Powodem kłopotów budżetowych samorządów jest znowelizowany w 2016 r. art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy z 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych, który powoduje, że ze zwolnienia z podatku od nieruchomości korzystają nieruchomości , na których znajduje się infrastruktura kolejowa (udostępniana, wykorzystywana do przewozu osób lub szerokotorowa) i nieruchomości po zlikwidowanej infrastrukturze kolejowej (zwolnione przez okres trzech lat od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym stała się ostateczna decyzja lub weszło w życie rozporządzenie, wyrażające zgodę na likwidację linii lub ich odcinków, wydane w trybie przewidzianym w przepisach o transporcie kolejowym).

Tak skonstruowany przepis miał pomóc spółkom kolejowym, a wykorzystały go inne podmioty gospodarcze. Wystarczy, że na swoim terenie miały małe odcinki bocznic kolejowych np. zakłady produkcyjne, kopalnie piasku a to zwalniało ich z opłaty podatku. Na uszczupleniach podatkowych ponad 1,8 tysiąca gmin traci łącznie 187 mln zł, sama gmina Terespol - 4,5 mln zł.

Czytaj w LEX: Rozszerzenie zakresu zwolnienia obejmującego obiekty budowlane wchodzące w skład infrastruktury kolejowej >

Ministerstwo chce uszczelnić przepisy, ale są też wyjątki

Ministerstwo Infrastruktury dostrzegło, że przepis jest nadużywany do unikania opodatkowania gruntów, przez podmioty nieprowadzące działalności kolejowej, z uwagi na interpretacje, które pojęcia „udostępniania infrastruktury” nie wiążą ze stosowaniem przepisów ustawy z 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym.

Czytaj w LEX: Zwolnienia z podatku od nieruchomości dotyczące linii kolejowych >

Dlatego resort w projekcie nowelizacji przepisów ustawy o podatkach i opłatach lokalnych chce doprecyzować zakres zwolnienia, wiążąc go z udostępnianiem infrastruktury kolejowej oraz obiektów infrastruktury usługowej, o których mowa w ustawie z 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym. 

Resort uzasadnia, że jednocześnie wykluczona została możliwość korzystania ze zwolnienia od podatku od nieruchomości w przypadku gruntów lub ich części zajętych na prowadzenie przez przedsiębiorców działalności innej niż związana z wykonywaniem zadań zarządcy infrastruktury lub świadczeniem usług przez operatora obiektu infrastruktur usługowej. A w konsekwencji nowe przepisy wyeliminują nadużycia części przedsiębiorców, którzy nie prowadząc działalności zarządcy na rynku kolejowym, wykorzystują dotychczasowe prawo do unikania opodatkowania i powodują zmniejszenie wpływów z podatku od nieruchomości do budżetów gmin.

Sprawdź w LEX: Czy grunty pozyskane w wyniku decyzji lokalizacyjnej korzystają ze zwolnienia z podatku od nieruchomości w okresie, gdy nie znajdują się jeszcze na nich elementy infrastruktury kolejowej? >

Projekt budzi jednak niepokój samorządowców. Z podatku mają być zwolnione m.in. nieruchomości po zlikwidowanej infrastrukturze kolejowej, czyli wszystkie opustoszałe dworce, nasypy i torowiska (do tej pory było 3 letnie zastrzeżenie).  Samorządowcy mówią, te zwolnienia są w stanie zaakceptować, choć obawiają się, że skoro nikt nie będzie płacił za te obiekty i nieruchomości podatku, to może też nikt się nimi nie interesować.  

Czytaj także: Rząd chce uszczelnić podatek od nieruchomości kolejowych>>

Zobacz procedurę w LEX: Opodatkowanie podatkiem od nieruchomości jednostek samorządu terytorialnego >

 

Gminy stracą kolejne pieniądze

O wiele większe zastrzeżenia budzi zapis, że zwolnione z podatku zostaną obiekty infrastruktury usługowej. Zdaniem Związku Gmin Wiejskich Rzeczpospolitej Polskiej, proponowane brzmienie art. 7 ust 1 pkt 1 ustawy nie przesądza o tym, że zwolnione z podatku będą jedynie „kolejowe” części tych obiektów.  

