Przeczytaj pełny raport i dowiedz się więcej o konkursie Markowy Samorząd>>>
Różne podejścia do oceny rozwoju społeczno-gospodarczego
Po pierwsze przedstawione jest zróżnicowanie poziomu rozwoju-punktacji sumarycznej powiatów w poszczególnych województwach. Zróżnicowanie jest kwantyfikowane w relacji do średniej punktacji sumarycznej dla wszystkich powiatów w Polsce. Odchylenie od średniej jest przedstawiane przy pomocy kolorów. Relatywnie najniższy poziom rozwoju społeczno-gospodarczego występuje w powiatach zaznaczonych kolorem czerwonym (poniżej 75% średniej dla powiatów w kraju). Nieco wyższym poziomem rozwoju wykazują się powiaty zaznaczone kolorem żółtym (75,01-100% średniej), następnie powiaty zaznaczone kolorem zielonym (100,01-125%) oraz niebieskim najwyżej punktowane-rozwinięte powiaty (ponad 125%). Zróżnicowanie rozwoju powiatów ukazują dwie mapki, prezentujące wyniki z lat 2003 i 2010. Analiza tych map pozwala zaobserwować zmiany zachodzące w powiatach w ramach województw w badanym ośmioleciu.
Drugie podejście pokazuje województwa, które wykazują się punktacją sumaryczną powyżej oraz poniżej średniej dla powiatów w kraju. W tej części opracowania prezentowane są cztery mapy, a mianowicie dwie dotyczące 2003 roku oraz dwie 2010 roku. Porównanie tych map pozwala na zidentyfikowanie województw, które spowolniły rozwój-wzrost liczby powiatów zaznaczonych kolorem czerwonym lub żółtym, albo przyspieszyły rozwój- zmniejszenie liczby powiatów zaznaczonych kolorem czerwonym i żółtym.
Trzecie podejście dotyczy oceny dynamiki rozwoju-przyrostu punktacji sumarycznej powiatów w województwach w relacji do średniego przyrostu punktacji sumarycznej dla powiatów w kraju. Ocena dynamiki jest prowadzona na bazie dwu map. Pierwsza przedstawia województwa, w których średnio powiaty osiągają wyższy przyrost punktacji w ośmioleciu niż powiaty w kraju, a druga mapa pokazuje województwa, które wykazują się niższym przyrostem punktacji sumarycznej niż średni przyrost. Ułatwia to zidentyfikowanie zarówno województw, których powiaty, jako zbiory gmin, przyspieszają rozwój (konwergencja) jak też województw, których powiaty spowolniają-ulegają dywergencji.
Należy stworzyć dobre praktyki rozwojowe
Wyróżniają się cztery województwa, których powiaty wykazują się zarówno wysoką punktacją sumaryczną-poziomem rozwoju społeczno-gospodarczego, jak też wysoką dynamiką przyrostu punktacji sumarycznej w relacji do innych województw (przesunięciem w górę rankingu według punktacji sumarycznej). Do tego podzbioru należą takie województwa, jak pomorskie, zachodniopomorskie, dolnośląskie i lubuskie. Przy czym najwyższą dynamikę przyrostu punktacji sumarycznej osiągnęło województwo pomorskie (przyrost o 244,36 punktów-142,97%). W związku z tym uzasadniona jest identyfikacja przyczyn dynamicznego rozwoju powiatów w czterech wymienionych powyżej województwach. Powinno to doprowadzić do opisania dobrych praktyk rozwojowych, których wykorzystanie w dalszych działaniach może wzmocnić tendencje rozwojowe w regionach odnoszących sukcesy.
Samorządy muszą współpracować
Słabą stroną w rozwoju czterech powyżej wymienionych województw (pomorskiego, zachodniopomorskiego, dolnośląskiego i lubuskiego) jest niska dynamika przyrostu punktacji sumarycznej w takich subregionalnych centrach rozwoju, jak Słupsk (przyrost poniżej 75% w relacji do średniej dla powiatów), Jelenia Góra (75,01-100%) oraz Koszalin, Gorzów Wielkopolski i Legnica (przyrost punktacji w przedziale 100,01-125%). Utrzymywanie się takiej sytuacji w długim przedziale czasu może przyczyniać się do osłabiania policentryczności rozwoju regionów, dlatego uzasadnione są koordynacyjne działania samorządów regionalnych. Jednym z rezultatów tych działań powinno być wywołanie współpracy samorządów lokalnych otwartych na działania rozwojowe (tworzenie klastrów rozwojowych).
