1. Wprowadzenie
Warunkiem niezbędnym założenia i funkcjonowania każdego zakładu opieki zdrowotnej jest posiadanie odpowiednich pomieszczeń. Zgodnie z przepisami zakład opieki zdrowotnej powinien posiadać pomieszczenia, a pomieszczenia te powinny odpowiadać określonym wymaganiom fachowym i sanitarnym (art. 9 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej; tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 14, poz. 89 z późn. zm.) – dalej u.z.o.z. Stąd też istnieje konieczność zagwarantowania przez organ założycielski zakładu opieki zdrowotnej odpowiedniego poziomu technicznego pomieszczeń, a także spełniania przez nie odpowiednich standardów sanitarnych. Zmiana normatywnych warunków fachowych i sanitarnych powoduje konieczność dostosowania się zakładów opieki zdrowotnej do nowych warunków.
Zgodnie z art. 12 u.z.o.z. zakład opieki zdrowotnej może rozpocząć działalność dopiero po uzyskaniu wpisu do rejestru. Podstawą wpisu do rejestru jest stwierdzenie przez organ prowadzący rejestr, że zakład opieki zdrowotnej spełnia m.in. wymagania określone w art. 9 u.z.o.z. (czyli posiada odpowiednie pomieszczenia). Zakład opieki zdrowotnej musi posiadać pomieszczenia już w fazie przedrejestracyjnej, bowiem jest to konieczne do wydania opinii przez Państwową Inspekcję Sanitarną, a następnie do rejestracji w rejestrze wojewody. Zgodnie z § 10 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 16 lipca 2004 r. w sprawie rejestru zakładów opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 169, poz. 1781 z późn. zm.) do wniosku o wpis zakładu do rejestru należy dołączyć m.in. kopie dokumentów stwierdzających spełnianie przez zakład wymagań określonych w art. 9–11 u.z.o.z., a w szczególności:
a)
dokument stwierdzający tytuł prawny do budynku lub lokalu (np. umowę sprzedaży lub najmu), w którym prowadzona będzie działalność zakładu;
b)
postanowienie organu Państwowej Inspekcji Sanitarnej o spełnieniu wymagań fachowych i sanitarnych, jakim powinny odpowiadać pomieszczenia i urządzenia zakładu.

Pomieszczenia zarówno publicznego, jak i niepublicznego zakładu opieki zdrowotnej każdego typu, w tym przychodni, muszą spełniać przede wszystkim aktualne wymogi prawne. Generalnie pomieszczenia zakładu opieki zdrowotnej muszą spełniać ogólne wymogi prawne przewidziane dla wszystkich obiektów budowlanych (przede wszystkim zawarte w ustawie z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane; tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 243, poz. 1623 i w przepisach wykonawczych wydanych na jej podstawie), a ponadto specyficzne wymogi dla pomieszczeń zakładu opieki zdrowotnej. Jak już wcześniej wspomniano, art. 9 ust. 1 u.z.o.z. stanowi, że pomieszczenia i urządzenia zakładu opieki zdrowotnej powinny odpowiadać określonym wymaganiom fachowym i sanitarnym. Szczegółowo powyższe wymagania uregulowane były do niedawna w rozporządzaniu Ministra Zdrowia z dnia 10 listopada 2006 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym pomieszczenia i urządzenia zakładu opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 213, poz. 1568 z późn. zm.). Natomiast od dnia 26 lutego 2011 r. obowiązuje nowe rozporządzenie w przedmiotowej kwestii, tj. rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 lutego 2011 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym pomieszczenia i urządzenia zakładu opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 31, poz. 158) – dalej r.w.f.s. Szczegółowe standardy techniczne i sanitarne pomieszczeń, w których mają być lub są udzielane świadczenia zdrowotne, zostały w nowym rozporządzaniu (tak jak i w poprzednim) podzielone na dwie zasadnicze grupy:
a) ogólne – wiążące wszystkie rodzaje zakładów opieki zdrowotnej;
b) szczególne – obowiązujące w poszczególnych rodzajach zakładów opieki zdrowotnej (np. w szpitalach, przychodniach, zakładach rehabilitacji leczniczej).
Jeśli chodzi o tzw. wymogi ogólne, to pomieszczenia i urządzenia zakładu opieki zdrowotnej powinny odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym, odpowiednio do rodzaju zakładu opieki zdrowotnej, wymaganiom określonym w rozdziałach 2–6 r.w.f.s. Dodatkowe wymogi szczegółowe dla poszczególnych rodzajów zakładów opieki zdrowotnej określają załączniki nr 1–7 do r.w.f.s. Poprzednio załączników dotyczących wymagań dodatkowych dla poszczególnych zakładów było osiem; obecnie pominięto załącznik o warunkach dla zakładu patomorfologii (znajdują się one teraz w załączniku nr 1 do r.w.f.s., dotyczącym szpitali). Pomieszczenia i urządzenia szpitali oraz zakładów opieki zdrowotnej przeznaczonych dla osób, których stan zdrowia wymaga udzielania całodobowych lub całodziennych świadczeń zdrowotnych w odpowiednio urządzonym, stałym pomieszczeniu (np. zakładu pielęgnacyjno-opiekuńczego), powinny dodatkowo odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym wymaganiom szczegółowym określonym w załączniku nr 1 do r.w.f.s. Pomieszczenia i urządzenia przychodni oraz zakładów opieki zdrowotnej innych niż przychodnia, jeżeli mają udzielać lub udzielają świadczeń zdrowotnych obejmujących co najmniej badanie i poradę lekarską (np. ambulatoryjnego zakładu rehabilitacji leczniczej posiadającego poradnię rehabilitacyjną), powinny dodatkowo odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym wymaganiom szczegółowym określonym w załączniku nr 2 do r.w.f.s. Pomieszczenia i urządzenia zespołu opieki dziennej i zespołu chirurgii jednego dnia powinny dodatkowo odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym wymaganiom szczegółowym określonym w załączniku nr 3 do r.w.f.s. Pomieszczenia i urządzenia centrum krwiodawstwa i krwiolecznictwa powinny dodatkowo odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym wymaganiom szczegółowym określonym w załączniku nr 4 do r.w.f.s. Pomieszczenia i urządzenia żłobka powinny dodatkowo odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym wymaganiom szczegółowym określonym w załączniku nr 5 do r.w.f.s. Pomieszczenia i urządzenia pracowni badań endoskopowych powinny dodatkowo odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym wymaganiom szczegółowym określonym w załączniku nr 6 do r.w.f.s. Pomieszczenia i urządzenia zakładu rehabilitacji leczniczej powinny dodatkowo odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym wymaganiom szczegółowym określonym w załączniku nr 7 do r.w.f.s. Wymagania określone dla przychodni stosuje się także do ośrodka zdrowia, poradni i ambulatorium, udzielających świadczeń zdrowotnych, które mogą obejmować swoim zakresem świadczenia podstawowej i specjalistycznej opieki zdrowotnej, w warunkach ambulatoryjnych lub domowych w miejscu zamieszkania lub pobytu osoby potrzebującej tych świadczeń.

