Artykuł pochodzi z czasopisma Finanse Komunalne nr 9/2012.

W celu wykonywania swoich zadań jednostki samorządu terytorialnego tworzą różnego rodzaju jednostki organizacyjne. Jedną z ich form mogą być spółki prawa handlowego. Zadłużenie tych spółek nie podlega wprawdzie ograniczeniom ustawowym, jednak może istotnie rzutować na sytuację finansową jednostek samorządu terytorialnego. Opracowanie prezentuje wyniki badań skali zadłużenia spółek komunalnych w Polsce.


Spółki komunalne stanowią jedną z form samorządowych jednostek organizacyjnych, służących wykonywaniu zadań samorządu terytorialnego wszystkich szczebli. Nadmierne zadłużenie spółek komunalnych, prowadzące do zaburzeń w ich funkcjonowaniu, może utrudniać wykonywanie niektórych zadań samorządu terytorialnego. Jeśli organy jednostki samorządu terytorialnego (JST) uznają, że niezakłócone działanie spółki jest na tyle istotne, iż trzeba udzielić jej wsparcia – nadmierne zadłużenie spółek komunalnych skutkuje obciążeniami finansowymi samej JST. Spółkę komunalną oraz jednostkę samorządu terytorialnego może bowiem łączyć umowa wsparcia spłaty zobowiązań spółki. Umowa taka przewiduje udział budżetu JST w obsłudze zobowiązań spółki. Upadłość spółki komunalnej grozi z kolei JST utratą określonych składników mienia, ważnych z punktu widzenia realizacji zadań samorządu terytorialnego.

Umowy wsparcia najczęściej przewidują podnoszenie przez JST kapitału spółki komunalnej w terminach umożliwiających jej obsługę kredytu, pożyczki lub wyemitowanych obligacji. Skala przyszłego podwyższenia kapitału może być uzależniona od wartości zobowiązań dłużnych spółki przypadających do spłaty bądź od osiąganych przez spółkę wyników finansowych. W tym drugim przypadku JST zobowiązuje się do podwyższenia kapitału spółki, jeśli samodzielnie nie byłaby ona w stanie obsługiwać kredytu, pożyczki lub wyemitowanych obligacji. Zobowiązaniu do podwyższenia kapitału spółki komunalnej towarzyszyć temu może udzielenie przez JST wierzycielowi spółki komunalnej poręczenia pod warunkiem zawieszającym. Poręczenie takie staje się skuteczne dopiero w przypadku spełnienia się warunku zawieszającego, tj. niepodwyższenia kapitału spółki przez JST. W sensie ekonomicznym umowy wsparcia sprowadzają się zatem do przejęcia przez JST odpowiedzialności za długi spółki komunalnej. Ich konstrukcja prawna sprawia jednak, że zobowiązania z nich wynikające, w odróżnieniu od zobowiązań z tytułu zaciąganych przez JST kredytów, pożyczek, wyemitowanych papierów wartościowych lub udzielonych poręczeń, nie podlegają limitowaniu.

Z powyższych względów ocena skali zadłużenia spółek komunalnych jest istotna dla określenia sytuacji finansowej samorządu terytorialnego. W niniejszym opracowaniu autor dokonuje tej oceny na podstawie istniejących dokumentów sprawozdawczych.

1. Spółki komunalne jako samorządowe jednostki organizacyjne

W celu wykonywania swoich zadań, oprócz tworzenia własnych jednostek organizacyjnych, JST mogą zawierać umowy z innymi podmiotami. Przesądza o tym jednoznacznie brzmienie stosownych przepisów ustaw ustrojowych: art. 9 ust. 1 ustawy z 8.03.1990 r. o samorządzie gminnym[1], art. 6 ust. 1 ustawy z 5.06.1998 r. o samorządzie powiatowym[2] oraz art. 8 ust. 1 ustawy z 5.06.1998 r. o samorządzie województwa[3]. @page_break@

