Budowa, utrzymanie i modernizacja CEPiK 2.0 jest finansowana z Funduszu CEPIK, na konto którego wpływają specjalne opłaty wnoszone przez kierowców przy okazji rejestracji samochodu, zakupu ubezpieczenia OC czy w związku z przeglądem auta przeprowadzanym w stacji kontroli pojazdów. Tymczasem jak ustalili kontrolerzy NIK, Ministerstwo Cyfryzacji nie tylko z opóźnieniem ściągało te należności (zaległości zarówno w 2021 r., jak i w 2022 r. wyniosły ponad milion złotych), ale przede wszystkim z Funduszu CEPiK resort ponosił wysokie wydatki na różnego rodzaju zadania, które nie dotyczyły systemu CEPiK, a były związane głównie z informatyzacją państwa. I choć działo się tak w zgodzie z obowiązującymi przepisami, to od stycznia 2019 r. do końca czerwca 2023 r. wydatki niezwiązane z systemem CEPiK 2.0 stanowiły od niemal 36% do 77,5% ogółu kosztów poniesionych przez Fundusz. Jedynie w 2018 r. całość tych wydatków przeznaczono na funkcjonowanie i rozwój CEPiK 2.0.
NIK skontrolowała:
- Ministerstwo Cyfryzacji,
- Centralny Ośrodek Informatyki (COI), który na podstawie umów zawartych z resortem odpowiada za budowę, rozwój i eksploatację systemu,
- Państwową Wytwórnię Papierów Wartościowych (PWPW), która jest odpowiedzialna za udostępnienie organom rejestrującym pojazdy i wydającym uprawnienia do kierowania pojazdami specjalnej aplikacji umożliwiającej bezpośredni dostęp do danych zgromadzonych w CEPiK,
- 14 starostw powiatowych,
- 14 stacji kontroli pojazdów.
Kontrola objęła okres od 1 stycznia 2018 r. do 22 września 2023 r.
Tak powstawał i rozwijał się CEPiK i CEPiK 2.0
CEPiK powstawał w latach 2003-2010. W jego ramach od 2004 działa m.in. Centralna Ewidencja Pojazdów (CEP), rok później uruchomiono Centralną Ewidencję Kierowców (CEK). Od początku jednak korzystanie z tego systemu sprawiało użytkownikom wiele problemów i wymagało poprawek, stąd konieczność jego modernizacji.
W 2013 r. Ministerstwo Cyfryzacji podpisało z Centralnym Ośrodkiem Informatyki umowę na budowę CEPiK 2.0. Na tej podstawie, w listopadzie 2017 r. uruchomiono system CEP 2.0 (dotyczący Centralnej Ewidencji Pojazdów), nie udało się natomiast uruchomić CEK 2.0, a w sierpniu 2018 r. umowa została rozwiązana. Zdaniem NIK było to konieczne, ponieważ kontynuowanie projektu CEPiK 2.0, przy zachowaniu ówczesnych rozwiązań technicznych i organizacyjnych, doprowadziłoby do udostępnienia użytkownikom rozwiązania przestarzałego i drogiego w utrzymaniu. Uniemożliwiłoby to także uruchomienie kolejnych e-usług.
Umowa została więc zrealizowana wyłącznie w zakresie budowy i udostepnienia ewidencji pojazdów, centralna ewidencja kierowców miała zostać stworzona przez Państwową Wytwórnię Papierów Wartościowych, której ofertę ministerstwo wybrało w lutym 2021 r. Do podpisania umowy nie doszło, zamiast tego w grudniu 2022 r. w Kancelarii Premiera podjęto decyzję o przyjęciu projektu pn. ,,Modernizacja CEPiK” (od 6 października 2020 r. do końca kwietnia 2023 r. nadzór nad sprawami, którymi wcześniej zajmowało się Ministerstwo Cyfryzacji należał do szefa rządu, 1 maja 2023 r. ponownie zostało utworzone Ministerstwo Cyfryzacji).
W marcu 2022 r. zainicjowano negocjacje umowy trójstronnej, która miała być zawarta pomiędzy Ministrem Cyfryzacji, Centralnym Ośrodkiem Informatycznym i Państwową Wytwórnią Papierów Wartościowych. Jednak do zakończenia kontroli prowadzonej przez NIK (22 września 2023 r.) umowa nie została podpisana, co uniemożliwia udostępnienie kolejnych e-usług.
W okresie objętym kontrolą w ramach CEPiK 2.0 dostępne były cztery usługi elektroniczne:
- Historia pojazdu – uruchomiona w 2017 r.;
- Bezpieczny autobus – uruchomiona w 2017 r.;
- Mój Pojazd – uruchomiona w 2018 r.;
- Sprawdź uprawnienia kierowców – uruchomiona w 2020 r.
We wrześniu 2023 r. zostały udostępnione kolejne dwie e-usługi:
- Normy emisji spalin EURO w historii pojazdu oraz w aplikacji mObywatel;
- Historia pojazdu w aplikacji mObywatel.
W ramach dalszych prac nad systemem CEPiK 2.0 planowane jest udostępnienie ośmiu e-usług:
- Sprawdź szkołę jazdy i instruktora
- Złóż wniosek o kartę kwalifikacji kierowcy
- Uzyskaj prawo jazdy
- Przypominaj o terminach
- Sprawdź uprawnienia kierowcy
- Sprawdź swoje uprawnienia
- Udostępnij swoje dane pracodawcy
- Sprawdź informację o punktach karnych - przebudowa
Termin uruchomienia kolejnych e-usług uzależniony jest od zawarcia umowy na modernizację systemu CEPiK 2.0.
Czytaj też: Urzędnicy chcą karać właścicieli niezarejestrowanych aut, a ci nie zawsze są winni >
Zaległości wobec Funduszu CEPiK
Zgodnie z ustawą Prawo o ruchu drogowym na rachunek Funduszu CEPiK wpływają pobrane od kierowców opłaty ewidencyjne za zawarte polisy OC, wykonanie badań technicznych pojazdu oraz wydanie praw jazdy i dowodów rejestracyjnych. Opłaty, podobnie jak miesięczne sprawozdania na ich temat, przekazują Ministerstwu Cyfryzacji firmy ubezpieczeniowe, stacje kontroli pojazdów (do 30 czerwca 2023 r.) oraz starostwa powiatowe. Ustawa określa też termin, w którym należy to zrobić.
System CEPiK 2.0 nie gromadził jednak i nie generował informacji o należnościach powstałych z opłaty ewidencyjnej, które powinny wpłynąć na rachunek Funduszu w danym miesiącu. Z kolei Ministerstwo Cyfryzacji nie monitorowało na bieżąco czy wszystkie sprawozdania z opłat ewidencyjnych na rzecz Funduszu CEPiK zostały złożone.
NIK ustaliła, że większość skontrolowanych starostw (11 z 14) w terminie przekazywała opłaty, podobnie jak wymagane sprawozdania (12 z 14 starostw). 14 badanych stacji kontroli pojazdów (SKP) prawidłowo wprowadzało dane w związku z przeprowadzonymi badaniami technicznymi, a także naliczało i pobierało opłaty na rzecz Funduszu CEPiK. Jednakże ponad połowa skontrolowanych SKP (57%) nie przekazywała w terminie wszystkich wymaganych opłat ewidencyjnych, a pięć stacji nie przesłało do Ministra Cyfryzacji wszystkich sprawozdań na temat pobranych i przekazanych opłat. W związku z tym resort nie posiadał rzetelnych informacji o stanie należności wobec Funduszu, a egzekucja tych należności albo w ogóle nie była prowadzona, albo prowadzono ją z opóźnieniem. NIK zauważa, że co prawda po poprzedniej kontroli resort podjął działania zmierzające do ustalenia stanu zaległych należności, ale uniemożliwiła to skala wcześniejszych zaniechań. W efekcie w
2021 r. i w 2022 r. zaległości w przekazywaniu opłat na rachunek Funduszu CEPiK przekraczały milion złotych.
Z ustaleń kontroli wynika również, że w latach 2018–2023 nie podejmowano decyzji ani o umorzeniach czy odroczeniach płatności, ani o rozkładaniu ich na raty. Niedochodzenie należności lub ściąganie ich z dużym opóźnieniem może prowadzić do przedawnienia lub nieodzyskania zaległych sum, dlatego zaniechania Ministra Cyfryzacji w tym względzie, NIK ocenia jako działanie nierzetelne.
Cena promocyjna: 59 zł
|Cena regularna: 118 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 70.8 zł
Pieniądze z Funduszu CEPiK na inne cele niż CEPiK
Fundusz CEPiK utworzono by gromadzone na jego rachunku pieniądze służyły do budowy, utrzymania i modernizacji CEPiK. W okresie objętym kontrolą tak się stało tylko w 2018 r., kiedy to wydatki Funduszu w wysokości ponad 84,5 mln zł przeznaczono wyłącznie na zadania związane z rozwojem i funkcjonowaniem systemu.
Po zmianie przepisów, w latach 2019-2023 (do końca czerwca) z Funduszu finansowano także wydatki na inne cele, głównie związane z informatyzacją państwa. Stanowiły one od niemal 36% do 77,5% ogółu poniesionych przez Fundusz kosztów.
NIK podkreśla, że choć pieniądze przekazywane były w zgodzie z obowiązującymi przepisami, to jednak podstawowym celem Funduszu CEPiK jest finansowanie rozwoju i funkcjonowania Centralnej Ewidencji Pojazdów i Kierowców.
Wnioski pokontrolne
Po przeprowadzonej kontroli NIK sformułowała wnioski:
do Premiera:
- o podjęcie działań, które zapewnią finansowanie z Funduszu CEPiK wyłącznie zadań związanych z systemem informatycznym CEPiK zgodnie z pierwotnym celem ustanowienia Funduszu.
do Ministra Cyfryzacji:
- o podjęcie skutecznych działań mających na celu dokończenie budowy systemu CEPiK 2.0 w celu centralizacji ewidencji źródłowych (CEP, CEK) oraz udostępnienia kolejnych e-usług;
- o kontynuowanie działań mających na celu ustalenie kwoty należności oraz zaległości Funduszu CEPiK;
- wprowadzenie skutecznego mechanizmu bieżącej weryfikacji należności oraz zaległości Funduszu CEPiK;
- o bieżące dochodzenie należności przeterminowanych Funduszu CEPiK.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.