Czy lekarz rezydent może podpisać klauzulę opt-out?

Lekarz odbywający specjalizację w tym trybie jest pracownikiem w rozumieniu przepisów Kodeksu pracy, ze wszystkimi tego konsekwencjami. Nie ma przeszkód prawnych do podpisania przezeń klauzuli opt-out. Jest to bowiem konsekwencja pracowniczego charakteru umów o rezydenturę.

Czy mając na względzie Komunikat Ministerstwa Zdrowia w sprawie pełnienia dyżurów medycznych przez lekarzy odbywających szkolenie specjalizacyjne z dnia 13 lipca 2015 roku - lekarz rezydent może podpisać klauzulę opt-out?

Tak, jest to konsekwencja pracowniczego charakteru umów o rezydenturę.

Komunikaty organów administracji nie stanowią samodzielnego źródła prawa, mogą być jednak pomocne przy interpretacji przepisów, zaś w odniesieniu do aktów prawnych wydanych przez te organy mogą stanowić tzw. wykładnię autentyczną. Źródłami prawa są ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe i rozporządzenia (art. 87 ust. 1 Konstytucji RP).

W odniesieniu do rezydentów pierwszoplanowe znaczenie ma więc treść art. 16h ust. 1 ustawy z 5 grudnia 1996 roku o zawodach lekarza i lekarza dentysty, wedle którego w ramach rezydentury lekarz odbywa szkolenie specjalizacyjne na podstawie umowy o pracę zawartej z podmiotem prowadzącym szkolenie specjalizacyjne na czas określony w programie specjalizacji. Oznacza to w pierwszym rzędzie, iż lekarz odbywający specjalizację w tym trybie jest pracownikiem w rozumieniu przepisów Kodeksu pracy, ze wszystkimi tego konsekwencjami. Pierwszoplanowe znaczenie tego elementu zostało wskazane w wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku z 31 marca 2017 roku (sygn. akt VI P 129/16), który stwierdził, iż lekarz rezydent, będąc pracownikiem w rozumieniu Kodeksu pracy, pozostaje pracownikiem również podczas dyżuru medycznego, bez względu na to, czy zawierał z pracodawcą na tą okoliczność odrębną umowę o innym charakterze.

Zgodnie natomiast z art. 96 ust. 1 ustawy z 15 kwietnia 2011 roku o działalności leczniczej - dalej u.dz.l., pracownicy wykonujący zawód medyczny i posiadający wyższe wykształcenie, zatrudnieni w podmiocie leczniczym wykonującym działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne, mogą być, po wyrażeniu na to zgody na piśmie, zobowiązani do pracy w wymiarze przekraczającym przeciętnie 48 godzin na tydzień w przyjętym okresie rozliczeniowym.

Szczególna rola umów rezydenckich, jaka wskazana została w komunikacie Ministerstwa Zdrowia z 13 lipca 2015 roku przejawia się w tym, iż służą one w pierwszym rzędzie realizacji programu specjalizacji. Sama umowa o rezydenturę, bez odrębnej zgody ze strony lekarza, nie upoważnia zaś pracodawcy do przydzielania mu większej ilości dyżurów niż ta, która wynika z programu specjalizacji, gdyż to realizacja programu jest istotą tej umowy i lekarz zawierający ją nie wyraża ‘automatycznie’ zgody na ilość dyżurów większą, niż przewidziana programem.

Tzw. ‘opt-out’ jest jednak dodatkowym oświadczeniem woli, prowadzącym do wyrażenia przez pracownika zgody na realizowanie umowy o pracę w wymiarze większym, niż wynika to z jego podstawowego czasu pracy. Jako że przepisy prawa, w tym postanowienia ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty oraz treść art. 96 u.dz.l., nie wyłączają możliwości wyrażenia takiej zgody przez lekarza rezydenta, nie ma przeszkód prawnych do podpisania przezeń takiej klauzuli. Jest to bowiem konsekwencja pracowniczego charakteru umów o rezydenturę.