Zasadnicza część zadań jednostek samorządu terytorialnego jest jednak wykonywana poprzez samorządowe jednostki organizacyjne. Większość z nich działa w ramach osobowości prawnej jednostki samorządu terytorialnego (statio municipi) – jednostki budżetowe oraz samorządowe zakłady budżetowe (jednostki organizacyjne jednostki samorządu terytorialnego)[4]. Do grupy samorządowych jednostek organizacyjnych należą jednak także jednostki organizacyjne posiadające osobowość prawną (samorządowe osoby prawne)[5]. Należy tu wskazać w szczególności samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej (SPZOZ) funkcjonujące na podstawie ustawy z 15.04.2011 r. o działalności leczniczej[6] oraz instytucje kultury działające na podstawie ustawy z 25.10.1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej[7]. Do grupy wojewódzkich jednostek organizacyjnych należą ponadto „inne samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych” niebędące przedsiębiorstwami, instytutami badawczymi, bankami ani spółkami prawa handlowego, o których mowa w art. 9 pkt 14 ustawy z 27.08.2009 r. o finansach publicznych[8]. Kategoria ta reprezentowana jest obecnie przez wojewódzkie ośrodki ruchu drogowego. W celu wykonywania swoich zadań JST mogą również tworzyć spółki prawa handlowego bądź przystępować do nich, a także przystępować do spółdzielni lub spółek wodnych[9]. W literaturze przedmiotu brakuje zgodności w kwestii zaliczania tych podmiotów do kategorii samorządowych jednostek organizacyjnych – samorządowych osób prawnych[10].
Katalog typów normatywnych spółek prawa handlowego, które JST mogą tworzyć oraz do których mogą przystępować, został określony w art. 9 ustawy z 20.12.1996 r. o gospodarce komunalnej[11].

Są to przede wszystkim spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółki akcyjne, ale także spółki komandytowe lub komandytowo-akcyjne, o których mowa w art. 14 ust. 1 ustawy z 19.12.2008 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym[12], tj. spółki zawiązywane w celu wykonania umowy o partnerstwie publiczno-prywatnym[13].

Wykonywanie w formie spółki zadań gminnych w sferze użyteczności publicznej nie podlega szczególnym restrykcjom[14]. Działalność gospodarcza wykraczająca poza zadania o charakterze użyteczności publicznej może być prowadzona przez gminy oraz gminne osoby prawne, zgodnie z art. 9 ust. 2 u.s.g. jedynie w przypadkach określonych w ustawie o gospodarce komunalnej. W art. 10 ust. 1 u.g.k. stanowi, że poza sferą użyteczności publicznej gmina może tworzyć spółki prawa handlowego i przystępować do nich, jeżeli łącznie zostaną spełnione następujące warunki:
1) istnieją niezaspokojone potrzeby wspólnoty samorządowej na rynku lokalnym,
2) występujące w gminie bezrobocie w znacznym stopniu wpływa ujemnie na poziom życia wspólnoty samorządowej, a zastosowanie innych działań i wynikających z obowiązujących przepisów środków prawnych nie doprowadziło do aktywizacji gospodarczej, w szczególności do znacznego ożywienia rynku lokalnego lub trwałego ograniczenia bezrobocia.

Ponadto, stosownie do art. 10 ust. 2 u.g.k., gmina może tworzyć spółki prawa handlowego działające poza sferą użyteczności publicznej, a także przystępować do takich spółek również wówczas, gdy zbycie składnika mienia komunalnego mogącego stanowić wkład niepieniężny gminy do spółki albo też rozporządzenie nim w inny sposób spowoduje dla gminy poważną stratę majątkową.@page_break@

