NIK sprawdziła, jak sprawdza się rozwiązanie polegające na tworzeniu przez instytuty naukowe PAN lub instytuty badawcze spółek prawa handlowego, a w przypadku uczelni wyższych tzw. spółek celowych. Ich zadaniem jest komercjalizacja wyników badań naukowych i prac rozwojowych.
Spółki pod lupą NIK
NIK skontrolowała po trzy uczelnie publiczne, instytuty naukowe Polskiej Akademii Nauk i instytuty badawcze oraz osiem spółek utworzonych przez uczelnie i jednostki naukowe. Dodatkowo przeprowadziła badanie kwestionariuszowe w 39 spółkach celowych. Okres objęty kontrolą to lata 2013-2017.
Działalność spółek utworzonych przez jednostki naukowe, zwłaszcza spółek utworzonych przez instytuty naukowe PAN i instytuty badawcze, nie była skuteczną metodą transferu wyników badań naukowych lub prac rozwojowych do gospodarki.
NIK: Nawet 3 mln zł nienależnych wynagrodzeń w PAN>>
Spółki nie spełniają celu
Okazało się, że w zdecydowanej większości spółki nie dysponowały wynikami badań czy technologią o wysokim stopniu gotowości do wdrożenia, na które było rzeczywiste zapotrzebowanie gospodarcze. W opinii ich prezesów był to istotny czynnik niepowodzenia przedsięwzięcia. Dodatkową przyczyną utrudniającą uzyskiwanie przez spółki przychodów ze sprzedaży wyników prac badawczych była ich komercjalizacja bezpośrednio przez jednostki tworzące spółki.
W tej sytuacji spółki koncentrowały się głównie na sprzedaży usług doradczych, badawczych, szkoleniowych oraz wykonywaniu ekspertyz. Była to aktywność mieszcząca się w statutowym przedmiocie działalności gospodarczej spółek, lecz odległa od głównego celu ich utworzenia.
Uczelnie nadzorują, PAN niekoniecznie
Uczelnie publiczne zapewniły prawidłowy nadzór właścicielski nad utworzonymi spółkami. W przypadku instytutów naukowych PAN oraz instytutów badawczych nadzór ten był na ogół niewłaściwy. Obok przypadków nienależytego wypełniania obowiązków przez zgromadzenie wspólników (np. zaniechanie powołania organów spółki czy wykonywanie określonych praw właścicielskich praw bez zgody właściwego ministra nadzorującego) występowały nieprawidłowości w zakresie bieżącego funkcjonowania spółek.
Dwa instytuty naukowe PAN już na początku przyjęły zasady finansowania spółek, które nie gwarantowały ich opłacalności. W jednym przypadku wniesiono najniższy wymagany wkład oraz przyjęto, że działalność spółki będzie finansowana ze środków programu SPIN-TECH. Jednak po uzyskaniu dofinansowania zrezygnowano z jego realizacji ze względu na nieefektywność ekonomiczną dla instytutu. Mimo to przepisy prawa powodują, że instytut zmuszony jest do utrzymywania powołanej spółki do końca 2019 r.
Cena promocyjna: 21.6 zł
|Cena regularna: 24 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: zł
Konieczna weryfikacja
NIK sugeruje, że konieczne jest, by ministrowie nadzorujący dokonali przeglądu potencjału komercjalizacyjnego spółek utworzonych przez jednostki naukowe oraz zidentyfikowali działy gospodarki, które wdrożyły technologie wypracowane przez te jednostki.
Za konieczne uważa też, by jednostki tworzące spółki dokonywały analizy bieżących i przewidywanych zasobów prac możliwych do komercjalizacji oraz podjęły decyzje o dalszym istnieniu lub o ewentualnej likwidacji tych spółek, które dla dalszego funkcjonowania wymagają stałego podwyższania kapitału zakładowego, bez zdolności do generowania zysków.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.