Propozycje podatkowe Polskiego Ładu (podwyżka kwoty wolnej od podatku, podniesienie drugiego progu podatkowego, ulga dla klasy średniej) które mają korzystnie wpłynąć na sytuacje 18 mln podatników oznaczają, że wszystkie samorządy, duże i małe, bogate i biedne - będą miały niższe dochody. Z informacji przekazanej przez Ministerstwo Finansów wynika, że dochody z PIT spadną o 20-22 mld zł, z czego ok 11 mld dotknie jednostek samorządu terytorialnego.
Zdaniem Związku Miast Polskich, gdyby przyjąć jako punkt wyjścia informacje podane przez resort finansów, to ubytek wpływów z udziałów jednostek samorządu terytorialnego w podatku PIT spowoduje, to blisko 1/3 z nich utraci od razu płynność finansową tzn. ich nadwyżka operacyjna netto spadnie poniżej zera. Problem może dotknąć szczególnie miasta na prawach powiatu (wg wyliczeń ZMP spadek dotknie aż 55 z 66 miast) oraz gmin miejskich i miejsko-wiejskich, gdzie pod kreską może znaleźć się nawet połowa gmin.
Związek Miast Polskich opracował symulację konsekwencji Polskiego Ładu dla finansów JST.
- Już dziś wiele gmin ma wyższe wydatki bieżące niż dochody – dodaje Krzysztof Iwaniuk, przewodniczący Związku Gmin Wiejskich Rzeczpospolitej Polskiej.
Samorządowcy wstępnie oszacowali, ile stracą. Przykładowo budżet Rzeszowa zostanie uszczuplony o 63 miliony złotych, Białystok otrzyma 87 milionów mniej. Bolesławiec - ponad 20 milionów złotych, Warszawa – 1,2 mld złotych, Wrocław – 400 mln złotych, Poznań – 234 mln złotych, Gdańsk – 194 mln złotych rocznie. Mniejsza gmina – Lądek Zdrój – uszczuplenie swojego udziału w podziale wpływów z PIT szacuje na 40%, co stanowi kwotę 2,7 mln złotych.
Rząd zapowiada obniżkę PIT, samorządy podwyżki opłat i podatków>>
Dochodu samorządów od roku maleją
Eksperci Związku Miast Polskich wskazują, że nawet gminy, które nie znajdą się nad kreską będą miały kłopot ze sfinansowaniem wydatków bieżących związanych np. z oświatą, pomocą społeczną, utrzymaniem dróg, szczególnie przy obecnej dynamice kosztów pracy, cen energii, innych usług i materiałów. Tylko nieliczne utrzymają niewielkie możliwości rozwoju. Nadwyżka operacyjna netto wszystkich JST, która w 2020 r. wyniosła 12mld zł, spadnie do ok. 1-2mld zł.
Czytaj w LEX: Źródła finansowania zadań oświatowych a zdolności inwestycyjne samorządów gmin >
- Chciałbym przypomnieć, że po zmianach w 2019 roku, czyli wprowadzeniu zerowego PIT dla osób do 26 roku życia i po obniżeniu stawki podatku o jeden procent dochody samorządów spadały o 6 mld złotych. Z jednej strony odbiera się ogromną cześć dochodów własnych, z drugiej nie zmniejsza obowiązków wobec obywateli – wskazuje Andrzej Porawski dyrektor biura ZMP.
W stanowisku wobec „Polskiego Ładu” związek podkreśla: „W ramach stale obserwowanych tendencji centralistycznych koalicji rządzącej –wytworzy się sytuację, w wyniku której powstanie uproszczony obraz dobrego rządu, dającego wciąż obywatelom prezenty i kiepskich samorządów, które nie potrafią realizować swoich elementarnych obowiązków. Nie zgadzamy się na to”.
Obiecana subwencja z niewiadomą
Utratę dochodów podatkowych samorządom ma złagodzić subwencja inwestycyjna. Została zapowiedziana jako dochód majątkowy. Jej założenia, ani wielkość nie są znane. Samorządowcy wskazują, że wicepremier Jarosław Gowin mówi o subwencji inwestycyjnej, a tymczasem ubytek dochodów z PIT, to poważne zmniejszenie dochodów bieżących, które wydawane są na wydatki bieżące.
Czytaj w LEX: Efektywne planowanie wydatków w budżecie JST >
- Przede wszystkim, nie zostały przeanalizowane nieuchronne nierówności w obciążeniu różnych gmin konsekwencjami nowych rozwiązań podatkowych. Nie zostały przedstawione szczegółowe wyliczenia wysokości rekompensat, nie wskazano źródeł ich finansowania ani proponowanych zasad podziału. W zamian zgłasza się pomysł stworzenia coraz większej liczby rządowych funduszy, które miałyby odpowiadać za część transferów publicznych środków do samorządów – przekonują członkowie zespołu Ekspertów Samorządowych Fundacji Batorego.
Czytaj w LEX: Wpływ prawidłowej organizacji kontroli zarządczej w jednostce samorządu terytorialnego na finanse jednostki >
Z wyliczeń warszawskiego magistratu wynika, że aby zrekompensować gminom, miastom i powiatom ubytki dochodów rzędu 11 mld zł rocznie trzeba by podwyższyć udziału JST we wpływach z podatku PIT łącznie o blisko 12 pkt. proc., z tego:
- gminom o 9,09 pkt. proc. z obecnego 39,34 proc. do 48,43 proc,
- powiatom o 2,44 pkt. proc. z obecnego 10,25 proc. do 12,69 proc.
- miastom na prawach powiatu o 11,53 pkt. proc. z obecnego 49,59 proc. do 61,12 proc. −województwom o 0,38 pkt. proc. z obecnego 1,60 proc. do 1,98 proc.
Subwencja oparta na części VAT
Związek Miast Polskich proponuje, aby rząd wykorzystał propozycję, którą związek złożył w ubiegłym roku, czyli wprowadzenia części rozwojowej subwencji ogólnej, z jasnym określeniem reguł jej ustalania w ustawie o dochodach JST. Propozycja związku oparta jest na rozwiązaniach obowiązujących we Francji.
- Byłaby to subwencja oparta na części VAT, które samorząd płaci do budżetu z tytułu inwestycji publicznych i której nie odlicza. Podział tej subwencji proponowaliśmy w taki sposób aby z subwencji mogły skorzystać gminy, które VAT nie płacą, a więc zaproponowaliśmy model solidarny - wskazuje Andrzej Porawski. Wskazuje, że zwiększenie możliwości inwestycyjnej samorządu opłaca się najbardziej rządowi, bo to generuje kolejne podatki.
Czytaj w LEX: Wyodrębnianie w budżecie gminy środków stanowiących fundusz sołecki >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.