Zgodnie z art. 10 ust. 3 u.g.k. ograniczeniom powyższym nie podlega posiadanie przez gminę akcji lub udziałów spółek zajmujących się czynnościami bankowymi, ubezpieczeniowymi oraz działalnością doradczą, promocyjną, edukacyjną i wydawniczą na rzecz samorządu terytorialnego, a także innych spółek ważnych dla rozwoju gminy, w tym klubów sportowych działających w formie spółki kapitałowej. Należy zauważyć, że zastosowanie przez ustawodawcę niezwykle nieostrego pojęcia „spółek ważnych dla rozwoju gminy” sprawia, iż ograniczenia swobody gmin w zakresie tworzenia spółek prawa handlowego oraz przystępowania do nich, wskazane w art. 10 ust. 1 i 2 u.g.k., nabierają iluzorycznego charakteru. W opinii autora, znaczenie poszczególnych spółek prawa handlowego dla rozwoju gminy może być przedmiotem oceny wyłącznie przez organy gminy.

Zgoła odmiennie określono uprawnienia do tworzenia spółek prawa handlowego, a także przystępowania do nich przez powiaty. Zgodnie z art. 6 ust. 2 u.s.p. powiat nie może prowadzić działalności gospodarczej wykraczającej poza zadania o charakterze użyteczności publicznej. Regulacje w tym zakresie należy uznać za jasne i niebudzące wątpliwości, co potwierdza orzecznictwo[15].

Szerszy zakres swobody w odniesieniu do tworzenia spółek prawa handlowego oraz przystępowania do nich ustawodawca przyznał samorządowi wojewódzkiemu. Zgodnie z art. 13 ust. 1 u.s.w. w sferze użyteczności publicznej województwo może tworzyć spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki akcyjne lub spółdzielnie, a także może przystępować do takich spółek lub spółdzielni. Jak wskazuje ust. 2 tego artykułu, poza sferą użyteczności publicznej województwo może tworzyć spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjne oraz przystępować do nich, jeżeli działalność spółek polega na wykonywaniu czynności promocyjnych, edukacyjnych, wydawniczych oraz na wykonywaniu działalności w zakresie telekomunikacji służących rozwojowi województwa.

2. Cel i metoda badania

W obecnym stanie prawnym nie istnieje możliwość bezpośredniego określenia wartości zadłużenia polskich spółek komunalnych w inny sposób niż poprzez pozyskanie i bezpośrednie zagregowanie danych dla wszystkich poszczególnych spółek komunalnych publikowanych w „Monitorach Polskich” B (zgodnie z art. 23 ustawy z 16.09.2011 r. o redukcji niektórych obowiązków obywateli i przedsiębiorców[16] „Monitor Polski” B przestanie się ukazywać 1.01.2013 r. – sprawozdania finansowe spółek będą odtąd publikowane w ogólnopolskim dzienniku urzędowym „Monitor Sądowy i Gospodarczy”).

Rozwiązanie to jest jednak bardzo kosztowne i wymaga dużego nakładu pracy. Metoda ta nie pozwala także poddać analizie i ocenie zadłużenia wielu małych komunalnych spółek z ograniczoną odpowiedzialnością. Zgodnie z art. 60 ust. 1 ustawy z 29.09.1994 r. o rachunkowości[17] ogłaszaniu w „Monitorze Polskim B” nie podlegają bowiem roczne sprawozdania finansowe kontynuujących działalność komunalnych spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, które w roku poprzedzającym rok obrotowy, za który sporządzono sprawozdania finansowe, nie spełniły co najmniej dwóch z następujących warunków:
a) średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty wyniosło co najmniej 50 osób,
b) suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego stanowiła równowartość w walucie polskiej co najmniej 2.500.000 euro, @page_break@

c) przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów oraz operacji finansowych za rok obrotowy stanowiły równowartość w walucie polskiej co najmniej 5.000.000 euro.
Celem niniejszego opracowania jest ocena skali zadłużenia spółek komunalnych na podstawie istniejących dokumentów sprawozdawczych, innych niż jednostkowe sprawozdania finansowe spółek komunalnych. W tym celu wykorzystano bilanse skonsolidowane JST i sprawozdania o stanie zobowiązań według tytułów dłużnych oraz poręczeń i gwarancji Rb-Z JST, samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej i samorządowych instytucji kultury. Obowiązek sporządzania przez JST bilansów skonsolidowanych prezentujących m.in. skonsolidowane zobowiązania jednostki samorządu terytorialnego (jako jednostki dominującej) oraz samorządowych osób prawnych, w tym spółek komunalnych (jako jednostek zależnych lub współzależnych), wynika z art. 40 u.f.p. oraz § 21 rozporządzenia Ministra Finansów z 5.07.2010 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów JST, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej[18]. Obowiązek sporządzania kwartalnych sprawozdań o stanie zobowiązań według tytułów dłużnych oraz poręczeń i gwarancji Rb-Z JST, samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej oraz samorządowych instytucji kultury wynika z art. 41 u.f.p. oraz rozporządzenia Ministra Finansów z 4.03.2010 r. w sprawie sprawozdań jednostek sektora finansów publicznych w zakresie operacji finansowych[19].

Obliczenia przeprowadzono w następujący sposób. Po pierwsze, dla każdej JST zsumowano dane zawarte w pozycjach bilansu skonsolidowanego B.I. Zobowiązania finansowe długoterminowe oraz C.I. Zobowiązania finansowe krótkoterminowe. W ten sposób uzyskano informację o łącznych skonsolidowanych zobowiązaniach finansowych jednostki samorządu terytorialnego oraz jednostek zależnych i współzależnych. Nie obejmują one zobowiązań wymagalnych, m.in. związanych z dostawami towarów lub usług, które podlegają zakwalifikowaniu do pozycji C.II. Pozostałe zobowiązania finansowe krótkoterminowe. Konsolidacja powinna eliminować jedynie informacje o wartości pożyczek udzielanych sobie nawzajem przez poszczególne jednostki powiązane, co jest w pełni uzasadnione, gdyż jest to swego rodzaju dług wewnętrzny w ramach zrekonstruowanej „samorządowej grupy kapitałowej”. Po drugie, od wartości skonsolidowanych w zobowiązaniach finansowych jednostki samorządu terytorialnego oraz jednostek zależnych i współzależnych dla każdej JST odejmowano zadłużenie jednostki samorządu terytorialnego, samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej oraz instytucji kultury, pomniejszone o zobowiązania wymagalne (określone w sprawozdaniach Rb-Z). W przypadku uzyskania wyniku ujemnego, co może świadczyć o bardzo dużej skali pożyczek podlegających wyłączeniom konsolidacyjnym lub o występowaniu istotnych błędów w konstrukcji bilansu skonsolidowanego, wyliczoną kwotę zastępowano zerem[20].

3. Ocena skali zadłużenia spółek komunalnych w Polsce

Badaniem objęto wszystkie JST, które przekazały regionalnym izbom obrachunkowym swoje bilanse skonsolidowane w postaci elektronicznej (tabela 1)[21]. W odniesieniu do 2009 r. uwzględniono zatem dane z 2819 JST, a w przypadku 2010 r. z 2787 JST. Należy zauważyć bardzo wysoki udział jednostek, dla których uzyskano ujemne oceny wartości zadłużenia spółek komunalnych (tabela 1). W związku z tym poddano ocenie próbę 14 JST, dla których uzyskano takie wyniki. We wszystkich przypadkach za ujemny wynik odpowiadały błędy popełnione w procedurze tworzenia bilansu skonsolidowanego. Z powyższych względów oceny skali zadłużenia spółek komunalnych są zaniżone, co nie pozbawia jednak uzyskanych wyników istotnej wartości poznawczej.

