2. Dorobek Schengen obejmuje przepisy prawne włączone w ramy Unii zgodnie z Protokołem nr 19 załączonym do TUE i TFUE, wraz z aktami opartymi na nich lub w inny sposób z nimi związanymi. Dorobek obejmuje zatem:
1) środki na granicach zewnętrznych (zarządzanie granicami zewnętrznymi),
2) środki wyrównawcze (wspólna polityka wizowa, współpraca policyjna, polityka powrotowa i System Informacyjny Schengen) oraz
3) mechanizm oceny i monitorowania. Dorobek Schengen obejmuje również wymogi dotyczące ochrony danych i poszanowania innych praw podstawowych.
3. Celem mechanizmu oceny Schengen jest zapewnienie prawidłowego funkcjonowania strefy Schengen poprzez zagwarantowanie skutecznego stosowania przez państwa członkowskie przepisów Schengen, między innymi poprzez utrzymanie wysokiego poziomu wzajemnego zaufania między uczestniczącymi państwami członkowskimi. Obecny mechanizm oceny i monitorowania dorobku Schengen został ustanowiony rozporządzeniem Rady (UE) nr 1053/2013 2 , które weszło w życie w 2015 r.
4. Aby stawić czoła wyzwaniom stojącym przed strefą Schengen, przewodnicząca Komisji Ursula von der Leyen zapowiedziała w swoim orędziu o stanie Unii w 2020 r. strategię dotyczącą strefy Schengen. Jedną z inicjatyw w tym kontekście jest przegląd mechanizmu oceny i monitorowania dorobku Schengen. W związku z tym w dniu 2 czerwca 2021 r. Komisja przedstawiła wniosek dotyczący rozporządzenia Rady w sprawie ustanowienia i funkcjonowania mechanizmu oceny i monitorowania w celu weryfikacji stosowania dorobku Schengen oraz uchylenia rozporządzenia (UE) nr 1053/2013 3 . Celem tego wniosku jest:
1) zwiększenie strategicznego ukierunkowania mechanizmu i zapewnienie bardziej proporcjonalnego wykorzystania poszczególnych narzędzi oceny;
2) skrócenie i uproszczenie procedur, aby uczynić proces bardziej skutecznym i efektywnym, oraz zwiększenie presji grupy;
3) zoptymalizowanie udziału ekspertów z państw członkowskich oraz współpracy z organami i jednostkami organizacyjnymi Unii oraz
4) usprawnienie oceny przestrzegania praw podstawowych w ramach dorobku Schengen.
5. Zgodnie z art. 42 ust. 1 rozporządzenia (UE) 2018/1725 Komisja musi konsultować się z EIOD po przyjęciu wniosku w sprawie aktu ustawodawczego, jeżeli ma on wpływ na ochronę praw i wolności osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych. Komisja przeprowadziła formalne konsultacje z EIOD 3 czerwca 2021 r. Konsultowano się również nieformalnie z EIOD w trakcie przygotowywania wniosku, a w maju 2021 r. przedstawił on nieformalne uwagi. EIOD z zadowoleniem przyjmuje fakt, że zasięgnięto jego opinii na wczesnym etapie procedury, i zachęca Komisję do kontynuowania tej dobrej praktyki.
6. Niniejsza opinia pozostaje bez uszczerbku dla wszelkich przyszłych dodatkowych uwag lub zaleceń EIOD, w szczególności w przypadku stwierdzenia dalszych kwestii lub udostępnienia nowych informacji. Ponadto niniejsza opinia pozostaje bez uszczerbku dla wszelkich przyszłych działań, które EIOD może podjąć w ramach wykonywania swoich uprawnień zgodnie z art. 58 rozporządzenia (UE) 2018/1725.
5. Wnioski
19. EIOD z zadowoleniem przyjmuje fakt, że szczególną uwagę poświęcono we wniosku kwestii poszanowania praw podstawowych - przy przeprowadzaniu ocen Schengen - w tym prawidłowego wdrażania i stosowania wymogów dotyczących ochrony danych zawartych w dorobku Schengen.
20. W odniesieniu do zakresu ocen Schengen, EIOD uważa, że przyszłe rozporządzenie powinno go zdefiniować poprzez ustanowienie niewyczerpującego wykazu odpowiednich obszarów polityki, które podlegałyby ocenie. Nowy mechanizm Schengen powinien w szczególności nadal przewidywać oceny poświęcone wyłącznie ochronie danych, przeprowadzane przez ekspertów w dziedzinie ochrony danych.
21. Ponadto EIOD podkreśla, że należy wyraźnie rozróżnić kompetencje różnych agencji, biur i organów Unii uczestniczących w ocenach Schengen. Wniosek powinien w szczególności zapewniać pełne poszanowanie niezależności Europejskiego Inspektora Ochrony Danych, zgodnie z art. 55 rozporządzenia (UE) 2018/1725.
Bruksela, 27 lipca 2021 r.
|
Wojciech Rafał WIEWIÓROWSKI |
