Powołane w 2010 roku Narodowe Centrum Nauki (NCN) rozdziela granty na badania podstawowe, czyli prace naukowe eksperymentalne lub teoretyczne, które mają na celu zdobycie nowej wiedzy o podstawach zjawisk i obserwowalnych faktów.

 
"Badania podstawowe to fundament nauki. Szukanie odpowiedzi na pytania zaspokajające naukową ciekawość lub stawianie pytań jeszcze niepostawionych, to często punkt wyjścia do wynalezienia nowych leków, skutecznych metod leczenia chorób albo do wprowadzenia nowych produktów na rynek. Dlatego, kiedy mówimy o tym, że nauka jest motorem innowacyjnej gospodarki, nie możemy zapominać o dużym potencjale badań podstawowych dla budowania dobrobytu społecznego" - mówi minister nauki i szkolnictwa wyższego Lena Kolarska-Bobińska.
 
Jak wynika z raportu NCN, do konkursów ogłoszonych w 2013 r. złożono ponad 10 tys. wniosków na łączną kwotę ponad 4,4 mld zł, z czego zakwalifikowano do finansowania ponad 2,4 tys. projektów na kwotę 1,2 mld zł. NCN rozstrzygnęło 14 konkursów i ogłosiło 13 nowych.
 
Liderami w zdobywaniu grantów z NCN okazały się uniwersytety. Na pierwszych trzech miejscach pod względem liczby wniosków zakwalifikowanych do finansowania są: Uniwersytet Warszawski (280 wniosków), Uniwersytet Jagielloński (263 wnioski) oraz Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (129 wniosków). Na kolejnych miejscach znalazły się: Uniwersytet Wrocławski (89 wniosków) i Politechnika Wrocławska ex aequo z Politechniką Warszawską (63 wnioski). 
 
Natomiast biorąc pod uwagę przyznaną kwotę finansowania, pierwsze miejsce zajął Uniwersytet Jagielloński, którego naukowcy otrzymali ponad 115 mln zł, a drugie Uniwersytet Warszawski z ponad 108 mln zł.
 
Z kolei najwyższy współczynnik sukcesu (stosunek liczby wniosków zakwalifikowanych do finansowania do liczby wniosków złożonych) w ubieganiu się o granty ma Instytut Fizyki Polskiej Akademii Nauk z Warszawy. Sięga on aż 60 proc. Kolejny wynik - 55 proc. - przypadł warszawskiemu Instytutowi Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego PAN, na trzecim miejscu uplasował się Instytut Farmakologii PAN w Krakowie z 50-procentowym współczynnikiem sukcesu. Wśród uniwersytetów najlepiej wypadł Uniwersytet Warszawski - 41 proc. złożonych przez niego wniosków uzyskało finansowanie.
 
24 proc. kwoty, którą NCN wydał na finansowanie wniosków w 2013 roku, przeznaczono na projekty badawcze, staże i stypendia realizowane przez młodych badaczy, czyli tych przed 35. rokiem życia. Młodzi naukowcy byli też autorami 50 proc. wniosków zakwalifikowanych do finansowania.
 
W 2013 r. kobiety były autorkami 46 proc. wszystkich złożonych wniosków. Skuteczność w pozyskiwaniu środków na finansowanie projektów badawczych była nieznacznie niższa wśród kobiet niż wśród mężczyzn - współczynnik sukcesu wyniósł odpowiednio: ponad 20 proc. i ponad 25 proc. Projekty, którym przyznano finansowanie, są w 59 proc. kierowane przez mężczyzn, a w 41 proc. przez kobiety.
 
W ubiegłym roku zwiększono też nakłady na finansowanie projektów w zakresie nauk humanistycznych, społecznych i o sztuce. Przeznaczono na nie ponad 169 mln zł, podczas gdy w 2012 r. było to ponad 147 mln zł. Nastąpił też znaczny wzrost liczby ekspertów zagranicznych, którzy oceniali składane wnioski. W 2012 r. stanowili oni 19 proc. ogółu ekspertów zewnętrznych zaangażowanych w drugim etapie oceny wniosków, zaś w 2013 r. aż 40 proc. - wynika z raportu. (PAP)