W latach 2009–2010 zadłużenie spółek komunalnych wzrosło z 11.299.466,9 tys. zł do 13.192.025,8 tys. zł (tabele 2–3). Na podstawie danych dla lat 2009 oraz 2010 w tabelach 4–5 określono strukturę zadłużenia podsektora samorządowego powiększonego o zadłużenie spółek komunalnych. W 2009 r. zadłużenie spółek komunalnych stanowiło w 20,15% zadłużenia JST, powiększone o zadłużenie SPZOZ, zadłużenie instytucji kultury oraz zadłużenie spółek komunalnych. Na najwyższym poziomie udział ten kształtował się w przypadku gmin miejskich (32,81%) oraz miast na prawach powiatu (28,33%). W 2010 r. zadłużenie spółek komunalnych stanowiło w 18,18% zadłużenia JST, powiększone o zadłużenie SPZOZ, zadłużenie instytucji kultury oraz zadłużenie spółek komunalnych. Na najwyższym poziomie udział ten kształtował się w przypadku Warszawy (34,54%), miast na prawach powiatu (28,18%) oraz gmin miejskich (28,07%). @page_break@

Zadłużenie spółek komunalnych nie ma zatem charakteru marginalnego i może istotnie (choć pośrednio) wpływać na sytuację finansową wspólnot samorządowych. Pozostaje ono jednocześnie wielokrotnie wyższe niż zadłużenie pozostałych typów samorządowych osób prawnych. Należy przy tym dodać, że zadłużenie spółek komunalnych nie podlega żadnym ustawowym ograniczeniom ani systematycznemu monitoringowi.

Zdecydowana większość zadłużenia spółek komunalnych przypada na miasta na prawach powiatu oraz Warszawę (tabela 6). W 2009 r. przypadało na nie 52,63% oraz 5,71% łącznego zadłużenia spółek komunalnych. W kolejnym roku udziały te wynosiły odpowiednio 55,00% oraz 21,97%. Ta część zadłużenia spółek komunalnych cechuje się także wysoką dynamiką (tabela 7). Wyniosła ona odpowiednio 122,01% oraz 449,07%. Szybko przyrasta także zadłużenie spółek wojewódzkich (o 41,65%), jednak ich udział w łącznym zadłużeniu spółek komunalnych pozostaje marginalny. Niska dynamika zadłużenia spółek komunalnych cechowała gminy oraz powiaty. Wyniosła ona odpowiednio 110,74% oraz 108,96%. W konsekwencji, zmniejszeniu uległ ich udział w łącznym zadłużeniu spółek komunalnych. Na spółki gminne przypadało w latach 2009–2010 odpowiednio 37,30% oraz 34,81% łącznego zadłużenia spółek komunalnych. W przypadku spółek powiatowych udział ten wynosił odpowiednio 7,68% oraz 7,28%.

Zadłużenie spółek komunalnych podlega silnym zróżnicowaniom regionalnym (tabele 8–9). W 2009 r. najwyższy poziom zadłużenia spółek komunalnych odnotowano w województwach śląskim (1.518.647,4 tys. zł), łódzkim (1.259.828,0 tys. zł) oraz kujawsko-pomorskim (1.166.850,1 tys. zł). Najniższe zadłużenie spółek komunalnych wystąpiło w województwach podlaskim (112.413,4 tys. zł) oraz lubelskim (280.384,0 tys. zł). W 2010 r. już w ośmiu województwach wartość zadłużenia spółek komunalnych przekraczała 1 mld zł (kujawsko-pomorskie, dolnośląskie, łódzkie, śląskie, pomorskie, małopolskie, łódzkie, mazowieckie). W sześciu województwach wartość zadłużenia spółek komunalnych nie przekraczała natomiast 500 mln zł.

Warto odnotować bardzo wysoką dynamikę zadłużenia spółek komunalnych w kilku województwach (tabela 10). Najwyższe wartości przyjmuje ona w województwach pomorskim (170,90%), dolnośląskim (151,93%) oraz małopolskim (130,36%). Jednocześnie należy zauważyć, że dynamika zadłużenia spółek komunalnych w tych województwach przekracza dynamikę zadłużenia bezpośrednio obciążającego jednostki samorządu terytorialnego. W przypadku pozostałych województw zadłużenie spółek komunalnych cechuje niższa dynamika od zadłużenia bezpośrednio obciążającego budżety jednostek samorządu terytorialnego. @page_break@

4. Podsumowanie

Wartość poznawcza bilansów skonsolidowanych sporządzanych przez JST jest obecnie ograniczona z powodu braku oficjalnych instrukcji ich sporządzania lub choćby zasad dobrej praktyki w tym zakresie. Ograniczenia te wynikają także z faktu braku kontroli formalno-rachunkowej tych bilansów ze strony regionalnych izb obrachunkowych. Ustalenia powyższe determinują charakter wniosków de lege ferenda w tym zakresie.

