NZOZ posiada samochody służbowe (wyposażone m.in. w klimatyzację), którymi transportuje materiał biologiczny (krew oraz wymazy z badań cytologicznych) od zleceniobiorców (gabinety zabiegowe, zakłady opieki zdrowotnej) do laboratorium NZOZ-u. Materiał jest zabezpieczony zgodnie z opracowanymi przez pielęgniarkę epidemiologiczną i specjalistów ds. BHP procedurami (zamknięte pojemniki, odpowiednio oznaczone, transportowane w małych lodówkach). Transportowany materiał wykorzystywany jest wyłącznie do analiz laboratoryjnych (nie do przeszczepów i zabiegów). Transporty te obsługują kierowcy zatrudnieni w NZOZ-ie.
NZOZ chciałby w przyszłości skorzystać z usług PKP bądź firm kurierskich przy transporcie ww. materiału biologicznego.
Czy możliwe jest (na jakich zasadach, po spełnieniu jakich warunków) zlecanie transportu ww. materiału innym przedsiębiorcom (firmom kurierskim, PKP)?
Czy wykonując transport materiału NZOZ musi posiadać specjalne pozwolenia (jeśli tak, to jakie) oraz czy kierowcy zatrudnieni przez NZOZ powinni odbyć specjalne (określone przepisami) szkolenia do wykonywania takiego transportu?

Pytanie dotyka instytucji transportu towarów niebezpiecznych, która niestety jest w systemie prawa polskiego potraktowana bardziej niż skromnie. Transport towarów niebezpiecznych regulowany jest przepisami ustawy z dnia 28 października 2002 r. o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 199, poz. 1671 z późn. zm.) – dalej u.d.t.n. Wskazany akt prawny w słowniku ustawowym zawiera wyjaśnienie pojęcia "towar niebezpieczny". Jest nim "materiał lub przedmiot (rzecz), który zgodnie z umową ADR jest niedopuszczony do międzynarodowego przewozu drogowego lub jest dopuszczony do takiego przewozu na warunkach określonych w tej umowie." Umowa ADR, wskazana w zdaniu poprzednim, to "Umowa europejska dotycząca międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR)" sporządzona w Genewie dnia 30 września 1957 r. (Dz. U. z 2009 r. Nr 27, poz. 162 z późn. zm.) – dalej ADR.
Zgodnie z definicjami zawartymi w ADR materiały wskazane w pytaniu należy zaliczyć do kategorii materiałów niebezpiecznych. ADR zawiera także dość szczegółowo opisane procedury postępowania z takimi materiałami. Transport materiałów UN 3373 (a takimi są próbki diagnostyczne) uregulowany jest Instrukcją P650.

Zgodnie z tą instrukcją materiał winien być transportowany między innymi z zachowaniem następujących warunków:
• opakowania powinny być dobrej jakości, wystarczająco mocne, aby wytrzymać wstrząsy oraz czynności ładunkowe;
• opakowania muszą zabezpieczać przed ubytkami materiału;
• opakowanie powinno składać się z trzech elementów: naczynia pierwotnego, opakowania pośredniego oraz opakowania zewnętrznego, z których zewnętrzne albo pośrednie musi być sztywne;
• przesyłka musi być zgodnie z Instrukcją oznakowana;
• opakowanie musi wytrzymać próbę swobodnego upadku z wysokości 1,2 metra, itp.
Zgodnie z art. 27 u.d.t.n. przewóz niektórych towarów niebezpiecznych podlega obowiązkowi zgłoszenia do komendanta wojewódzkiego Policji oraz do komendanta wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej. Warunki i podmioty obowiązane do takiego zgłoszenia określa powołany artykuł stanowiąc, że zgłoszenia towarów, o których mowa wyżej, są obowiązani dokonać:
1)
nadawca towaru niebezpiecznego - jeżeli przewóz rozpoczyna się w Rzeczypospolitej Polskiej i jest wykonywany przez przewoźnika będącego przedsiębiorcą zagranicznym w rozumieniu art. 4 pkt 4 ustawy z dnia 19 listopada 1999 r. - Prawo działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 101, poz. 1178, z 2000 r. Nr 86, poz. 958 i Nr 114, poz. 1193, z 2001 r. Nr 49, poz. 509, Nr 67, poz. 679, Nr 102, poz. 1115 i Nr 147, poz. 1643 oraz z 2002 r. Nr 1, poz. 2, Nr 115, poz. 995 i Nr 130, poz. 1112);
2)
przewoźnik - jeżeli przewóz rozpoczyna się w Rzeczypospolitej Polskiej i jest wykonywany przez przewoźnika innego niż określony w pkt 1;
3)
właściwa placówka Straży Granicznej - jeżeli przewóz rozpoczyna się za granicą.
Szczegóły dotyczące zgłaszania ujęte są w rozporządzeniu Ministra Transportu z dnia 4 czerwca 2007 r. w sprawie towarów niebezpiecznych, których przewóz drogowy podlega obowiązkowi zgłoszenia (Dz. U. Nr 107, poz. 742 z późn. zm.).
Obowiązujące prawo nie przewiduje żadnych szkoleń ani też innych szczególnych uprawnień dla osób kierujących pojazdami przewożącymi materiały niebezpieczne (biologiczne). Tę lukę należy wypełnić instrukcjami epidemiologicznymi – z pytania wynika, że świadczeniodawca takimi dokumentami dysponuje.

W zakresie pytania o możliwość zlecenia transportu podmiotom zewnętrznym należy jednoznacznie stwierdzić, że oczywiście jest to możliwe. Prawo nie zakazuje takiego zlecenia niemniej jednak należy zabezpieczyć umową z takim zleceniobiorcą przestrzeganie wszelkich procedur transportu materiałów biologicznych. Dopuszczalność zawarcia takiej umowy wynika z ogólnej normy art. 3531 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) ustanawiającej zasadę swobody kontraktowania. Ważne jest także to, że niepubliczny zakład opieki zdrowotnej nie podlega obostrzeniom w zakresie zawierania umów (kontraktów), tym samym należy przyjąć, że jako podmiot obrotu (ściślej mówiąc podmiotem obrotu jest podmiot, który NZOZ utworzył nie zaś sam NZOZ) zachowuje swobodę w zawieraniu umów w ramach outsorcingu.


Uwagi
Autorka przyznaje, że materia poruszona w pytaniu jest niezwykle obszerna. Dokonanie pełnej analizy znacząco wykraczałoby poza ramy i konwencję publikacji jaką jest odpowiedź na pytanie. Dlatego Autorka ogranicza się do wskazania aktów prawnych, które należy poddać analizie a także wskazuje na brak jednoznacznej i wyczerpującej regulacji prawnej transportu materiałów diagnostycznych. Szerzej tematykę skomentowała na łamach SPiZ Agata Wnukiewicz-Kozłowska w komentarzu o tytule "Transport ludzkiego materiału biologicznego. Wymogi prawne, dokumenty i certyfikaty" (numer 71983).
Agnieszka Sieńko