1. Wprowadzenie
Wycena wartości zakładu opieki zdrowotnej to jej określenie w ujęciu finansowym, czyli pieniężnym. W literaturze przedmiotu można dostrzec zarówno różnorodny sposób postrzegania wartości firmy, jak i części ją tworzących, dlatego mamy do czynienia z mnogością stosowanych metod wyceny oraz z dywersyfikacją nazewnictwa stosowaną dla ich określenia1. Należy jednak pamiętać, że wartość zakładu opieki zdrowotnej może się różnić w zależności od tego, którą z metod wyceny zastosujemy, dlatego należy podchodzić do tego zagadnienia z dużą rozwagą i ostrożnością.

2. Czynniki mające wpływ na wartość zakładu
Należy podkreślić, że w gospodarce rynkowej przedsiębiorstwa oceniane są przez inwestorów przez pryzmat ich zdolności do generowania dochodów, czemu obok właściwego wyposażenia majątkowego służy wiele innych ważnych elementów, związanych między innymi z właściwą organizacją świadczenia usług, systemem zarządzania, konkurencyjnością produktów, ale także profesjonalizmem zatrudnionego personelu, jak również pozostałymi składnikami mającymi często niematerialny charakter, które jednak pozwalają na kreowanie tak zwanej wartości reputacji firmy (goodwill)2. Angielski termin goodwill oznacza wartość przedsiębiorstwa w postaci mienia, reputacji i wyrobionych stosunków oraz przywileje handlowe firmy będącej sukcesorem dobrze funkcjonującego przedsiębiorstwa3. Goodwill – wartość firmy jest związana z konkretnym przedsiębiorstwem i odzwierciedla wszystkie niezidentyfikowane części niematerialne i prawne, do których zalicza się własne marki, wiodącą pozycję na rynku, słynne nazwiska profesorów zatrudnionych w zakładzie opieki zdrowotnej, posiadanie certyfikatów jakości, czyli akredytacji lub międzynarodowych norm serii ISO 9000 oraz uznanie i reputację wśród pacjentów/klientów4.

3. Wartość przedsiębiorstwa i alternatywne sposoby wyceny
W ustawie z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 152, poz. 1223 z późn. zm.) - dalej u.r. wartość firmy została określona w następujący sposób. Wartość firmy stanowi różnicę między ceną nabycia określonej jednostki lub zorganizowanej jej części a niższą od niej wartością godziwą przejętych aktywów netto. Natomiast w przypadku, gdy cena nabycia jednostki lub zorganizowanej jej części jest niższa od wartości godziwej przejętych aktywów netto, to różnica stanowi ujemną wartość firmy5.
Natomiast w przypadku Spółek Skarbu Państwa oszacowanie wartości spółki jest jasno określone w odpowiednim rozporządzeniu wydanym na podstawie ustawy z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji (tekst jedn.: Dz. U. z 2002 r. Nr 171, poz. 1397 z późn. zm.) i jest dokonywane przy użyciu co najmniej dwóch metod wyceny, w szczególności spośród zdyskontowanych przyszłych przepływów pieniężnych, wartości odtworzeniowej, wartości skorygowanej aktywów netto, rynkowej wartości likwidacyjnej, przy zastosowaniu mnożnika zysku6.

Z kolei ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 102, poz. 651 z późn. zm.) - dalej u.g.n. wskazuje, że w wyniku wyceny nieruchomości dokonuje się określenia wartości rynkowej (dla nieruchomości, które są lub mogą być przedmiotem obrotu), określenia wartości odtworzeniowej (dla nieruchomości, które ze względu na rodzaj, obecne użytkowanie lub przeznaczenie nie są lub nie mogą być przedmiotem obrotu rynkowego, a także jeżeli wymagają tego przepisy szczególne), ustalenia wartości katastralnej (dla nieruchomości, o których mowa w przepisach o podatku od nieruchomości), określenia innych rodzajów wartości przewidzianych w odrębnych przepisach7.