Uzyskane oceny skali zadłużenia spółek komunalnych uprawniają do uznania, że zadłużenie to jest znaczące i może istotnie (choć pośrednio) rzutować na sytuację finansową wspólnot samorządowych. Ponad 3/4 zadłużenia spółek komunalnych przypada na Warszawę oraz miasta na prawach powiatu. Zadłużenie to szybko przyrasta i powinno być przedmiotem monitoringu i dalszych wnikliwych analiz. Z tego względu de lege ferenda należy rozważyć objęcie spółek komunalnych obowiązkami sprawozdawczymi, pozwalającymi realizować wskazane powyżej cele.

Pobierz tabele>>>

Przypisy:
[1] Ustawa z 8.03.1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jedn.: Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze zm.), dalej: u.s.g.
[2] Ustawa z 5.06.1998 r. o samorządzie powiatowym (tekst jedn.: Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1592 ze zm.), dalej: u.s.p.
[3] Ustawa z 5.06.1998 r. o samorządzie województwa (tekst jedn.: Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1590 ze zm.), dalej: u.s.w.
[4] P. Chmielnicki, Reprezentacja jednostek samorządu terytorialnego w obrocie cywilnym, „Samorząd Terytorialny” 1999/12, s. 46.
[5] Na dychotomiczny podział kategorii samorządowych jednostek organizacyjnych na grupę jednostek organizacyjnych jednostki samorządu terytorialnego oraz grupę samorządowych osób prawnych, w odniesieniu do gmin, wskazał m.in. WSA w Bydgoszczy w wyroku z 8.01.2009 r. (II SA/Bd 878/08), LEX nr 484875.
[6] Ustawa z 15.04.2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. Nr 112, poz. 654 ze zm.).
[7] Ustawa z 25.10.1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 406 ze zm.). Zob. Z. Niewiadomski, W. Grzelczak, Ustawa o samorządzie terytorialnym z komentarzem oraz teksty innych ustaw samorządowych, Warszawa 1990, s. 14.
[8] Ustawa z 27.08.2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1240 ze zm.), dalej: u.f.p.
[9] C. Banasiński, M. Kulesza, D. Szafrański, Ustawa o gospodarce komunalnej. Komentarz i przepisy towarzyszące, Warszawa 1997, s. 18.
[10] Szerzej patrz: A. Agopszowicz, Własność komunalna – publiczna czy prywatna, „Samorząd Terytorialny” 1991/1–2; C. Banasiński, M. Kulesza, Ustawa o gospodarce komunalnej. Komentarz, Warszawa 2002; C. Banasiński, M. Kulesza, D. Szafrański, Ustawa o gospodarce komunalnej. Komentarz i przepisy towarzyszące, Warszawa 1997; M. Cilak, Prawne formy finansowania samorządowych spółek prawa handlowego, działających w sferze użyteczności publicznej, z budżetu jednostki samorządu terytorialnego, „Finanse Komunalne” 2011/1–2, s. 72–76; S. Czarnow, Status prawny spółki gminy w świetle ustawy o gospodarce komunalnej, „Państwo i Prawo” 1998/4; S. Czarnow, Cel i przedmiot przedsiębiorstwa spółki gminy w świetle ustawy o gospodarce komunalnej, „Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego” 1997/11; S. Czarnow, Samorządowe osoby prawne – perspektywa nowej regulacji, „Samorząd Terytorialny” 2007/10; S. Dudzik, Działalność gospodarcza samorządu terytorialnego. Problematyka prawna, Kraków 1998; S. Dudzik, Wnoszenie mienia gminnego do spółek handlowych oraz nadzór nad jego wykorzystaniem, „Samorząd