W jakiej formie (ustnej czy pisemnej) powinna być wyrażana zgoda przez ustawowego przedstawiciela małoletniego, na udzielanie świadczeń zdrowotnych na terenie placówki oświatowo-wychowawczej przez pielęgniarkę szkolną?
Pielęgniarka udzielająca świadczeń zdrowotnych udziela świadczeń zdrowotnych za zgodą przedstawiciela ustawowego małoletniego pacjenta, a w sytuacji, gdy małoletni ukończył 16 rok życia, także za jego zgodą. Zgoda może być wyrażona ustnie albo poprzez takie zachowanie, które w sposób niebudzący wątpliwości wskazuje na wolę poddania się proponowanym czynnościom. Pielęgniarka zobowiązana jest uzyskać zgodę przedstawiciela ustawowego przed przekazaniem informacji dotyczących pacjenta osobom trzecim (w tym nauczycielom).
Ustawa z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz. U. z 2009 r. Nr 52, poz. 417 z późn. zm.; dalej jako: u.p.p.) reguluje prawa osób zwracających się o udzielenie świadczeń zdrowotnych lub korzystających ze świadczeń zdrowotnych udzielanych przez podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych lub osobę wykonującą zawód medyczny (art. 3 ust. 1 pkt 4 u.p.p.). Z tego punktu widzenia pielęgniarka szkolna, udzielająca stosownych świadczeń zdrowotnych, jest zobowiązana przestrzegać ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta.
Zgodnie z art. 16 u.p.p. pacjent ma prawo do wyrażenia zgody na udzielenie określonych świadczeń zdrowotnych, po uzyskaniu odpowiednich informacji. Dotyczy to także pacjenta małoletniego pod warunkiem, że ukończył on 16 rok życia. Ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta dość niefortunnie zakłada przy tym, iż prawo to przysługuje małoletniemu jedynie w sytuacji, w której świadczenia te są udzielane przez lekarza. W tej sytuacji uważam, iż obowiązek respektowania przedmiotowego prawa także przez pozostałych członków personelu medycznego wynika z przepisów ogólnych prawa cywilnego chroniących wolność oraz autonomię woli jednostki (art. 23 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny, Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.). Nie do wyobrażenia jest przecież sytuacja, w której małoletniemu, który ukończył 16 rok życia przyznaje się prawo do wyrażenia zgody na świadczenia udzielane przez lekarza, a już nie przez pielęgniarkę lub innych członków personelu medycznego. Uważam, iż w takiej sytuacji należy przepisy omawianej ustawy stosować odpowiednio do zawodu pielęgniarki.
Mimo przyznania małoletniemu, który ukończył 16 rok życia prawa do wyrażenia zgody, również przedstawiciel ustawowy małoletniego zachowuje analogiczne uprawnienia. Zgodnie z art. 17 ust. 2 u.p.p., przedstawiciel ustawowy pacjenta małoletniego ma prawo do wyrażenia zgody, o której mowa w ust. 1. Chodzi więc o tzw. zgodę łączną (czyli zgodę wyrażaną zarówno przez pacjenta, jak i przedstawiciela ustawowego).
W przypadku pacjentów młodszych, którzy nie osiągnęli 16 roku życia lub nie są zdolni do wyrażenia zgody, zasadą jest udzielenie świadczenia za zgodą przedstawiciela ustawowego.
W omówionych sytuacjach, zgodnie z art. 17 ust. 4 u.p.p., zgoda przedstawiciela ustawowego może być wyrażona ustnie albo poprzez takie zachowanie, które w sposób niebudzący wątpliwości wskazuje na wolę poddania się proponowanym czynnościom.
Zgodnie z art. 13 u.p.p., pacjent (także małoletni) ma prawo do zachowania w tajemnicy przez osoby wykonujące zawód medyczny, w tym udzielające świadczeń zdrowotnych, informacji z nim związanych, a uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu medycznego. W celu realizacji tego prawa pielęgniarka zobowiązana jest zachować w tajemnicy informacje związane z pacjentem, w szczególności związane z jego stanem zdrowia. Z tego punktu widzenia pielęgniarka zobowiązana jest uzyskać zgodę przedstawiciela ustawowego przed przekazaniem informacji dotyczących pacjenta osobom trzecim (w tym nauczycielom).
Marcin Śliwka