(2016/C 299/20)(Dz.U.UE C z dnia 18 sierpnia 2016 r.)
RADA UNII EUROPEJSKIEJ,
uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w szczególności jego art. 121 ust. 2 i art. 148 ust. 4,
uwzględniając rozporządzenie Rady (WE) nr 1466/97 z dnia 7 lipca 1997 r. w sprawie wzmocnienia nadzoru pozycji budżetowych oraz nadzoru i koordynacji polityk gospodarczych 1 , w szczególności jego art. 5 ust. 2,
uwzględniając zalecenie Komisji Europejskiej,
uwzględniając rezolucje Parlamentu Europejskiego,
uwzględniając konkluzje Rady Europejskiej,
uwzględniając opinię Komitetu ds. Zatrudnienia,
uwzględniając opinię Komitetu Ekonomiczno-Finansowego,
uwzględniając opinię Komitetu Ochrony Socjalnej,
uwzględniając opinię Komitetu Polityki Gospodarczej,
a także mając na uwadze, co następuje:
(1) W dniu 26 listopada 2015 r. Komisja przyjęła roczną analizę wzrostu gospodarczego, rozpoczynając tym samym europejski semestr na rzecz koordynacji polityki gospodarczej w 2016 r. Priorytety określone w rocznej analizie wzrostu gospodarczego zostały zatwierdzone przez Radę Europejską w dniach 17-18 marca 2016 r. W dniu 26 listopada 2015 r. na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1176/2011 2 Komisja przyjęła sprawozdanie przedkładane w ramach mechanizmu ostrzegania, w którym nie wskazała Łotwy jako jednego z państw członkowskich, wobec których przeprowadzona zostanie szczegółowa ocena sytuacji. W tym samym dniu Komisja przyjęła również zalecenie dotyczące zaleceni a Rady w sprawie polityki gospodarczej w strefie euro. Zalecenie to zostało zatwierdzone przez Radę Europejską podczas posiedzenia w dniach 18-19 lutego 2016 r. i przyjęte przez Radę w dniu 8 marca 2016 r. 3 Jako kraj, którego walutą jest euro, oraz ze względu na bliskie powiązania pomiędzy gospodarkami w unii gospodarczej i walutowej, Łotwa powinna zapewnić pełne i terminowe wdrożenie zalecenia.
(2) Sprawozdanie krajowe za 2016 r. dotyczące Łotwy zostało opublikowane w dniu 26 lutego 2016 r. Zawarto w nim ocenę postępów Łotwy w realizacji zaleceń dla tego kraju, przyjętych przez Radę w dniu 14 lipca 2015 r., i postępów Łotwy w realizacji jej krajowych celów w ramach strategii "Europa 2020".
(3) W dniu 14 kwietnia 2016 r. Łotwa przedłożyła swój krajowy program reform na 2016 r. oraz swój program stabilności na 2016 r. W celu uwzględnienia powiązań między tymi dwoma programami poddano je jednoczesnej ocenie.
(4) Odpowiednie zalecenia dla poszczególnych krajów znalazły odzwierciedlenie w programowaniu europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych na lata 2014-2020. Jak przewidziano w art. 23 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1303/2013 4 , Komisja może zwrócić się do państwa członkowskiego z wnioskiem o dokonanie przeglądu oraz zaproponowanie zmian w umowie partnerstwa i odpowiednich programach wówczas, gdy jest to konieczne do wsparcia realizacji stosownych zaleceń Rady. Komisja przedstawiła dalsze szczegóły dotyczące wykorzystania przez nią tego przepisu w wytycznych w sprawie stosowania działań łączących skuteczność europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych z należytym zarządzaniem gospodarczym.
(5) Z powodu znacznych reform strukturalnych, mających pozytywny wpływ na długoterminową stabilność finansów publicznych, Łotwa zwróciła się w swoim programie stabilności na 2016 r. o tymczasowe odstępstwo o 0,5 % PKB od wymaganej ścieżki korekty prowadzącej do osiągnięcia średniookresowego celu budżetowego w 2017 r., w szczególności w związku z trwającą reformą sektora ochrony zdrowia opartą na strategii zdrowia na lata 2014-2020. Szczegóły reformy podsumowano w programie stabilności. Celem jest zwiększenie finansowania publicznego sektora ochrony zdrowia do 4 % PKB do roku 2020 w porównaniu z 3 % PKB w roku 2015. Szacuje się, że pełna realizacja reformy zwiększy zatrudnienie o 0,6 % i poziom PKB o 2,2 % do 2023 r., co w perspektywie długoterminowej będzie miało pozytywny wpływ na stabilność finansów publicznych. Ocenia się, że pozytywny wpływ na wzrost i długoterminową stabilność finansów publicznych jest wiarygodny. Łotwa może być aktualnie oceniona jako kwalifikująca się do tymczasowego odchylenia w 2017 r., o które wystąpiła, pod warunkiem że we właściwy sposób zrealizuje uzgodnione reformy, co będzie monitorowane w ramach Europejskiego Semestru. Wielkość dozwolonego tymczasowego odstępstwa jest jednak uwarunkowana przestrzeganiem wartości odniesienia (tj. deficytu strukturalnego w wysokości 1,7 % PKB). W związku z powyższym w prognozie Komisji z wiosny 2016 r. wskazano zakres dodatkowego tymczasowego odstępstwa wynoszący 0,1 % PKB w 2017 r.
(6) Łotwa jest obecnie objęta funkcją zapobiegawczą paktu stabilności i wzrostu. W swoim programie stabilności na 2016 r. rząd planuje stopniową poprawę salda nominalnego, tak by osiągnąć 0,5 % PKB w 2019 r. Planowana ścieżka korekty prowadząca do osiągnięcia średniookresowego celu budżetowego - deficytu w wysokości 1 % PKB w kategoriach strukturalnych - uwzględnia odchylenia, o które wystąpiono, związane z systemową reformą emerytalną w latach 2017 i 2018 oraz dużą reformą strukturalną w sektorze ochrony zdrowia w latach 2017- 2019. Zgodnie z programem stabilności oczekuje się, że relacja długu sektora instytucji rządowych i samorządowych do PKB wzrośnie do 40 % w 2016 r., po czym będzie spadać, osiągając w 2018 r. poziom 38 %. Scenariusz makroekonomiczny, na którym oparto prognozy budżetowe, jest wiarygodny. Środki, które mają wesprzeć zakładane cele związane z deficytem począwszy od 2017 r., nie zostały jednak jeszcze dostatecznie sprecyzowane. W oparciu o prognozę Komisji z wiosny 2016 r. w ogólnej ocenie wskazano ryzyko pewnego odchylenia w 2016 r. i, przy założeniu niezmiennego kursu polityki, w latach 2016 i 2017 w ujęciu łącznym. Opierając się na ocenie programu stabilności i biorąc pod uwagę prognozę Komisji z wiosny 2016 r., Rada jest zdania, że zgodnie z przewidywaniami Łotwa w dużej mierze spełni warunki paktu stabilności i wzrostu. Mimo tego konieczne będą dalsze działania w celu zapewnienia spełnienia tych warunków w 2016 r.
(7) Zmniejszająca się populacja osób w wieku produkcyjnym ogranicza podaż pracy, a wzrost wynagrodzeń przekracza wydajność, zagrażając konkurencyjności kosztowej. Do zwiększenia konkurencyjności niezbędne są zatem środki mające na celu zwiększanie szans na zatrudnienie i poprawę kapitału ludzkiego.
(8) Wskaźnik zagrożenia ubóstwem i wykluczeniem społecznym Łotwy należy do najwyższych w UE. Trwają prace przygotowawcze nad wprowadzeniem przepisu ustanawiającego minimalny poziom dochodów, jednak jego wdrożenie jest niepewne, a jego powszechne stosowanie jest ograniczane z powodu kosztów fiskalnych z nim związanych. Ponadto adekwatność świadczeń z tytułu pomocy społecznej nie poprawiła się od 2009 r., co uniemożliwiło skuteczne ograniczenie ubóstwa. Oczekuje się, że reforma minimalnego poziomu dochodów zmniejszy obecne rozdrobnienie pomocy społecznej i będzie stanowić zachętę do podejmowania zatrudnienia.
(9) Zasięg działań aktywizujących pozostaje niewielki, szczególnie dla długotrwale bezrobotnych. W połączeniu z niskim poziomem służby zdrowia i niewystarczającymi usługami społecznymi, utrudnia to skuteczną ponowną integrację na rynku pracy. Podniesienie stopnia wykorzystania działań aktywizujących zwiększyłoby zatrudnienie.
(10) Słabe finansowanie opieki zdrowotnej, nieuniknione słabości strukturalne, duży udział kosztów, które muszą ponosić sami pacjenci, a także niewystarczająca efektywność kosztowa powodują, że potrzeby medyczne dużej części mieszkańców kraju pozostają niezaspokojone. Dostęp do opieki medycznej w przypadkach krytycznych jest teraz traktowany priorytetowo, jednak ograniczenia finansowe utrudniają powszechne świadczenie usług.
(11) O ile Łotwa poczyniła postępy w zakresie reformowania systemu szkolnictwa wyższego, wprowadzając zachęty premiujące wysoką jakość i ustanawiając niezależny system akredytacji, to niezbędna jest poprawa kształcenia i szkolenia zawodowego, szczególnie w odniesieniu do reformy programu nauczania i stworzenia ram regulacyjnych dla uczenia się opartego na pracy, tak by podnieść ich jakość i zwiększyć dostępność. Partnerzy społeczni mogą odegrać istotną rolę w opracowaniu programów przyuczania do zawodu, jak to przedstawiono w ustawie o kształceniu zawodowym.
(12) Problemy w dziedzinie innowacyjności, niedociągnięcia w otoczeniu działalności gospodarczej i zmniejszającą się ludność aktywną zawodowo prowadzą do wstrzymywania inwestycji. Słaba siła napędowa innowacji i rozdrobniona baza badawcza utrudniają szybkie i skuteczne uzyskanie przez Łotwę wyższej wartości dodanej i podjęcie działań w większym stopniu opartych na wiedzy. Słaba ochrona inwestorów w obszarze, w jakim stosowany jest system upadłości, w połączeniu z niewydolnością administracji publicznej, dodatkowo wstrzymują inwestycje.
(13) Rząd podjął pewne kroki, by zmniejszyć obecną fragmentację publicznej bazy badawczej, i poprawić jej jakość oraz zwiększyć zdolności innowacyjne sektora biznesu. Pomimo postępu wielkość inwestycji w badania i innowacje, zarówno w sektorze publicznym jak i prywatnym, jest wciąż bardzo niewielka w porównaniu ze średnią unijną. Należy kontynuować konsolidację bazy badawczej, a także zwiększanie liczby naukowców i podnoszenie jakości badań. Pełna realizacja reform opartych na strategii inteligentnej specjalizacji i pełne zastosowanie wszystkich istniejących narzędzi polityki zachęciłyby do dokonywania prywatnych inwestycji w innowacje.
(14) Przepisy dotyczące postępowania upadłościowego odbierane są przez przedsiębiorców jako przeszkoda w inwestowaniu. Jest tak, ponieważ skuteczność odzyskiwania mienia jest mała, a nadzór nad syndykami masy upadłościowej jest ograniczony.
(15) Łotwa przedstawiła szereg skutecznych inicjatyw z myślą o poprawie wydajności i jakości wymiaru sprawiedliwości. Mimo szerokiego zakresu stosowania, przepisy o zapobieganiu konfliktom interesów dotyczące urzędników publicznych są złożone oraz nieelastyczne i kładą nacisk na formalną zgodność z procedurami, a nie na okoliczności poszczególnych przypadków. Ponadto Biuro Zapobiegania Korupcji zostało osłabione przez konflikty wewnętrzne, które zdestabilizowały je i obniżyły publiczne zaufanie do jego działań, a także przez wolę jego pracowników do zajmowania się w pierwszej kolejności głośnymi sprawami.
(16) Ogólna niska wydajność administracji publicznej wynikająca ze stosunkowo dużej rotacji personelu, opóźnienia w reformie sektora publicznego i słabe zarządzanie projektami nie przyczyniają się do stworzenia środowiska sprzyjającego inwestycjom. Wynagrodzenia w sektorze publicznym nie są bezpośrednio powiązane z zakresem obowiązków.
(17) W ramach europejskiego semestru Komisja przeprowadziła wszechstronną analizę polityki gospodarczej Łotwy, którą opublikowała w sprawozdaniu krajowym na 2016 r. Komisja oceniła również program stabilności i krajowy program reform, a także działania następcze podjęte w odpowiedzi na zalecenia skierowane do Łotwy w poprzednich latach. Wzięła pod uwagę nie tylko ich znaczenie dla stabilnej polityki budżetowej i społeczno-gospodarczej na Łotwie, ale także ich zgodność z przepisami i wytycznymi UE, ze względu na konieczność wzmocnienia ogólnego zarządzania gospodarczego UE przez wnoszenie na szczeblu UE wkładu w przyszłe decyzje krajowe. Zalecenia w ramach europejskiego semestru znajdują odzwierciedlenie w zaleceniach 1-3 poniżej.
(18) W świetle powyższej oceny Rada przeanalizowała program stabilności, a jej opinia 5 znajduje odzwierciedlenie w szczególności w zaleceniu 1 poniżej,
NINIEJSZYM ZALECA Łotwie podjęcie w latach 2016 i 2017 działań mających na celu:
