Projekt ustawy o działaniach organów władzy państwowej na wypadek zewnętrznego zagrożenia bezpieczeństwa państwa to inicjatywa prezydenta, uzgodniona z Ministerstwem Obrony Narodowej. Zmiany mają  zlikwidować niejasności w obszarach kompetencyjnych organów władzy publicznej oraz organów wojskowych, a także uznaniowość w procesach decyzyjnych. To ma zapewnić właściwą realizację art. 26 ust. 2 Konstytucji RP, czyli cywilnej i demokratycznej kontroli Sił Zbrojnych RP. Zmiany mają też ujednolicić dowodzenie oraz przystosować struktury i procedury w czasie pokoju, aby łatwo je można było zastosować w czasie wojny.

- Projekt ma też na celu minimalizację oddziaływań podprogowych w obszarze planowania i reagowania obronnego. W działaniach podprogowych wykorzystuje się nieprecyzyjne regulacje prawne, wątpliwości kompetencyjne, rozbieżne oceny, opinie oraz spory instytucjonalne dla realizacji działań, które w swoich skutkach będą prowadziły do wątpliwości w sferze decyzyjnej lub będą prowadziły do niewłaściwych decyzji – wyjaśnia kancelaria prezydenta.

Czytaj w LEX: Rola Ministra Obrony Narodowej w cywilnym modelu zwierzchnictwa nad Siłami Zbrojnymi RP >

 

Powstaną główne i zapasowe stanowiska kierowania obroną

W projektowanej ustawie określono organizację systemu kierowania bezpieczeństwem państwa, w tym obrony państwa, który tworzą organy władzy publicznej wraz z organami dowodzenia Siłami Zbrojnymi RP, przy współdziałaniu z marszałkiem Sejmu i marszałkiem Senatu. Na potrzeby kierowania obroną państwa mają zostać utworzone główne i zapasowe stanowiska kierowania obroną państwa. Będą je musiały utworzyć zarówno takie organy jak prezydent, premier, ministerstwa i centralne organów administracji rządowej, wskazane przez premiera. Główne stanowiska kierowania tworzy się, zgodnie z projektem, w stałych siedzibach organów i w rezerwowych miejscach pracy. Przygotowanie stanowiska kierowania w stałej siedzibie jest obligatoryjne dla wszystkich organów.

Projekt zakłada, że w razie, gdy jakiś organ nie posiadał w trwałym zarządzie budynków z pomieszczeniami odpowiednimi na rezerwowe miejsce pracy, ma zwrócić się do wójta/burmistrza/prezydenta o przydział takiego budynku. I tu pojawia się zarzut samorządów, że prezydencki projekt milczy co należy zrobić w sytuacji, gdy również gmina nie będzie dysponować takimi miejscami, a także kto ma sfinansować przystosowanie nowego lokalu.

Czytaj w LEX: Prezydent RP jako organ administrujący a pojęcie jego prerogatyw >

 

Dwa stany gotowości państwa

Zdaniem prezydenta, obecne regulacje są nie dostosowane do aktualnych zagrożeń, w tym tych o charakterze hybrydowym. Projekt ustala dwa stany:

  • stałej gotowości obronnej państwa
  • pełnej gotowości obronnej państwa

W pierwszym stanie realizowane będą m.in. zadania planistyczne, organizacyjne, szkoleniowe i kontrolne, mające na celu utrzymywanie w sprawności systemu obronnego państwa, w tym zapewnienie funkcjonowania systemu powiadamiania i alarmowania; działania mające na celu odparcie zagrożeń hybrydowych o charakterze militarnym i niemilitarnym obejmujących działania jawne i skryte, mających w szczególności charakter ataków cybernetycznych, działań dezinformacyjnych, presji ekonomicznej, użycia nieregularnych grup zbrojnych i wojsk regularnych, ukierunkowanych na osiągnięcie celów politycznych lub wojskowych. W przypadku zagrożeń hybrydowych mogą być podjęte przygotowania do rozwinięcia Wojennego Systemu Dowodzenia w zakresie wynikającym z dokumentów zatwierdzonych przez Prezydenta RP.

Stan stałej gotowości obronnej państwa podwyższa się do stanu pełnej gotowości obronnej państwa m.in. w celu odparcia zbrojnej napaści na terytorium RP lub gdy z umów międzynarodowych wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji. W stanie pełnej gotowości obronnej państwa można realizować zadania umożliwiające pełne rozwinięcie systemu obronnego państwa do odparcia zbrojnej napaści na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Według prezydenta, takie ujęcie stanów gotowości obronnej państwa pozwoli na elastyczne reagowanie na narastające zagrożenia przy jednoczesnej minimalizacji skutków społecznych i gospodarczych.

Stałe dyżury  w administracji

W projekcie uregulowano też zagadnienia związane z systemem stałych dyżurów tworzonych przez administrację rządową, jak i samorządową. Sprecyzowano zakres przekazywania decyzji i zadań wynikających z określonych stanów na każdym szczeblu administracji. W systemie tych dyżurów ujęto:  marszałka Sejmu i marszałka Senatu i szefa Biura Bezpieczeństwa Narodowego. Projekt określa, że prezes Rady Ministrów, poza systemem stałych dyżurów, będzie przekazywał niezwłocznie Prezydentowi RP informacje o:

  • zidentyfikowanych zagrożeniach mogących mieć istotne znaczenie dla bezpieczeństwa państwa;
  • zidentyfikowanych zagrożeniach mogących mieć istotne znaczenie dla międzynarodowej pozycji Rzeczypospolitej Polskiej;
  • rodzaju i rezultatach działań podejmowanych w celu przeciwdziałania zagrożeniom bezpieczeństwa państwa oraz usuwania skutków ich wystąpienia

Taka komunikacja ma ułatwić szybsze podejmowanie decyzji.

