Zgodnie ze sprawozdaniem Rady Ministrów z realizacji ustawy z 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 na koniec 2020 r. instytucje opieki – żłobki, kluby dziecięce oraz dzienni opiekunowie – funkcjonowały w 1 131 gminach, czyli w 47 proc. wszystkich gmin w Polsce. W porównaniu do lat ubiegłych nastąpił wzrost liczby miejsc, natomiast nadal ponad połowa gmin w Polsce nie dysponuje miejscami opieki nad dziećmi w wieku do lat 3.

Eksperci podkreślają, iż coraz więcej samorządów jest świadomych tego, że aby przyciągnąć młodych mieszkańców, muszą być otwarte na działania odpowiadające na ich życiowe problemy. - Tendencja ta zauważalna jest również w dokumentach strategicznych gmin, gdzie jako słabą stronę często wskazuje się m.in. starzenie się społeczeństwa, czy brak rozwiązań wspierających młodych rodziców. Wiele z tych podmiotów jako cele strategiczne nakreślające kierunek rozwoju wymienia właśnie tworzenie żłobków czy klubów dziecięcych – wskazuje Irma Kuznetsova, dyrektor Działu Strategii i Rozwoju Lokalnego Wielkopolskiej Akademii Nauki i Rozwoju.

Sejm uchwalił ustawę o rodzinnym kapitale opiekuńczym, ale bez poprawek Senatu>>
 

Jak znaleźć źródła finansowania?

Rozwiązań ułatwiających tworzenie placówek opieki nad dziećmi jest wiele, zarówno tych dotyczących samej inwestycji, jak i zapewnieniem finansowania jej bieżącej działalności. Jednym ze źródeł jest Resortowy Program Maluch+ ogłaszany co roku przez Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej, w ramach którego do tej pory udało się utworzyć 66,3 tys. miejsc. Program dedykowany jest zarówno samorządom (Moduł 1 i 2) jaki i podmiotom prywatnym. (Moduł 3 i 4). Samorządy i podmioty prywatne oczekują na ogłoszenie nowej edycji programu.

Szczególnie uprzywilejowane są JST, na terenie których nie ma placówek publicznych. Przekłada się to na zwiększoną kwotą dofinansowania na utworzenie jednego miejsce, która w poprzedniej edycji wynosiła 33 tys. zł. W przypadku pozostałych samorządów było to 30 tys. zł, a dla podmiotów prywatnych 10 tys. zł. W ramach programu wymagany jest wkład własny finansowy w wysokości 20 proc., co nie rzadko stanowi barierę dla wielu podmiotów. Optymalnym rozwiązaniem w zapewnieniu udziału własnego jest wykorzystanie dotacji z innych źródeł.

Bez nadwyrężania własnego budżetu

Do tej pory, wiele samorządów skorzystało z łączenia Programu Maluch+ oraz Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2014-2020. Efektem było pozyskanie dofinansowania zarówno na inwestycje, jaki i bieżące funkcjonowanie placówki nawet na 24 miesiące! Przykładem takiego samorządu jest gmina Ostrów Wielkopolski, która utworzyła pierwszą tego typu placówkę na swoim terenie. W żłobku znalazło się miejsce dla 77 najmłodszych mieszkańców gminy. Dzięki sprawnemu połączeniu finansowania z różnych źródeł pozyskano łącznie blisko 7 mln zł, a wkład własny wymagany w ramach Programu Maluch+ został zabezpieczony ze środków europejskich. W wyniku takich działań Gmina Ostrów Wielkopolski powołała nowoczesny i bezpieczny żłobek bez nadwyrężenia własnego budżetu.

- Jest to dla nas bardzo ważny projekt i ważne przedsięwzięcie. Nie tylko zapewniamy miejsca opieki nad najmłodszymi dziećmi, ale również tworzymy nowe miejsca pracy. W placówce zatrudnione zostały 22 osoby, w tym 15 opiekunów dziecięcych. Kluczowe było dla nas zapewnianie dzieciom jak najlepszych warunków w żłobku, ale także zadbanie o oczekiwania rodziców. Dzięki środkom zewnętrznym możemy oferować usługi na najwyższym poziomie przy minimalnych opłatach za pobyt dziecka w żłobku – mówi Piotr Kuroszczyk, wójt gminy Ostrów Wielkopolski.

