Praktycznie problem miał znaczenie dla osób, które otrzymały informację o podniesieniu opłaty za użytkowanie wieczyste gruntu, nie odwołały się w terminie 30 dni do jednostki samorządu. Po czym wniosły sprawę do SKO, które wniosku nie uwzględniło, a następnie sąd administracyjny zażalenie odrzucił.
Czytaj: Użytkowanie wieczyste nie może być przekształcone, za to opłata roczna może być zaktualizowana
Naczelny Sąd Administracyjny w składzie siedmiu sędziów rozpoznał 17 grudnia br. wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich, który zwrócił się o podjęcie uchwały mającej na celu wyjaśnienie rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych.
W ocenie Rzecznika powstała wątpliwość „czy dopuszczalna jest skarga do sądu administracyjnego na postanowienie samorządowego kolegium odwoławczego odmawiające przywrócenia terminu do złożenia wniosku o aktualizacji opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste?”.
NSA wypracował dwie linie orzecznicze:
- Według pierwszego stanowiska, postanowienie samorządowego kolegium odwoławczego o odmowie przywrócenia terminu nie podlega kontroli sądowo administracyjnej, a zatem wniesienie skargi do sądu administracyjnego na takie postanowienie winno skutkować jej odrzuceniem - jako niedopuszczalnej (art. 58 § 1 pkt 1 p.p.s.a.). Postanowienia tego rodzaju nie mieszczą się w zakresie art. 3 § 2 pkt 2 p.p.s.a.
- Według drugiego stanowiska dopuszczalne jest wniesienia do sądu administracyjnego skargi na postanowienie samorządowego kolegium odwoławczego odmawiające przywrócenia terminu do złożenia wniosku o ustalenie niezasadności podwyżki opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego. Postanowienie to może zostać potraktowane jako postanowienie kończące postępowanie w rozumieniu art. 3 § 2 pkt 2 p.p.s.a. i jako takie może podlegać merytorycznej kontroli sądu administracyjnego.
RPO opowiedział się za przyjęciem drugiego stanowiska, gdyż odrzucenie skargi przez sąd powoduje naruszenie prawa obywatelskiego, którym jest merytoryczne rozpoznanie sprawy co do wysokości opłaty aktualizacyjnej.
Podobny pogląd wyraziła prokurator Renata Jabłońska z Prokuratury Krajowej i poparła wniosek Rzecznika.
Skarga do sądu administracyjnego
NSA zgodził się z propozycją Rzecznika Praw Obywatelskich i podjął, zgodnie z którą na postanowienie SKO o odmowie przywrócenia terminu do złożenia wniosku o ustalenie, że aktualizacja opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej jest nieuzasadniona lub jest uzasadniona w innej wysokości przysługuje skarga do sądu administracyjnego.
Czytaj: Warszawa obniża bonifikatę za przekształcenie użytkowania wieczystego
Jak wyjaśniał sędzia Jacek Chlebny aktualizacja opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste w zasadzie jest sprawą cywilną. To nie budzi wątpliwości. Natomiast zanim dojdzie do rozstrzygnięcia sporu o aktualizację opłaty rocznej przez sąd cywilny, ustawodawca postanowił w przepisach o ustawy o gospodarce nieruchomościami czasowo wyłączyć dopuszczalność drogi sądowej na rzecz wstępnego postępowania przed samorządowym kolegium odwoławczym.
Z tego względu przed SKO nakazano stosować przepisy postępowania administracyjnego, w kwestiach proceduralnych. Wśród tych przepisów jest art. 59 par. 1 kpa, na podstawie którego kolegium wydaje postanowienie o przywróceniu lub odmowie przywrócenia użytkownikowi wieczystemu terminu 30 dni na złożenie wniosku o ustalenie, że aktualizacja opłaty rocznej jest nieuzasadniona lub jest uzasadniona w innej wysokości.
Nie można się zażalić
Ta procedura nie podlega zażaleniu. Oznacza to, że gdy SKO odmówi przywrócenia terminu, to kolegium nie podejmuje już dalszych czynności w sprawie aktualizacji. Przez co sprawa opłaty kończy się na tym, że pozostaje w mocy uprzednie wypowiedzenie wysokości tej opłaty.
Użytkownik wieczysty nie ma już wtedy żadnych środków prawnych do zakwestionowana wypowiedzenia, tylko dlatego, że naruszył termin o złożenia stosownego wniosku i kolegium nie przywróciło mu terminu.
Postanowienie kolegium w tej kwestii kończy postępowanie. I stanowi przeszkodę do podjęcia merytorycznego rozstrzygnięcia o wysokości opłaty. Sama aktualizacja nie jest więc rozstrzygana.
- Merytoryczne orzeczenie kolegium dotyczące samej aktualizacji opłaty podlega zaskarżeniu do sądu cywilnego - potwierdził sędzia Chlebny. - Ale postępowanie przed SKO w sprawie terminu jest objęte przepisem art. 3 ust. 2 pkt. 2 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi i podlega sądom administracyjnym - dodał sędzia.
Sygnatura akt I OPS 2/18, uchwała 7 sędziów z 17 grudnia 2018 r.