Marcin Wiącek, rzecznik praw obywatelskich, w swojej opinii na temat „Projektu ustawy o zawodzie psychologa oraz samorządzie zawodowym psychologów”, wyraził nadzieję, że uchwalenie tego dokumentu będzie istotnym krokiem do faktycznego powołania organów samorządu zawodowego psychologów, które nie istnieją, mimo obowiązywania od 18 lat ustawy z 8 czerwca 2001 r. o zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym psychologów. – To zaś bardzo negatywnie oddziałuje na poziom ochrony zdrowia psychicznego Polaków – napisał RPO do Agnieszki Dziemianowicz-Bąk, Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.
Psychoterapia w prawnym chaosie - leczyć może każdy>>
Definicja świadczenia psychologicznego
Jak zaznacza w swoim piśmie RPO, zdaniem projektodawcy, w ustawie z 8 czerwca 2001 r. błędnie skonstruowano definicję usług psychologicznych. Powinna ona określać zamknięty katalog czynności, które składają się na owe usługi. W projekcie nowej ustawy wyodrębniono cztery działania, które zakwalifikowano jako świadczenia psychologiczne. Zdaniem RPO, sposób ich zdefiniowania nadal jest niejasny i może rodzić wątpliwości.
Zakres znaczeniowy pojęcia wykonywania zawodu psychologa
Obawy RPO budzi również art. 23 projektu, zgodnie z którym za wykonywanie zawodu psychologa uważa się także prowadzenie badań naukowych i rozwojowych oraz działalność dydaktyczną. Jednocześnie, art. 21 ust. 2 projektu stanowi, że psycholog wykonuje zawód m.in. zgodnie z aktualnym stanem wiedzy psychologicznej. W konsekwencji, prowadzenie przez psychologa badań naukowych i działalności dydaktycznej niezgodnie np. z aktualnym stanem wiedzy psychologicznej może stanowić podstawę do pociągnięcia go do odpowiedzialności dyscyplinarnej.
Poszanowanie praw osób małoletnich i ubezwłasnowolnionych
Zdaniem RPO, projekt ustawy nie uwzględnia stopnia dojrzałości osoby małoletniej, a także faktycznych możliwości osoby ubezwłasnowolnionej do wypowiedzenia się na temat świadczeń psychologicznych. Zgoda na nie jest całkowicie wyrażana przez przedstawiciela ustawowego. RPO uważa, że jeżeli osoba małoletnia lub ubezwłasnowolniona jest w stanie z rozeznaniem wypowiedzieć opinię w sprawie badania, konieczne jest uzyskanie także jej zgody.
Odmowa udzielenia świadczeń psychologicznych
Projektodawca dopuszcza możliwość odmowy udzielenia świadczeń w sytuacjach wskazanych w Kodeksie Etyki Zawodowej. Jednocześnie w ustawie nie przewidziano żadnego wyjątku. W niektórych sytuacjach odmowa, nawet przy wskazaniu innego specjalisty, może spowodować niebezpieczeństwo dla życia i zdrowia klienta. – Dlatego należy rozważyć wprowadzenie do projektu rozwiązań wychodzących naprzeciw tego rodzaju niebezpieczeństwu – uważa RPO.
Możliwość zwolnienia psychologa z obowiązku zachowania tajemnicy
Psycholog ma być zwolniony z obowiązku zachowania tajemnicy, gdy odbiorca świadczeń lub jego przedstawiciel ustawowy wyrażą pisemną zgodę na jej ujawnienie. Analiza spraw wpływających do RPO wskazuje, że problematyczne mogą okazać się sytuacje, w których psycholog udziela świadczeń więcej niż jednemu odbiorcy (np. podczas terapii par), a z obowiązku konfidencji zwolni go tylko jeden z uczestników (np. w trakcie procesu rozwodowego). Dlatego, zdaniem RPO, celowe jest uregulowanie tej problematyki w sposób uwzględniający prawo do ochrony prywatności jednostki.
Współpraca psychologa z opiekunem
Zgodnie z projektem, po uzyskaniu wpisu na listę psychologów, istnieje obowiązek współpracy z opiekunem, który wydaje pisemną opinię na temat rozwoju zawodowego i możliwości kontynuowania wykonywania zawodu psychologa. Konsekwencją negatywnej opinii może być skreślenie z listy psychologów. Jednocześnie projektodawca zakłada, że wskazanie opiekuna wymaga jego uprzedniej zgody. W praktyce brak osoby gotowej do podjęcia się opieki może stanowić faktyczną przeszkodę w dalszym wykonywaniu zawodu.
Odpowiedzialność dyscyplinarna psychologa
Regulacje dotyczące postępowania dyscyplinarnego psychologów są fragmentaryczne. W ogóle nie uregulowano kolejnych etapów postępowania dyscyplinarnego. Nie jest też uregulowany status psychologa i pokrzywdzonego na tym etapie postępowania oraz przysługujące im prawa. Projekt wymaga uzupełnienia w tym zakresie, zwłaszcza co do doprecyzowania kolejnych stadiów postępowania dyscyplinarnego, jego stron i ich praw.
Ograniczenie możliwości wykonywania zawodu psychoterapeuty
Z projektu wynika, że psycholog może prowadzić psychoterapię na podstawie odrębnych przepisów, z zastrzeżeniem, że nie ogranicza to prawa do prowadzenia psychoterapii osobom z uprawnieniami psychoterapeuty, które nie posiadają prawa do wykonywania zawodu psychologa. Tymczasem ani z projektu, ani jego uzasadnienia nie wynika przyczyna i celowość takiego ograniczenia możliwości prowadzenia psychoterapii. Powoduje to, że przepis ten może jawić się jako arbitralny. Rozróżnienie to może rodzić tym większe wątpliwości, skoro ustawodawca przyjmuje, że zarówno psycholog, jak i psychoterapeuta niebędący psychologiem, mają wystarczające kompetencje do prowadzenia psychoterapii. Wobec tego wymaga rozważenia usunięcia tej propozycji z projektu. Opinię na temat projektu ustawy o zawodzie psychologa oraz samorządzie zawodowym psychologów RPO przekazał Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Wnosi o jej uwzględnienie podczas dalszych prac legislacyjnych.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.