Terytorialny” 1993/5; P. Kryczko, Prawnofinansowe konsekwencje przekształcenia komunalnego zakładu budżetowego w jednoosobową spółkę gminy, „Samorząd Terytorialny” 1992/4; P. Malinowski, Prawne ujęcie działalności gospodarczej samorządu powiatowego, „Samorząd Terytorialny” 2000/11; W. Pańko, Własność komunalna a funkcje samorządu terytorialnego, „Samorząd Terytorialny” 1991/1–2; M. Pyziak-Szafnicka, P. Płaszczyk, Działalność gospodarcza gmin a granice sfery użyteczności publicznej, „Finanse Komunalne” 1997/2; T. Rabska, Pozycja samorządu terytorialnego w Konstytucji, „Samorząd Terytorialny” 1995/5; M. Roman, Formy organizacyjno-prawne prowadzenia komunalnych usług wodociągowych i kanalizacyjnych w Polsce, „Samorząd Terytorialny” 2001/9; M. Szydło, Ograniczenia działalności gospodarczej odnoszące się do przedsiębiorstw komunalnych a swobody rynku wewnętrznego we Wspólnocie Europejskiej, „Samorząd Terytorialny” 2007/6; M. Szydło, Ustawa o gospodarce komunalnej. Komentarz, Warszawa 2008; P. Wagner, Własność komunalna. Zagadnienia węzłowe, „Samorząd Terytorialny” 1998/1–2.
[11] Ustawa z 20.12.1996 r. o gospodarce komunalnej (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 45, poz. 236), dalej: u.g.k.
[12] Ustawa z 19.12.2008 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym (Dz. U. z 2009 r. Nr 19, poz. 100 ze zm.).
[13] Warto zauważyć, że w takiej spółce podmiot publiczny nie może być komplementariuszem.
[14] Jak stanowi art. 1 ust. 2 u.g.k., zadania o charakterze użyteczności publicznej polegają na bieżącym i nieprzerwanym zaspokajaniu zbiorowych potrzeb ludności w drodze świadczenia usług powszechnie dostępnych.
[15] M.in. uchwała nr 310/02 Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Gdańsku z 5.08.2002 r., OwSS 2003/1, poz. 25 i wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 16.05.2006 r. (II OSK 288/06), LEX nr 271344. Odmienne podejście do przedmiotowej kwestii zaprezentował Naczelny Sąd Administracyjny w Gdańsku w wyrokach z: 9.01.2003 r. (I SA/Gd 1968/02), LEX nr 682122 oraz 6.12.2000 r. (I SA/Gd 1977/99), OwSS 2000/2, poz. 63.
[16] Ustawa z 16.09.2011 r. o redukcji niektórych obowiązków obywateli i przedsiębiorców (Dz. U. Nr 232, poz. 1378).
[17] Ustawa z 29.09.1994 r. o rachunkowości (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 152, poz. 1223 ze zm.).
[18] Rozporządzenie Ministra Finansów z 5.07.2010 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 128, poz. 861).
[19] Rozporządzenie Ministra Finansów z 4.03.2010 r. w sprawie sprawozdań jednostek sektora finansów publicznych w zakresie operacji finansowych (Dz. U. Nr 43, poz. 247).
[20] W przypadku bilansów skonsolidowanych JST nie istnieją żadne oficjalne instrukcje, wytyczne lub choćby zasady dobrej praktyki dotyczące ich sporządzania. Bilanse te, w odróżnieniu od sprawozdawczości budżetowej, nie podlegają także kontroli regionalnych izb obrachunkowych – są jedynie przekazywane do Ministerstwa Finansów za pośrednictwem izb.
[21] W odniesieniu do bilansów skonsolidowanych JST, w odróżnieniu od sprawozdań budżetowych, nie ma obowiązku przekazywania ich w postaci elektronicznej.