- Analizując proponowany zapis jednoznacznie należy stwierdzić, iż zwolnienie w przypadku terminali towarowych dotyczyć będzie ich całości i taki zamysł w działaniach Ministerstwa Infrastruktury odczytać można od samego początku forsowania niniejszej nowelizacji.  Nadmienić należy, iż nowelizacją z 2017 r. ministerstwo zwolnieniem nie objęło infrastruktury usługowej, w tym terminali kolejowych – stwierdza w stanowisku Związek Gmin Wiejskich Rzeczpospolitej Polskiej.

Sprawdź w LEX: Czy tereny kolejowe Tk podlegają zwolnieniu z podatku od nieruchomości? >

Związek wskazuje, powołując się na przepisy ustawy o transporcie kolejowym, że każda działalność wykonywana na terminalu towarowym uprawnia do skorzystania ze zwolnienia, gdyż terminal przeznaczony jest do przeładunku i integracji towarów i nie da się w tym przypadku wyodrębnić działalności wyłącznie „kolejowej”.

- To co zaproponowało ministerstwo infrastruktury to nie jest żadne uszczelnienie, ale rozszczelnienie systemu poboru podatków i kolejny cios w budżet gminy. Kiedyś kosztem innych potrzeb mieszkańców jako gmina wydawaliśmy środki publiczne na uzbrojenie tych terenów pod terminale, sprzedawaliśmy tanio grunty licząc, że jako wspólnota gminna będziemy mieli korzyści, także podatkowe, a teraz nie będziemy mogli pobierać podatków, a mieszkańcy mają już dość tych półtora tysiąca tirów, które rozjeżdżają drogi – mówi Krzysztof Iwaniuk, wójt gminy Terespol.  

Sprawdź w LEX: Jak opodatkować działkę Tp, której właścicielem jest osoba fizyczna? >

Na nowej zmianie przepisów skorzystają właściciele tzw. intermodali, które do przewozu ładunków wykorzystują więcej niż jeden rodzaj transportu. Towar, zazwyczaj w kontenerze jest transportowany koleją do punktu przeładunkowego a potem już TIR rozwożony w dalsze miejsce. Spodziewając się zmiany przepisów właściciele tych przedsiębiorstw zaczęli swoją działalność rejestrować w Urzędzie Transportu Kolejowego, aby nadać im jeszcze bardziej kolejowy charakter.

- Jeśli przepisy wejdą w życie, to w przypadku mojej gminy podatku nie będą płacić głównie firmy zagraniczne, chińsko-koreańskie, rosyjska. Podatku nie zapłaci spółka, która miała w ubiegłym roku ponad 30 mln zł zysku, a dla której podatek od nieruchomości nie jest wielkim obciążeniem. W podobnej sytuacji jak moja jest około 60 gmin i miast w Polsce – mówi Krzysztof Iwaniuk, jednocześnie przewodniczący Związku Gmin Wiejskich Rzeczpospolitej.

Sprawdź w LEX:  Czy budynki także mogą należeć do infrastruktury kolejowej i jako takie podlegają zwolnieniu z podatku od nieruchomości? >

Ministerstwo Infrastruktury twierdzi, że przepisy, które wzbudzają niepokój samorządowców nie powodują rozszerzenia zwolnienia w podatku od nieruchomości, jeśli będzie ona wykorzystywana na cele komercyjne, a nie kolejowe. Stanowisko MI można przeczytać tutaj.

Bernadeta Skóbel, radca prawny, kierownik działu monitoringu prawnego i ekspertyz Związku Powiatów Polskich podkreśla, że intencje ustawodawcy nie będą miały znaczenia w przypadku, gdy podatnik wystąpi o interpretację podatkową.

- Sądy administracyjne rzadko sięgają do uzasadnienia projektu, ale operują na tym co widzą w przepisach. Problem tego projektu jest nieprecyzyjne brzmienie przepisów i to w jaki sposób będą później interpretowane. A że zaproponowane przepisy nie są dobre zwraca uwagę podczas konsultacji nie tylko strona samorządowa, ale też  minister finansów – mówi Bernadeta Skóbel.

Sprawdź w LEX: