Jeśli nie może, to w jaki sposób i w jakiej formie powinna być realizowana inicjatywa społeczna zgodnie z zapisami ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2010 r. Nr 234, poz. 1536 z późn. zm.)?
Odpowiedź
W myśl unormowania art. 40 ust. 2 ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. - Prawo o stowarzyszeniach (tekst jedn.: Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 855 z późn. zm.) – dalej u.p.s. osoby w liczbie co najmniej trzech, pragnące założyć stowarzyszenie zwykłe, uchwalają regulamin działalności, określając w szczególności jego nazwę, cel, teren i środki działania, siedzibę oraz przedstawiciela reprezentującego stowarzyszenie.
Zgodnie z art. 43 pkt 2 u.p.s. ilekroć w ustawie jest mowa o statucie, należy przez to rozumieć regulamin stowarzyszenia zwykłego. Organizacja społeczna może działać w formie stowarzyszenia zwykłego. Z kolei w myśl art. 31 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn.: Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 z późn. zm.) – dalej k.p.a. dopuszczenie do udziału w postępowaniu organizacji społecznej zostało uzależnione od dwóch zachodzących łącznie przesłanek, którymi są: zasadność dopuszczenia z uwagi cele statutowe organizacji oraz względy interesu społecznego.
Należy zużyć, że w sytuacji, gdy ustawodawca doszedł do przekonania o niecelowości udziału organizacji społecznej w danym postępowaniu, w sposób wyraźny wykluczył taki udział m.in. w art. 28 ust. 3 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 243, poz. 1623 z późn. zm.) – dalej pr. bud. Pierwszą z przesłanek, o których stanowi art. 31 § 1 k.p.a., jest zasadność dopuszczenia organizacji społecznej do udziału w postępowaniu z uwagi na jej cele statutowe. Oznacza to, iż powinno istnieć merytoryczne powiązanie przedmiotu postępowania administracyjnego z celami i zakresem działania organizacji społecznej.
Ustalenie, czy zakres działalności statutowej danej organizacji uzasadnia jej udział w postępowaniu, powinno sprowadzać się do porównania zakresu tej działalności z przedmiotem danej sprawy. Każdy cel działania określony w statucie nadanym, czy przyjętym zgodnie z obowiązującym prawem może uzasadniać wystąpienie z żądaniem dopuszczenia do postępowania, jeżeli przedmiot postępowania wkracza w zakres działań organizacji społecznej, czy to ze względu na czynności postępowania, czy też ze względu na jego wynik (wyrok NSA z dnia 22 października 2010 r., II OSK 1965/09).
Drugą z przesłanek o których stanowi art. 31 § 1 k.p.a. jest dopuszczenie organizacji społecznej do udziału w postępowaniu z uwagi na interes społeczny. Pojęcie interesu społecznego z uwagi na swoją niedookreśloność powinno być odnoszone do stanu faktycznego konkretnej sprawy. Rozstrzyganie kwestii udziału organizacji społecznej w postępowaniu administracyjnym dotyczącym innej osoby musi być połączone z rozważeniem czy za tym udziałem przemawia interes społeczny, wniosek o dopuszczenie do tego udziału musi zatem zawierać wszelkie argumenty za nim przemawiające (wyrok NSA z dnia 20 marca 2008 r., II OSK 264/07, LEX nr 504829).
W świetle powyższych rozważań należy stwierdzić, że stowarzyszenie zwykłe będące organizacją społeczną może w sprawie dotyczącej innej osoby złożyć wniosek o wszczęcie postępowania lub dopuszczenie do toczącego się postępowania (art. 31 k.p.a.) np. postępowania w sprawie ustalenia warunków zabudowy.
Niezależnie od powyższego należy rozważyć, czy stowarzyszenie zwykłe może być stroną postępowania w rozumieniu art. 28-30 k.p.a. Stowarzyszenie zwykłe nie posiada osobowości prawnej, choć z mocy ustawy ma zdolność prawną, tak więc posiada zdolność sądową i procesową, pomimo braku osobowości prawnej. Stowarzyszenie zwykłe nabywa zdolność prawną, jeżeli w ciągu 30 dni od dnia uzyskania informacji o założeniu stowarzyszenia przez organ nadzorujący nie zakazano jego działalności, co oznacza, że może legalnie rozpocząć działalność.
W wyroku z dnia 9 listopada 2009 r., VIII SA/Wa 605/10, WSA w Warszawie wyjaśnił, że skoro ustawodawca wyposaża dany podmiot w zdolność prawną na gruncie określonej dziedziny administracyjnego prawa materialnego, to uprawniony jest pogląd, że prawo procesowe nie może ograniczać jego zdolności administracyjnoprawnej w zakresie praw i ob.owiązków wynikających z tej dziedziny prawa.
Jeżeli idzie o sposób reprezentacji stowarzyszenia zwykłego to zgodnie z art. 40 u.p.s. w regulaminie stowarzyszenia należy wskazać przedstawiciela reprezentującego to stowarzyszenie. Przedstawiciel reprezentujący stowarzyszenie może – działając w imieniu tego stowarzyszenia złożyć stosowny wniosek w organie właściwym do wydania decyzji w konkretnej sprawie. Należy pamiętać, że stowarzyszenie może działać w sprawie również przez pełnomocnika.