2. Wymogi ogólne dla pomieszczeń przychodni
Podstawowy z wymogów ogólnych dla każdego zakładu opieki zdrowotnej w świetle nowego rozporządzenia w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym pomieszczenia i urządzenia zakładu opieki zdrowotnej (tak samo jak poprzednio) dotyczy odrębności/samodzielności jego budynku. Przychodnia zasadniczo powinna stanowić samodzielny budynek lub zespół budynków. Idealnym rozwiązaniem byłoby wybudowanie samodzielnego obiektu wolnostojącego lub jego zakup, ewentualnie wynajem. W pozostałych przypadkach kupowany lub wynajmowany lokal powinien być izolowany od innych użytkowników obiektu (np. kamienicy). Prawo dopuszcza lokalizowanie zakładu opieki zdrowotnej w budynku o innym przeznaczeniu pod warunkiem:
1) całkowitej izolacji stacjonarnego zakładu opieki zdrowotnej od pomieszczeń budynku wykorzystywanych do innych celów;
2) całkowitej izolacji przychodni od innych pomieszczeń w budynku mieszkalnym;
3) całkowitej izolacji przychodni od innych pomieszczeń w budynkach użyteczności publicznej i zamieszkania zbiorowego i innych, z wyłączeniem węzłów komunikacji pionowej i poziomej w tym budynku, wspólnych dla wszystkich użytkowników, niebędących komunikacją wewnętrzną przychodni.
Zasady powyższe nie uległy zmianie w stosunku do rozporządzenia w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym pomieszczenia i urządzenia zakładu opieki zdrowotnej z 2006 r. Jedynie nastąpiła zmiana terminologii: obecnie termin „zakład opieki zdrowotnej zamkniętej” zastąpiony został przez „stacjonarny zakład opieki zdrowotnej”.

Rozporządzenie z 2006 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym pomieszczenia i urządzenia zakładu opieki zdrowotnej, stanowiło, że pomieszczenia zakładu opieki zdrowotnej przeznaczone na pobyt ludzi, w szczególności pokoje chorych, nie powinny znajdować się poniżej poziomu terenu urządzonego przy budynku (wyjątek dotyczył pomieszczeń o charakterze gospodarczym, technicznym, zaopatrzenia medycznego, diagnostycznym, jednakże wymagało to uzyskania zgody państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego). Ponadto rozporządzenie z 2006 r. stanowiło, że podłogi pomieszczeń, w tym również ciągów komunikacyjnych przeznaczonych dla ruchu pacjentów lokalizowanych na tej samej kondygnacji, powinny znajdować się zasadniczo na jednym poziomie. Natomiast rozporządzenie z 2011 r. nie przewiduje żadnych ograniczeń w zakresie poziomu usytuowania pomieszczeń i podłóg przychodni. Regulacje takie ułatwiają z jednej strony adaptację budynku na potrzeby przychodni, z drugiej strony – zdaniem autorki – obniżają standard usług i wygodę pacjentów. Kolejne z wymagań, jakie były określone w rozporządzeniu z 2006 r., a nie zostały uregulowane w nowym rozporządzeniu, dotyczy urządzenia holu zakładu opieki zdrowotnej, w tym przychodni. Zgodnie z rozporządzeniem z 2006 r. w głównym holu wejściowym zakładu opieki zdrowotnej powinny znajdować się w szczególności:
1) miejsce dla okryć wierzchnich osób przychodzących;
2) punkt informacyjny lub informacyjno-rejestracyjny;
3) miejsce na wózki dziecięce lub inwalidzkie.
(...)