 

Warto łączyć różne źródła

Kolejnym źródłem finansowania jest Rządowy Fundusz Polski Ład: Program Inwestycji Strategicznych. W ramach priorytetu 3 samorządy mogły składać wnioski na budowę i modernizacji infrastruktury społecznej, w tym tworzenia żłobków bądź klubów dziecięcych. W tym przypadku możliwe jest również, przy spełnieniu wymagań, połączenie dwóch źródeł finansowania w celu pozyskania środków na utworzenie nowoczesnych placówek. Zgodnie z informacjami ze strony Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej „blisko 2,8 tys. jednostek samorządu terytorialnego z całej Polski otrzyma blisko 24 miliardy złotych rządowego wsparcia na realizację inwestycji. Jest ono bezzwrotne do 95 proc, co pozwala na podjęcie prac nawet gminom w trudniejszej sytuacji finansowej” Warto zatem zapoznać się z możliwościami jakie daje połączenie pozyskanej dotacji z innymi źródłami bądź zwrócić się do ekspertów, którzy doradzą w jaki sposób zwiększyć finansowanie planowanej inwestycji ze środków zewnętrznych.

Nowa perspektywa unijna 2021-2027, która jest w trakcie wprowadzania skupia się na stworzeniu jednego, spójnego systemu wspierającego powstawanie oraz funkcjonowanie instytucji opieki nad dziećmi w wieku do lat 3. W tym celu, w programie Maluch+ (w ramach trzech oddzielnych modułów) połączone zostaną różne źródła finansowania w tym:

  • Krajowy Plan Odbudowy, dotyczący pokrycia kosztów budowy, robót budowlanych, przebudowy oraz remontu obiektów, w których prowadzone będą instytucje opieki,
  • Europejski Fundusz Społeczny + w ramach którego możliwe będzie pokrycie kosztów utworzenia miejsc opieki, w tym między innymi niezbędnego wyposażenia w meble, sprzęty, zabawki, pomoce dydaktyczne oraz kosztów funkcjonowania instytucji w początkowym okresie
  • Środki krajowe na dofinansowanie istniejących miejsc opieki nad dziećmi w celu obniżenia opłat ponoszonych przez rodziców. Niebawem rozwiązania te wejdą w życie.

 

Eksperci Wielkopolskiej Akademii Nauki i Rozwoju zauważają, iż powyższe działania mają pozytywny wpływ na sukcesywne zwiększanie liczby żłobków w polskich gminach i miastach. Natomiast do planowanych 33 proc. dzieci w wieku do lat 3 objętych opieką w formie instytucjonalnej, zgodnie z założeniami Strategii Lizbońskiej, jest jeszcze daleko. Jak wynika, ze wspomnianego sprawozdania rządu w 2020 r. odsetek dzieci w wieku do 3. roku życia objętych opieką w żłobkach wynosił w Polsce 17,5 procent.  Głównym czynnikiem decydującym o podjęciu się tego typu inwestycji są kwestie finansowe, które stanowią nierzadko znaczącą barierę zarówno dla samorządów, jaki i przedsiębiorców. Znajomość i efektywne wykorzystanie dostępnych źródeł finansowania, znacznie ułatwia rozpoczęcie tego typu przedsięwzięć, a co za tym idzie realnie wpływa na podnoszenie poziomu życia mieszkańców oraz atrakcyjność samej JST. Warto zatem podjąć działania, które przekonają młodych ludzi do osiedlania się w miejscu, które spełnia ich oczekiwania i pozwala na swobodne łączenie życia prywatnego i zawodowego. Tworzenie nowych miejsc opieki nad dziećmi w wieku do lat 3 jest jednym z priorytetów w tym zakresie.