Duża ilość noweli zmieniających ustawę stanowiącą trzon systemu zamówień publicznych, a więc Prawo zamówień publicznych (dalej: p.z.p.) powoduje, że częstokroć niedostrzeganie są nowelizacje innych aktów normatywnych bądź przyjęcie przez ustawodawcę nowych regulacji, wpływających na kształt tego systemu. Dnia 1 stycznia 2016 r. w życie wejdzie ustawa z dnia 9 października 2015 r., o związkach metropolitalnych (dalej: u.z.m.), której jednym ze skutków będzie poszerzenie katalogu podmiotów zobowiązanych do stosowania regulacji p.z.p.

Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 3a pzp, zamawiającymi są m.in. związki jednostek sektora finansów publicznych w rozumieniu przepisów o finansach publicznych. Ustawodawca w katalogu wymienionym w art. 9 ustawie o finansach publicznych (dalej: u.f.p.) zalicza do sektora finansów publicznych jednostki samorządu terytorialnego (dalej: JST), a więc m.in. gminy i powiaty, które to mogą utworzyć związek metropolitalny (art. 1 ust. 2 u.z.m.).

Charakter prawny związku

Charakter prawny związku metropolitalnego określa art. 1 ust. 1 u.z.m., wskazujący, że związek jest zrzeszeniem JST położonych na danym obszarze metropolitalnym. W skład związku metropolitalnego wchodzą:

1) gminy położone w granicach obszaru metropolitalnego;
2) powiaty, na obszarze których leży co najmniej jedna gmina położona w granicach obszaru metropolitalnego.

Związek metropolitalny jest zatem obok związku międzygminnego, związku powiatów czy stowarzyszenia jedną z możliwych form współpracy samorządów. Każda z wskazanych zinstytucjonalizowanych oraz zasadniczo trwałych form współdziałania wykazuje cechy charakterystyczne a jej podjęcie służy spełnieniu określonych celów. Utworzenie związku metropolitalnego ma spajać samorządy, które de facto stanowią pewną całość. Bliższa współpraca sąsiadujących JST sprzyjać ma rozwiązywaniu problemów wynikających z wzrastającej roli obszarów metropolitalnych, stanowiącej efekt koncentracji przestrzennej gospodarki w dużych miastach i ich otoczeniu a także ma umożliwić wykorzystanie korzyści wynikających z tego procesu.

Związek metropolitalny tworzony jest przez Radę Ministrów w drodze rozporządzenia, przy spełnieniu określonych przesłanek. Związek powstanie, jeżeli obejmuje on obszar zamieszkały przez co najmniej 500 000 mieszkańców i w jego skład wchodzi miasto na prawach powiatu, będące siedzibą wojewody lub sejmiku województwa. Utworzenie może nastąpić z inicjatywy własnej Rady Ministrów albo na wniosek rady zainteresowanej gminy lub powiatu.

Zadania związku

Utworzony związek metropolitalny wykonuje zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność. Konkretyzację zadań wykonywanych przez związek metropolitalny zawiera art. 12 u.z.m. Zgodnie z jego ust. 1 związek metropolitalny wykonuje zadania publiczne w zakresie:

1) kształtowania ładu przestrzennego;
2) rozwoju obszaru związku;
3) publicznego transportu zbiorowego na obszarze związku;
4) współdziałania w ustalaniu przebiegu dróg krajowych i wojewódzkich na obszarze związku;
5) promocji obszaru metropolitalnego.

@page_break@Wskazany zakres zadań może jednak zostać w przypadku danego związku rozszerzony, na podstawie porozumień zawartych:

1) z JST na podstawie których związek może realizować zadania publiczne należące do zakresu działania gminy, powiatu lub samorządu województwa lub koordynować realizację tych zadań;
2) z organem administracji rządowej na podstawie których związek metropolitalny może realizować zadania publiczne należące do zakresu działania administracji rządowej.