Przeczytaj pełny raport i dowiedz się więcej o konkursie Markowy Samorząd>>>
@page_break@
Duży spadek Wielkopolski
Drugi podzbiór województw składa się z dwóch regionów (wielkopolskie i śląskie), których powiaty wykazują się wyższym poziomem punktacji sumarycznej niż średnia krajowa oraz niższą dynamiką przyrostu punktacji niż średni przyrost (193,90 punktów). Szczególną uwagę zwraca województwo wielkopolskie, którego spowolnienie przyrostu punktacji w relacji do innych województw sprawiło, że spadło ono w rankingu (uszeregowanym według punktacji sumarycznej) z trzeciego na szóste miejsce. Przyrost punktacji w badanym ośmioleciu w powiatach tego województwa okazał się być mniejszy niż średni przyrost we wszystkich powiatach (o około 16 punktów niższy niż średni). Znaczna liczba powiatów ziemskich z niską dynamiką przyrostu punktacji- poniżej 75% w relacji do średniej (w tym pięć powiatów przyległych do powiatu ziemskiego poznańskiego) uzasadnia podjęcie działań-projektów nastawionych na zwiększenie dynamiki przyrostu punktacji.
Śląskie musi zmodyfikować cele
Spowolnienie przyrostu punktacji sumarycznej w województwie śląskim, w relacji do innych województw, jest nieznaczne (spadek z pierwszego miejsca w rankingu na miejsce drugie). Natomiast spowolnienie przyrostu punktacji w relacji do średniego przyrostu w powiatach województwa śląskiego jest wyraźne (176,57- średni przyrost 193,90 punktów), na co wskazuje znaczna liczba powiatów z przyrostem punktacji poniżej 75% średniej (zaznaczonych kolorem czerwonym). Dochodzi do tego jeszcze Częstochowa i powiaty ziemskie położone w obszarze oddziaływania tego subregionalnego centrum, których dynamika przyrostu punktacji jest niższa od średniej dla powiatów (kolor żółty). Świadczy to o potrzebie wykonania diagnozy rozwoju społeczno-gospodarczego gmin i powiatów (jako zbioru gmin) oraz modyfikacji dotychczasowych celów lub/i sformułowaniu nowych, które wynikną z przeprowadzonej diagnozy.
Metropolia śląska stworzy sprzyjające rozwojowi warunki współpracy
Trudności rozwojowe zdiagnozowane w województwie śląskim, szczególnie w jego centralnej części, wskazują na potrzebę kształtowania metropolii śląskiej, której jednym z głównych celów powinno być tworzenie warunków do współpracy sprzyjającej rozwojowi społeczno-gospodarczemu. Bez kształtowania współpracy, przy istnieniu stymulującej rozwój konkurencyjności, spowolnianie przyrostu punktacji sumarycznej- rozwoju może się utrwalać.
Widać pozytywny wpływ funduszy unijnych
W podzbiorze województw z niższym poziomem punktacji sumarycznej niż średnia dla wszystkich powiatów oraz wyższą dynamiką przyrostu punktacji, w relacji do średniego przyrostu, znajdują się cztery województwa, tj. warmińsko-mazurskie -przyrost o 211,67 punktów w ośmioleciu, świętokrzyskie- przyrost o 210,09 punktów), mazowieckie- przyrost o 199,87 punktów i kujawsko-pomorskie- przyrost o 194,37 (przy średnim przyroście 193,90 punktów) . W takich województwach, jak kujawsko-pomorskie, warmińsko-mazurskie i świętokrzyskie wysoka dynamika przyrostu punktacji sumarycznej dotyczy większości powiatów, co wskazuje, że jest to spowodowane w znacznym stopniu pozyskiwaniem funduszy unijnych. Natomiast słabą stroną rozwoju powiatów tych województw jest niska dynamika przyrostu punktacji w centrach (powiatach grodzkich) takich, jak Elbląg i Włocławek (75,01-100% średniej dla powiatów) oraz Bydgoszcz i Olsztyn (100,01-125%- zaznaczone kolorem zielonym). W długiej perspektywie może to zmniejszać intensywność oddziaływania-rozlewania się rozwoju na przyległe obszary i jednocześnie osłabiać policentryczność rozwoju regionów.
Przeczytaj pełny raport i dowiedz się więcej o konkursie Markowy Samorząd>>>
@page_break@
Dominacja Warszawy w woj. mazowieckim
Złożona sytuacja występuje w województwie mazowieckim, w którym najwyższe odchylenie standardowe (231,39 w 2010 roku) świadczy o wysokim rozproszeniu punktacji sumarycznej-syntetycznego miernika rozwoju. W województwie tym wysoką punktacją sumaryczną (ponad 100% i ponad 125% w relacji do średniej dla powiatów) wykazują się powiaty grodzkie oraz siedem powiatów ziemskich położonych w obszarze oddziaływania Warszawy (wśród 37 powiatów ziemskich w regionie). Natomiast wysoką dynamiką przyrostu punktacji sumarycznej (ponad 125% w relacji do średniego przyrostu dla powiatów) wykazują się trzy powiaty ziemskie położone w obszarze oddziaływania Warszawy oraz trzy położone peryferyjnie (płocki, mławski i ostrołęcki). Słabą stroną jest niska dynamika przyrostu punktacji w subregionalnych centrach (Płock, Radom i Siedlce), co sprawia, że następuje polaryzacja rozwojowa, z coraz większą dominacją Warszawy.
Centra rozwoju powiatu oddziałują na przyległe gminy
Kolejnym podzbiorem województw są te, które wykazały się, zarówno niższym poziomem punktacji niż średnia dla powiatów, jak też niższą od średniej dynamiką przyrostu punktacji. Do tego podzbioru należą takie województwa, jak łódzkie, opolskie, małopolskie, podlaskie, podkarpackie i lubelskie. Słabą stroną w rozwoju tych województw jest niska dynamika przyrostu punktacji sumarycznej w powiatach grodzkich, które w większości zaznaczone są kolorem żółty lub zielonym (75,01-100% lub 100,01-125% przyrostu punktacji w relacji do średniej). Wysoką dynamiką przyrostu punktacji sumarycznej (przyrost punktacji ponad 125% w relacji do średniej) wykazuje się tylko pięć powiatów grodzkich-wśród 17- w ramach sześciu województw. W tej sytuacji pojawia się słabe oddziaływanie centrów rozwoju-powiatów grodzkich na przyległe gminy, dlatego uzasadnione jest podjęcie przez samorządy wojewódzkie projektów koordynacyjnych i szkoleniowych promujących dobre praktyki w rozwoju obszarów, które mogłyby wywołać przyspieszenie przyrostu punktacji sumarycznej.
Metropolie też potrzebują współpracy
Potrzeba stymulowania współpracy między samorządami powinna być również rozważana w kontekście obszarów metropolitalnych, których rozwój mógłby być bardziej harmonijny w wyniku współpracy. Najwyraźniej widoczna jest potrzeba współpracy w obszarach metropolitalnych dużych aglomeracji, w których działania rozwojowe są nieskoordynowane a rozwój nieharmonijny i w związku z tym mało efektywny.
Badania nad rozwojem gmin muszą być kontynuowane
Niezbędne wydaje się być systematyczne prowadzenie badań nad rozwojem gmin, co powinno być traktowane jako całościowa diagnoza identyfikująca mocne i słabe strony w rozwoju gmin polskich. Może to spełniać także rolę pomiaru efektywności działań rozwojowych (relacji między wydatkami i rezultatami)- uproszczonej „kontroli zarządczej”. Wartość takich badań jest tym większa, im dłuższego przedziału czasu dotyczą, ponieważ pozwalają na ocenę tendencji poszczególnych zmiennych jak też punktacji sumarycznej jako syntetycznej miary rozwoju społeczno-gospodarczego.