Czytaj w LEX: Zadania JST w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny >

Stałe plany obrony

Zgodnie z prezydencką inicjatywą powstanie Polityczno-Strategiczna Dyrektywa Obronna, a także Plan Reagowania Obronnego RP (ma go opracować MON we współpracy z innymi organami), a także  narodowe plany użycia Sił Zbrojnych RP do obrony państwa.  Projekt wprowadza też stałe plany obrony, które opracowuje się na wypadek zagrożeń, w tym zagrożeń hybrydowych, powstających nagle lub z krótkim czasem ostrzegania. Projekt zakłada, ż uruchomienie procedur i użycie Sił Zbrojnych RP w ramach stałych planów może nastąpić w sytuacji:

  • nagłej koncentracji pododdziałów wojsk obcych lub niezidentyfikowanych uzbrojonych formacji w rejonie granicy państwa w sile pozwalającej na przeprowadzenie bezpośredniego ataku;
  • nieuprawnionego i nagłego przekroczenia granicy państwa przez pododdziały wojsk obcych lub niezidentyfikowane uzbrojone formacje;
  • ostrzelania terytorium państwa przez obce wojska lub niezidentyfikowane uzbrojone formacje;
  • potrzeby nagłego współdziałania Sił Zbrojnych RP z wojskami sojuszniczymi na terytorium państwa z uwagi na zidentyfikowane zagrożenia, gdy wynika to z porozumień międzynarodowych.

Projekt uszczegółowia też zasady korzystania z broni, uzbrojenia i środków przymusu bezpośredniego przez Siły Zbrojne w stanie stałej gotowości obronnej państwa. Doprecyzowuje zadania Prezydenta RP oraz Rady Ministrów w zakresie określania głównych i szczegółowych kierunków rozwoju Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. W obowiązujących przepisach ustawy o obronie Ojczyzny istnieje bowiem rozbieżność pomiędzy głównymi kierunkami rozwoju Sił Zbrojnych RP, wydawanych przez Prezydenta RP (art. 25 ust 1 pkt 1),  a szczegółowymi kierunkami wydawanymi przez Radę Ministrów (art. 36). W ramach proponowanego rozwiązania szczegółowe wytyczne Rady Ministrów będą miały analogiczny zakres, jak główne kierunki wydawane przez Prezydenta RP.

Czytaj w LEX: Zadania JST w zakresie szczególnej ochrony obiektów ważnych dla bezpieczeństwa lub obronności państwa >

Prezydent proponuje nowy system dowodzenia

Ustawa zakłada zniesie Dowództwo Operacyjne Rodzajów Sił Zbrojnych i Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych. Zostaną one zastąpione przez Dowództwo Połączonych Rodzajów Sił Zbrojnych.  Jednocześnie utworzone zostaną: Dowództwo Wojsk Lądowych, Dowództwo Sił Powietrznych Dowództwo Marynarki Wojennej. Projekt przewiduje utworzenie Wojsk Medycznych, jako specjalistycznego komponentu właściwego dla zabezpieczenia medycznego wojsk.

Projektowane przepisy wskazują, że w czasie pokoju Ministrowi Obrony Narodowej bezpośrednio podlegają: dowódca Komponentu Wojsk Obrony Cyberprzestrzeni, dowódca Komponentu Wojsk Specjalnych oraz dowódca Komponentu Wojsk Medycznych. A szefowi Sztabu Generalnego WP podlega: dowódca Połączonych Rodzajów Sił Zbrojnych i szef Inspektoratu Wsparcia Sił Zbrojnych.

W okresie stanu wojennego lub w czasie wojny, po mianowaniu i przejęciu dowodzenia przez Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych, dowódcy temu bezpośrednio podlegać ma: Dowódca Sił Połączonych, Szef Inspektoratu Wsparcia Sił Zbrojnych, Dowódca Komponentu Wojsk Obrony Cyberprzestrzeni, Dowódca Komponentu Wojsk Specjalnych oraz Dowódca Komponentu Wojsk Medycznych.

Zdaniem powiatów projekt może dublować się z zarządzaniem kryzysowym

Projekt jest świeży, ale uwagi do niego ma już Związek Powiatów Polskich. Co do zasady, ocenia pozytywnie kierunek zmian, ale zauważa, że lakoniczne przepisy nie pozwalają na określenie jaki zakres zadań może potencjalnie zostać nałożony na jednostki samorządu terytorialnego i ewentualne koszty jakie będą one musiały ponieść. Związek proponuje, aby rozwiązania w zakresie tworzenia stanowisk kierowania ujednolicić z obowiązującymi przepisami dotyczącymi tworzenia i funkcjonowania powiatowych centr zarządzania kryzysowego działających na podstawie przepisów ustawy o zarządzaniu kryzysowym. W przeciwnym razie może dojść do nieefektywnego wykorzystania lokalnych zasobów, a w niektórych przypadkach z ich dublowaniem.

 

Czytaj w LEX: Zadania wojewody w zakresie obronności państwa >

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.