Finanse związku metropolitalnego

Działalność związku finansowana jest przede wszystkim poprzez przyznanie dochodu w postaci udziału we wpływach w podatku dochodowym od osób fizycznych (PIT) w wysokości 5 proc. oraz ze składek wnoszonych przez tworzące gminy. Ponadto źródłami dochodów związków metropolitalnych są:

1) dochody uzyskiwane przez metropolitalne jednostki budżetowe oraz wpłaty od metropolitalnych zakładów budżetowych;
2) dochody z majątku związku metropolitalnego;
3) spadki, zapisy i darowizny na rzecz związku metropolitalnego;
4) odsetki od pożyczek udzielanych przez związek metropolitalny, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej;
5) odsetki od nieterminowo przekazywanych należności stanowiących dochody związku metropolitalnego;
6) odsetki od środków finansowych gromadzonych na rachunkach bankowych związku metropolitalnego, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej;
7) dotacje z budżetu państwa;
8) dotacje z budżetów jednostek samorządu terytorialnego;
9) inne dochody należne związkowi metropolitalnemu na podstawie odrębnych przepisów.

Związek metropolitalny oraz urząd metropolitalny jako zamawiający

Funkcjonowanie związku w tym także związane z realizacją jego zadań, częstokroć wymaga nabywania mienia oraz zaciągania zobowiązań. Jeżeli nabywanie usług, dostaw lub robót nastąpić ma w formie umowy odpłatnej, związek metropolitalny będzie zobowiązany przeprowadzić zamówienia o udzielenie zamówienia, zgodnie przepisami p.z.p.

Wskazać należy, że zgodnie z art.17 u.z.m. organami związku, są zgromadzenie związku metropolitalnego oraz jego zarząd. Zważając na charakter tychże organów odpowiedzialnym za udzielenie zamówień w imieniu związku, będzie zarząd związku (organ wykonawczy). Zarząd związku metropolitalnego składa się z 3 członków, w tym z przewodniczącego zarządu (art. 26 ust. 2 u.z.m.). Zgodnie z art. 40 ust. 1 oświadczenie woli w imieniu związku metropolitalnego składają dwaj członkowie zarządu lub jeden członek zarządu i osoba upoważniona przez zarząd. W związku z powyższym kierownikiem zamawiającego w przypadku związku metropolitalnego będzie dwóch członków zarządu bądź jeden członek zarządu i osoba upoważniona. Jednakże w przypadku umów o zamówienia publiczne, jako powodujących powstanie zobowiązań majątkowych, do jej skuteczności potrzebna jest kontrasygnata skarbnika związku metropolitalnego lub osoby przez niego upoważnionej (art. 40 ust. 3).

Reasumują zamawiającym nabywającym dobra i usługi na rzecz związku jest organ wykonawczy (zarząd) w imieniu którego oświadczenia składa dwóch członków zarządu bądź jeden członek i osoba przez zarząd upoważniona.

Przykład:

Zamawiającym jest Związek metropolitalny X, działający poprzez Zarząd Y z siedzibą w Z reprezentowany przez Pana Q i W.

Należy jednocześnie zauważyć, że zgodnie z art. 34 u.z.m. powoływany jest urząd metropolitalny, do którego stosuje się przepisy dotyczące urzędu marszałkowskiego (art. 34 ust. 3 u.z.m.). W przypadku zamówień związanych z bieżącymi potrzebami urzędu marszałkowskiego zamawiający jest urząd marszałkowski a kierownikiem zamawiającego marszałek, będący kierownikiem urzędu marszałkowskiego  (M. Bogusiewicz, Informator Urzędu Zamówień Publicznych – maj-czerwiec 2004, s. 11).

Zatem, analogicznie w przypadku zamówień związanych z bieżącymi potrzebami urzędu metropolitalnego, zamawiającym będzie urząd metropolitalny a kierownikiem zamawiającego, kierownik urzędu metropolitalnego. Przy czym organizację i zasady funkcjonowania urzędu metropolitalnego określać będzie regulamin uchwalony przez zarządu. Zapewne na postawie tego regulaminu powołane zostaną także wyspecjalizowane zespoły (wydziały) świadczące pomoc kierownikowi w udzielaniu zamówień publicznych.

Konrad Różowicz - doktorant w Zakładzie Prawa Administracyjnego i Nauk o Administracji Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu.