Horyzont 2020 to unijny program ramowy na rzecz badań naukowych i innowacji, którego siedmioletni budżet wyniesie prawie 79 mld euro. W poprzedzającym go 7 Programie Ramowym polscy naukowcy wypadli bardzo słabo, dlatego Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego chce zaktywizować uczelnie, instytuty i samych naukowców do sięgania po środki unijne.
"Musimy zmobilizować całe środowisko: ministerstwo, uniwersytety oraz instytuty. Bez pospolitego ruszenia wszystkich zainteresowanych to się po prostu nie uda. Jeśli tej możliwości teraz nie wykorzystamy, to potem może być bardzo trudno o zbudowanie podobnego, dużego europejskiego programu" - powiedziała w czwartek minister nauki Lena Kolarska-Bobińska podczas konferencji "Horyzont 2020: wyzwania i szanse dla polskiej nauki".
Zapowiedziała, że resort przygotowuje "Pakt dla Horyzontu 2020", który ma zmobilizować polskich badaczy, aby skuteczniej sięgali po środki Unii Europejskiej. Wśród propozycji, które znajdą się w pakcie, będą m.in. zachęty finansowe dla naukowców, którzy będą się ubiegali o granty. "Od 2015 r. chcielibyśmy wyasygnować dodatkowe środki dla zespołów, które otrzymały granty" - dodała.
Jak wcześniej powiedziała minister nauki, w ramach paktu doceniani mają być naukowcy i instytucje, które starały się o granty, nawet jeśli ich nie uzyskały. Ministerstwo wspólnie z Komitetem Ewaluacji Jednostek Naukowych pracuje nad nowymi zasadami oceniania instytucji naukowych, tak by uwzględniły one m.in. pozyskane przez daną jednostkę granty. Krajowe i regionalne punkty kontaktowe mają już nie tylko informować naukowców o konkursach Horyzontu, ale też wprowadzać system ich wspierania. Agencje ministerstwa, takie jak NCN, mają zidentyfikować najsilniejsze zespoły naukowe w Polsce, które mają szanse na finansowanie z UE. Takie zespoły mogłyby liczyć na indywidualne wsparcie w przygotowaniu wniosków do Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych (ERC).
Minister przypominała wówczas, że resort wkrótce ogłosi kolejną edycję programu "Granty na granty", wspierającego finansowo jednostki naukowe realizujące projekty grantowe. Obecnie przygotowywany jest też portal informujący o zasadach konkursów programu Horyzont.
"Chcemy w ciągu najbliższych dwóch tygodni przygotować dokument i przedstawić go publicznie. Będziemy namawiali do jego podpisania nie tylko organizację, ale poszczególne uczelnie" - zapowiedziała w czwartek minister.
Prof. Janusz Bujnicki z Międzynarodowego Instytutu Biologii Molekularnej i Komórkowej w Warszawie, który jako jeden z niewielu Polaków zdobył grant Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych (ERC) wyjaśniał, że polscy badacze mają dość ograniczony dostęp do "klubu najlepszych naukowców na świecie". Jego zdaniem, to między innymi dlatego trudno im konkurować o granty z naukowcami z innych krajów.
"Niewielu polskich badaczy odwiedza laboratoria najlepszych naukowców na świecie i potem wraca do Polski, by kontynuować swą pracę w oparciu o to doświadczenie. Polscy badacze mają też stosunkowo niewiele publikacji w najlepszych czasopismach światowych, co też jest sposobem na wejście do grona najlepszych badaczy, których się zaprasza do grantów" - mówił prof. Bujnicki.
Z drugiej strony - podkreślił - polscy badacze mają ograniczony kontakt z polskimi ekspertami. "W Polsce jest stosunkowo niski poziom zaufania pomiędzy ludźmi i instytucjami. Badacze rzadko proszą się nawzajem o pomoc" - dodał.
"Jeżeli już się otrzyma wniosek grantowy do realizacji, to niestety w polskich instytucjach jest niskie wsparcie m.in. ze względu na brak odpowiednio wyszkolonego personelu administracyjnego. W biurach czasem pracują osoby, które nie znają języka angielskiego. Nie ma odpowiednich zachęt dla instytucji, by takie wsparcie wytworzyć" - mówił prof. Bujnicki.
Uczestniczący w czwartkowej konferencji dr Peter Hatrwich z Dyrekcji Generalnej ds. Badań i Rozwoju Komisji Europejskiej powiedział jednak, że w kontekście programu Horyzont 2020 Polska ma już powody do optymizmu. Wstępne szacunki mówią, że w 10 proc. pierwszych konkursów programu Horyzont 2020 uczestniczą Polacy. (PAP)