Powodowie w pozwie skierowanym przeciwko spółce z o.o. wnieśli o zasądzenie na ich rzecz od pozwanej spółki kwoty 175.680 zł, wraz z ustawowymi odsetkami od określonych kwot i dat, tytułem odszkodowania za zakaz działalności konkurencyjnej w stosunku do pozwanej spółki, zastrzeżony w zawartej z nią umowie.
Odszkodowanie za zaniechanie
Z ustaleń faktycznych dokonanych przez sąd okręgowy wynikało, że strony zawarły umowę o stałą obsługę prawną pozwanej spółki przez kancelarię powodów - radców prawnych. W aneksie do tej umowy strony wprowadziły klauzulę "o zakazie konkurencji i lojalności". Powodowie w tej klauzuli zobowiązali się nie prowadzić przez 12 miesięcy po ustaniu obowiązywania umowy z określonych przyczyn działalności konkurencyjnej w stosunku do statutowej działalności pozwanej spółki. Ponadto powodowie zobowiązali się do zachowania w tajemnicy wszelkich uzyskanych w związku z wykonywaniem obsługi prawnej poufnych informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pozwaną spółkę na szkodę. Zastrzeżono również odszkodowanie dla powodów za okres trwania zakazu konkurencji w wysokości 80% umówionego wynagrodzenia, a także zapłatę na rzecz pozwanej spółki przez powodów kary umownej w wysokości 50.000 zł na wypadek naruszenia przez nich uzgodnionego zakazu konkurencji.
Pozwana uchyla się od skutków prawnych oświadczenia woli
Pozwana spółka wypowiedziała powodom umowę zawartą z nimi i zapłaciła im wynagrodzenie za okres wypowiedzenia. Odmówiła natomiast zapłaty faktury wystawionej przez powodów tytułem odszkodowania zastrzeżonego w aneksie za następny miesiąc, a także skierowała do powodów pismo o uchyleniu się od skutków prawnych złożonego pod wpływem błędu oświadczenia woli przy podpisywaniu aneksu. Podniosła, że radcowie prawni mają ustawowy zakaz zajmowania się działalnością konkurencyjną. Klauzula o zakazie konkurencji i lojalności nie miała więc uzasadnienia.
SO i SA: klauzula była ważna, bo nie naruszała przepisów
Sąd apelacyjny podzielił nie tylko ustalenia faktyczne sądu okręgowego, ale i wyrażone przez ten sąd oceny prawne, tj. uznał, że klauzula o zakazie konkurencji i lojalności, wprowadzona aneksem, nie była nieważna z powodu sprzeczności z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 2 k.c.), jak też, że nie doszło do skutecznego uchylenia się przez pozwaną spółkę od skutków prawnych tej klauzuli z powodu podpisania jej pod wpływem błędu. Klauzula ta według obu sądów była ważna, dlatego że przepisy dotyczące radców prawnych nie sprzeciwiały się jej zamieszczeniu, nie wkraczała ona w "wolność gospodarczą", nie naruszała zasady ekwiwalentności świadczeń i nie krzywdziła z tego powodu pozwanej spółki z naruszeniem zasad współżycia społecznego.
SN: skarga kasacyjna "oczywiście zasadna"
Sąd Najwyższy uznał skargę kasacyjną pozwanej spółki za "oczywiście zasadną". Powołał się przy tym na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 22 listopada 2004 r. (sygn. akt SK 64/03), który podkreślił, że obowiązek zachowania tajemnicy przez radcę prawnego jest nierozerwalnie związany ze statusem zawodu radcy prawnego: jego przynależnością do wyróżnionej w art. 17 ust. 1 Konstytucji kategorii zawodów zaufania publicznego. Obowiązek ten został ustanowiony w interesie klientów radców prawnych, a nie samych radców.
Obowiązek zachowania tajemnicy przez radcę prawnego ma jednak znaczenie wykraczające także poza stosunek zachodzący pomiędzy radcą a klientem. Prawidłowe wykonywanie zawodu radcy prawnego leży w interesie nie tylko klientów, ale i samorządu radcowskiego oraz wymiaru sprawiedliwości. Obowiązek zachowania tajemnicy obwarowany jest ponadto różnorakimi sankcjami prawnymi. W szczególności radca prawny ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną klientowi wskutek ujawnienia uzyskanych od niego informacji. Do radcy prawnego w związku z naruszeniem przez niego tajemnicy zawodowej mogą mieć też zastosowanie przepisy kodeksu karnego.
W tym roku trudniej o tytuł radcy i adwokata>>
SN: klauzula o zakazie konkurencji w istocie zbędna
Jak uznał Sąd Najwyższy, powodowie byli zobowiązani do zachowania w tajemnicy wszystkich uzyskanych w związku z wykonywaniem obsługi prawnej pozwanej spółki poufnych informacji, których ujawnienie mogłoby narazić tę spółkę na jakąkolwiek szkodę, już na podstawie przepisów normujących zasady wykonywania zawodu radcy prawnego oraz zasad etyki radcy prawnego. Sporna klauzula była więc w zakresie obejmującym zakaz konkurencji i obowiązek lojalności oraz zachowania w tajemnicy wszelkich poufnych informacji w istocie zbędna w zestawieniu z powyższymi przepisami i zasadami. Mimo jej mylącego charakteru, Sąd Najwyższy nie odmówił jej jednak ważności - może jedynie z pominięciem niedopuszczalnego w świetle ustawy ograniczenia w czasie obowiązku zachowania tajemnicy.
Wynagrodzenie za zaniechanie sprzeczne z zasadami współżycia społecznego
Zdecydowanie inaczej ocenił natomiast pod względem ważności postanowienie tej klauzuli przewidujące dla powodów odszkodowanie za zakaz działalności konkurencyjnej w stosunku do pozwanej spółki po ustaniu obowiązywania umowy. Odszkodowanie to stanowiłoby w istocie wynagrodzenie za zaniechanie, do którego powodowie byli już zobowiązani z mocy ustawy, w ramach obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej. Zastrzeżenie za to zaniechanie wynagrodzenia zostało uznane za pozostające w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego i tym samym nieważne z mocy art. 58 § 2 k.c.
Klient nie może płacić radcy za zachowanie standardu wykonywania zawodu
"Uzyskanie wynagrodzenia za to zaniechanie oznaczałoby osiągnięcie przez powodów korzyści majątkowej z tytułu zobowiązania się do zachowania, które jest nie tylko ustawowym, ale zarazem podstawowym obowiązkiem radcy prawnego, łączącym się ściśle z istotą jego zawodu" - stwierdził Sąd Najwyższy.
SN dodał, że uzyskanie przez radcę prawnego korzyści majątkowej z tego tytułu nie daje się pogodzić z poczuciem słuszności. "Innymi słowy, nie byłoby słuszne - jeżeli już nie sprzeczne z ustawą - aby klient płacił radcy prawnemu za zachowanie przez niego podstawowego, gwarantowanego ustawą standardu prawidłowego wykonywania swego zawodu zaufania publicznego" - wyjaśnił SN (wyrok SN z dnia 19 czerwca 2015 r., sygn. akt IV CSK 590/14).
Aplikacje 2016: jest już lista aktów wymaganych na egzaminie wstępnym>>
| Dowiedz się więcej z książki | |
 |
Etyka zawodu radcy prawnego i adwokata. Kazusy. Objaśnienia. Orzecznictwo
|