Apel do samorządów o zawieszenie opłat za parkowanie w strefach miejskich skierował w marcu Andrzej Adamczyk, minister infrastruktury. Powodem było bezpieczeństwo i ograniczanie ryzyka zakażenia w komunikacji miejskiej, jeśli mieszkańcy jako środek transportu wybiorą własne samochody. Darmowe parkowanie miało temu wyjść naprzeciw. Na apel odpowiedziało wiele miast, m.in. Kraków, Kielce, Gdynia, Rybnik, Szczecin, Gniezno, Chorzów, Cieszyn, Częstochowa czy Skoczów. Przykładowo w Rybniku wyliczono, że straty za brak opłat na miejskich parkingach to ok. 218 tys. zł miesięcznie.
Czytaj w LEX: Wpływ specustawy funduszowej na obowiązki JST >
Zarządzenie burmistrza bezpodstawne
Burmistrz miasta Skoczowa wydał 1 kwietnia zarządzenie wyłączające płatne parkowanie pojazdów na drogach publicznych (u.d.p.) w strefach płatnego parkowania na terenie gminy. Jako podstawę prawną zarządzenia wskazano ustawę o samorządzie gminnym (us.g.) oraz rozporządzenie ministra zdrowia z 20 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia stanu epidemii. Zgodnie z ustawą samorządową, w przypadku niecierpiącym zwłoki przepisy porządkowe może wydać wójt, w formie zarządzenia.
W uzasadnieniu burmistrz uzasadniał, że konieczność wydania zarządzenia wiąże się z wprowadzeniem stanu epidemii. Zwrócił uwagę, że pracownicy Miejskiego Zarządu Dróg „nie mają możliwości przeprowadzania ciągłej dezynfekcji przycisków parkomatów” i nie można zapewnić pełnego bezpieczeństwa klientom parkingów. A bilon podczas wypłaty z parkomatu przeliczany jest ręcznie przez pracowników, co naraża ich na zarażenie wirusem SARS-CoV-2, a dezynfekcja monet stwarza problemy organizacyjne.
Czytaj w LEX: Zdalny tryb obradowania organów kolegialnych jednostek samorządu terytorialnego >
Organ nadzoru, wojewoda śląski, uznał w rozstrzygnięciu nadzorczym, że zarządzenie nie stanowi przepisów porządkowych, o których mowa w u.s.g. Argumentował, że przesłanki wydania przepisów porządkowych są dwie i muszą wystąpić łącznie: materia podlegająca unormowaniu nie może być uregulowana w innych przepisach powszechnie obowiązujących, a także wprowadzenie określonych norm musi być uzasadnione ze względu na ochronę życia lub zdrowia obywateli oraz dla zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego.
Kompetencja rady gminy do ustalenia stref płatnego parkowania
Tymczasem ustawa o drogach publicznych reguluje zasady korzystania z dróg publicznych i wskazuje m.in. kompetencje rady gminy do podjęcia uchwały dotyczącej ustalenia stref płatnego parkowania, a także wysokości opłat.
W oparciu o te przepisy, wyłącznie więc rada gminy czy rada miasta, na wniosek wójta, burmistrza, prezydenta miasta, zaopiniowany przez organy zarządzające drogami i ruchem na drogach, może ustalić strefę płatnego parkowania lub śródmiejską strefę płatnego parkowania. Prawo wyłącza możliwość podejmowania przez organ wykonawczy gminy jakichkolwiek działań w zakresie poboru opłat za parkowanie – podkreśla wojewoda.
Również Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 8 lipca 2003 r., P 10/02 wskazał, że „kompetencja do stanowienia przepisów porządkowych nie może być wykorzystywana do bieżącego zarządzania na danym obszarze, ale wyłącznie w celu przeciwdziałania w szczególnych sytuacjach realnym zagrożeniom dla określonych wartości”.
Sprawdź w LEX: Czy centrum usług wspólnych może skorzystać z tarczy antykryzysowej? >
Problem jest szerszy
Jak mówi dr Artur Kokoszkiewicz, radca prawny, ekspert Instytutu Rozwoju Szkolnictwa Wyższego, zwolnienie z ponoszenia odpłatności za parkowanie nie należy do kategorii spraw porządkowych. - Nie może zatem stosować jej organ wykonawczy gminy czyli wójt, burmistrz, prezydent – podkreśla.
Jego zdaniem problem jest nawet szerszy, bo dochodzi do konfliktu kompetencji. Z uwagi na epidemię widoczna jest praktyka działania organów wykonawczych polegająca na samodzielnym zawieszeniu opłat, a - co wynika wprost z ustawy jak i szerokiego orzecznictwa sądowego w tym zakresie – to do organów stanowiących, czyli rad należą decyzje związane w ogóle ze strefami płatnego parkowania i śródmiejskimi strefami płatnego parkowania.
Czytaj w LEX: Śródmiejska strefa płatnego parkowania >
- Wydaje mi się, że w takich sytuacjach wojewodowie i sądy administracyjne będą bronili kompetencji rad gmin w kwestiach związanych z parkowaniem. Konsekwentnie, organy wykonawcze nie mogą samodzielnie podejmować decyzji w tym zakresie – chociaż w perspektywie społecznej i politycznej z pewnością dobrze to wygląda - uważa Artur Kokoszkiewicz.
Nie ma instytucji zawieszania opłat
Wyrok WSA w Lublinie - III SA/Lu 353/10 wskazuje, że „przepisy u.d.p. nie przewidują instytucji "zawieszania pobierania opłat", ani też nie upoważniają rady gminy do jej wprowadzenia na terenie gminy. Tym bardziej, dowolne jest przekazywanie przez radę miasta przypisanych sobie bezprawnie kompetencji, organowi wykonawczemu”. Sąd więc w ogóle kwestionuje możliwość takiego działania, wywodząc zakaz wprost z ustawy.
Artur Kokoszkiewicz jest zdania, że właściwe rozwiązanie powinno polegać na zapisaniu w uchwale rady gminy dotyczącej zasad parkowania - trybu i zasad odstąpienia od poboru opłat, czyli „zawieszenia”. - Jest to konieczne i potrzebne z uwagi na organizację życia społecznego – podkreśla.
Czytaj w LEX: Opłaty za postój pojazdów samochodowych na drogach publicznych w strefie płatnego parkowania – problemy praktyczne >
Podobne zarządzenie wydał tez prezydent Chorzowa, w stosunku do niego wojewoda także stwierdził nieważność. Wojewoda podkreśla, że wójt, burmistrz, prezydent miasta, jako organ wykonawczy zobowiązany jest do wykonywania uchwał, a w jego kompetencji nie leży decydowanie o czasowym bądź ogólnym niewykonywaniu ich. Jest organem decydującym wyłączenie o sposobie ich wykonania.
Wpływy z opłat za parkowanie mają zgodnie z prawem stanowić przychody gminy. Stwierdzenie nieważności zarządzenia wstrzymuje jego wykonanie z mocy prawa z dniem doręczenia rozstrzygnięcia nadzorczego. Nie ma to teraz znaczenia o tyle, że gminy już straciły na tym finansowo, ale przysłużyły się mieszkańcom, którzy chcieli poruszać się własnym transportem i nie musieli płacić za parkowanie.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
