Kodeks Pracy nadaje szczególne uprawnienia pracownicom w ciąży. Objawia się to szczególną ochroną, jaka jest im przyznana w artykułach od 176 – 179 K.P. Jest to między innymi zakaz wypowiadania umowy o pracę, zakaz zatrudniania w godzinach nadliczbowych czy też obowiązek zmiany warunków pracy, gdy dotychczasowe stanowisko może zagrażać życiu bądź zdrowiu pracownicy. Jednak najważniejszym prawem jakie przysługuje pracownicy będącej w ciąży jest prawo do urlopu macierzyńskiego. Artykuł 180 KP stanowi o tym, że ciężarnej pracownicy przysługuje urlop w wymiarze odpowiednio: 20, 31, 33, 35, 37 tygodni, która to liczba odpowiada ilości urodzonych dzieci. Najniższy wymiar urlopu (20 tygodni) przypada pracownicy, która urodziła jedno dziecko. Dodatkowo, o czym świadczy treść paragrafu drugiego, wspomnianego wyżej artykułu, pracownicy tej przysługiwać może także co najmniej dwutygodniowy urlop przed planowaną datą porodu.
Novum, które wprowadziła ustawa nowelizująca Kodeks Pracy z dn. 6 grudnia 2008 roku, jest dodatkowy urlop macierzyński, którego wymiar został określony w artykule 182 z indeksem 1, ustawodawca przyjął, iż jego wartość będzie wzrastała w kolejnych latach. I tak:
- W 2010 i 2011 roku przysługiwał on będzie w wymiarze 2 tygodni, gdy pracownica urodziła jedno dziecko i 3 tygodnie, gdy urodziła więcej niż jedno dziecko;
- W 2012 i 2013 będzie on już wynosił odpowiednio, do 3 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka oraz 6 tygodni, gdy urodziło się więcej niż jedno dziecko;
- W 2014 roku pracownicy będzie przysługiwał dodatkowy urlop macierzyński w wymiarze 6 tygodni bądź 8 tygodni, gdy urodzi ona więcej niż jedno dziecko.
Urlop ten będzie przyznawany wyłącznie na wniosek, po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego. Wniosek ten powinien być sporządzony pisemnie i przekazany pracodawcy w terminie nie krótszym niż 7 dni przed korzystaniem przez pracownicę z urlopu wskazanego w przepisie. Po złożeniu takiego wniosku przez pracownicę, pracodawca zobowiązany jest go jej udzielić. Art. 182 z indeksem 1 paragraf 2 stanowi, iż „Dodatkowy urlop macierzyński jest udzielany jednorazowo, w wymiarze tygodnia lub jego wielokrotności, bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego”.
Istotną zmianą jest także fakt, iż z tego urlopu skorzystać może również ojciec, zarówno po wykorzystaniu pełnego urlopu macierzyńskiego, jak i po tym, gdy pracownica wróci do pracy po 14 tygodniach. Pracownik – ojciec musi złożyć odpowiedni wniosek u swojego pracodawcy, z określeniem, kiedy matka planuje zakończyć korzystanie z prawa do urlopu macierzyńskiego. Pracodawca, nie ma prawa odmówić pracownikowi – ojcu jego udzielenia.
Kolejną zmianą, która znalazła się w dodanym artykule Kodeksu Pracy, jest fakt, iż pracownicy, która zdecyduje się na dodatkowy urlop macierzyński, przysługuje prawo do pracy u dotychczasowego pracodawcy, jednak w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru pracy. To także od pracownicy zależy wymiar czasu pracy oraz okres przez który praca będzie świadczona. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić taki wniosek.
Zupełnie nową instytucją dodaną przez nowelizację jest tzw. urlop ojcowski. Jest on niezależny od urlopu przysługującego matce. W artykule 182 z indeksem 3 ustawodawca wskazał, iż prawo do jego wykorzystania przysługuje pracownikowi – ojcu, który wychowuje dziecko, jednakże tylko do ukończenia przez nie 12 miesięcy życia. Wymiar tego urlopu został, podobnie jak w przypadku dodatkowego urlopu macierzyńskiego, określony w zależności od roku, w którym będzie przysługiwał:
- W 2010 i 2011 roku jego wymiar został określony na jeden tydzień;
- W kolejnych latach będzie wynosił 2 tygodnie.
Urlop ten nie ma charakteru obligatoryjnego, co wiąże się z koniecznością złożenia przez pracownika – ojca odpowiedniego wniosku, w terminie nie krótszym niż 7 dni, przed planowanym przejściem na urlop, a pracodawca zobowiązany jest wniosek ten uwzględnić.
Jak więc widać, zmiany, które obowiązują od 1 stycznia 2010 roku są znaczne. Przyznano bowiem dodatkowego prawa, pracownicy wychowującej dziecko po porodzie, a także udzielono pracownikowi – ojcu dodatkowego urlopu, który niezależny jest od tego przysługującego matce. Z jednej strony, zmiany wprowadzone nowelizacją, poprawiają sytuację pracowników wychowujących dzieci, z drugiej obciążają pracodawców, którzy zobowiązani są do wypłacania wynagrodzenia, za okres, gdy pracownik faktycznie nie świadczy pracy. Czas pokaże jak przyjęte zostaną w praktyce owe zmiany.
Michał Nowakowski
Ambasador portalu student.lex.pl na Uniwersytecie im. Mikołaja Kopernika w Toruniu
]]>