Również art. 53 ust. 4 zawetowanej przez Prezydenta RP ustawy z dnia 21 października 2008 r. o zakładach opieki zdrowotnej zakładał, że sprzedaż składników majątkowych zakładu opieki zdrowotnej prowadzonego przez spółkę miała następować w drodze publicznego przetargu. Jednak dopuszczono odstąpienie od przetargu na sprzedaż składników aktywów trwałych, w przypadku, gdy wartość księgowa tych składników odpowiada cenie rynkowej i jest oczywiste, że w drodze przetargu nie otrzyma się ceny wyższej lub w przypadku, gdy koszty przeprowadzenia przetargu są niewspółmiernie wysokie w stosunku do możliwej do uzyskania ceny sprzedawanych składników. Wobec powyższego minister właściwy do spraw Skarbu Państwa w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw zdrowia mieli określić w drodze rozporządzenia, szczegółowy sposób i tryb organizowania publicznego przetargu oraz sposób udokumentowania zaistnienia przesłanek odstąpienia od przetargu, kierując się zasadami efektywności gospodarowania i uczciwej konkurencji8. W tym powyższym przypadku brane są pod uwagę dwie kategorie: wartość księgowa i cena rynkowa, z których pierwsza z nich jest określona na podstawie danych historycznych i stanowi sumę wartości składników majątkowych zakładu finansowanych funduszami własnymi9 i może zaniżać wartość zakładu.

Należy zaznaczyć, że w obecnie obowiązującej ustawie z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 14, poz. 89 z późn. zm.) proces ten nie został uregulowany.

4. Przyczyny wyceny zakładów opieki zdrowotnej
Wobec braku możliwości w obecnie obowiązujących przepisach prawnych przeprowadzenia tzw. komercjalizacji bezlikwidacyjnej konieczne jest przeprowadzenie komercjalizacji jedynie poprzez likwidację samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej10. W przypadku likwidacji publicznego zakładu opieki zdrowotnej, jego majątek, po zaspokojeniu wierzytelności, staje się własnością Skarbu Państwa lub właściwej jednostki samorządu terytorialnego lub własnością publicznej uczelni medycznej albo publicznej uczelni prowadzącej działalność dydaktyczną i badawczą w dziedzinie nauk medycznych, a o jego przeznaczeniu decyduje podmiot, który utworzył publiczny zakład opieki zdrowotnej11.

Wobec powyższego ważnym zagadnieniem staje się oszacowanie wartości majątku samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej. Zagadnienie to rozstrzygane jest na poziomie organu założycielskiego, jak również przez przyszłych akcjonariuszy lub udziałowców. Oszacowanie wartości samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej dotyczy kilku kategorii, a mianowicie: wartości nieruchomości, gruntów, środków trwałych i wartości niematerialnych oraz wyposażenia. Ważny dla każdej ze stron jest wybór metody wyceny. Wycenę definiuje się najczęściej jako zespół procedur, analiz i ocen, które prowadzą do ustalenia wartości zakładu według stanu na określony moment czasowy, w określonym miejscu i w określonych warunkach społeczno-gospodarczych. Cele wyceny związane są głównie z przenoszeniem praw własności. Problemem natomiast jest brak prawnych zasad wyceny mienia dla potrzeb przekształceń własnościowych samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej. Najbardziej popularną metodą wyceny przedsiębiorstw jest szacunek bazujący na wartości księgowej. W przypadku przedsiębiorstw deficytowych lub likwidowanych należy przyjąć metodę wyceny według likwidowanej wartości rynkowej, która polega na ustaleniu wartości za jaką mogą być sprzedane poszczególne składniki wycenionego majątku, a następnie skorygowanie tej wyceny o wartość obciążających ten majątek zobowiązań wobec osób trzecich. W stosunku do majątku rentownego przedsiębiorstwa można oprócz wartości księgowej zastosować metodę odtworzeniową lub metodę zdyskontowanych przepływów pieniężnych12. Najbardziej uniwersalna jest metoda zdyskontowanych przepływów strumieni pieniężnych, ale pod warunkiem istnienia dodatniego wyniku finansowego przedsiębiorstwa, która to sytuacja w przypadku samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej nie jest za często spotykana13.
(...)