Zmiany w zamówieniach publicznych obowiązują prawie kwartał, a wciąż budzą wątpliwości w samorządach. Potrzeba więcej szkoleń, jasnych wyjaśnień i interpretacji. Wiele jednostek musiało zakupić komercyjne platformy do elektronicznej komunikacji, bo te bezpłatne nie mają ważnych funkcjonalności.
Co gorsza, wiele samorządów wstrzymało przetargi, głównie z powodu zmian w Prawie zamówień publicznych. Powoli sytuacja wraca do normy i coraz więcej procedur rusza. Jednak wciąż jest po stronie samorządowców oczekiwanie na więcej szkoleń organizowanych przez Urząd Zamówień Publicznych, publikacje jasnych komentarzy i opinii UZP, zwłaszcza dotyczących nowej nomenklatury.
Czytaj w LEX: Środki ochrony prawnej na gruncie nowego PZP >
Nowa ustawa Prawo zamówień publicznych to rewolucja w podejściu do jej stosowania – uważają eksperci. W poprzednio obowiązującej ustawie było 227 artykułów, a obecnie jest ich 623. Mimo że ustawodawca przemodelował wiele przepisów poprzedniej ustawy, które budziły wątpliwości interpretacyjne, wciąż samorządy mierzą się z pytaniami i problemami. Szczególnie w styczniu zamawiający mieli wiele wątpliwości, czy stosować przepisy „nowej” czy „starej” ustawy do postępowań wszczętych przed dniem 1 stycznia 2021 r.
Czytaj w LEX: Zamówienia na usługi społeczne i inne szczególne usługi w nowym PZP >
Cena promocyjna: 119.2 zł
|Cena regularna: 149 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 149 zł
Dlaczego wstrzymano przetargi?
Jak wyjaśnia Grzegorz Cichy, burmistrz Proszowic, prezes Unii Miasteczek Polskich, przetargi były ogłaszane jeszcze na starej platformie i istniało ryzyko, że mogą zostać unieważnione. - Wątpliwości dotyczyły m.in. otwierania ofert czy udowadniania, że oferta nie została otwarta z przyczyn technicznych lub awarii systemu. A te ryzyka muszą ponosić zamawiający, którzy przygotowują przetargi elektroniczne – mówi.
Czytaj w LEX: Postępowania krajowe w nowym PZP >
Jego zdaniem teraz problem tkwi w szczegółach, interpretacjach i wykładniach. - Ważne, żeby wątpliwości były wyjaśnione wcześniej, żeby w kwietniu i maju przetargi mogły być ogłaszane, rozstrzygane w czerwcu i lipcu, a wydatki majątkowe mogły być ponoszone do końca roku – mówi. Jak zaznacza, problemy są zazwyczaj z zamówieniami na odbiór śmieci, bo po pierwsze są to zamówienia na wielomilionowe kwoty, a po drugie tutaj stosowana jest długa procedura. Natomiast duża liczba gmin, chce do końca roku takie przetargi rozstrzygnąć, jeżeli w związku z końcem terminu umowy od nowego roku muszą mieć wyłonionego nowego wykonawcę.
Czytaj w LEX: Jak przygotować regulamin udzielania zamówień na gruncie nowego Prawa zamówień publicznych >
Zakup platformy najczęściej konieczny
Jak podkreśla dr Jarosław Rokicki, adiunkt na Wydziale Administracji i Prawa WSH w Sosnowcu, naczelnik Wydziału Zamówień Publicznych w Urzędzie Miejskim w Dąbrowie Górniczej, pełna elektronizacja zamówień publicznych od progu stosowania ustawy Pzp (130 000 zł) wymusiła konieczność dla wielu zamawiających zakupu komercyjnej platformy umożliwiającej zapewnienie elektronicznej komunikacji na linii zamawiający – wykonawcy.
Czytaj w LEX: Ocena ofert na gruncie nowego PZP >
- Pomimo istnienia bezpłatnego miniPortalu umożliwiającego automatyzację szyfrowania i deszyfrowania ofert w postępowaniu, w moim odczuciu duże podmioty dotychczas wykorzystujące to oprogramowanie były bardziej skłonne je porzucić i wybrać jedno z rozwiązań rynkowych. Powodów tego typu zachowań należy upatrywać w niskiej funkcjonalności miniPortalu, chociażby pod względem właściwego zapewnienia obowiązków archiwizacyjnych dokumentacji z postępowania - wyjaśnia.
Czytaj w LEX: Archiwizacja dokumentacji elektronicznej w zamówieniach publicznych >
Nowa platforma już funkcjonuje i jest sukcesywnie rozbudowywana przez UZP
Urząd Zamówień Publicznych uruchomił platformę e-Zamówienia, która umożliwia opublikowanie przez zamawiających obowiązkowych planów zamówień publicznych oraz ogłoszeń w Biuletynie Zamówień Publicznych, i składanie informacji do Prezesa UZP o otrzymanych ofertach. - Z racji, iż jestem przewodniczącym ds. zamówień publicznych w Śląskim Związku Gmin i Powiatów, wiem, z jakimi praktycznymi problemami borykają się zamawiający zrzeszeni w Związku. Duża część uwag dotyczyła procesu rejestracji i zarządzania kontem na platformie "eZamówienia", w szczególności problemów technicznych tj. właściwego wygenerowanego przez Platformę pliku XML i konieczności jego podpisania za pomocą np. kwalifikowanego podpisu elektronicznego oraz otrzymania linku aktywacyjnego do założonego konta – mówi dr Jarosław Rokicki. I dodaje, że miniPortal będzie dostępny dla użytkowników systemu zamówień publicznych dopóki nie zostanie udostępniona pełna funkcjonalność na platformie „e Zamówienia”.
Czytaj w LEX: Zarządzanie ryzykiem i mechanizmy kontroli jako elementy kontroli zarządczej w zakresie zamówień publicznych w JST >
Konieczność dostosowania regulacji wewnętrznych w urzędach
Zamawiający zmuszeni zostali do aktualizacji wewnętrznych uregulowań w sferze zamówień publicznych, by dostosować się do nowej rzeczywistości prawnej. - W szczególności najwięcej zmian musieli dokonać ci zamawiający, którzy w planach mają przewidzianych dużo zamówień krajowych – podprogowych, wymagających zapewnienia pełnej elektronizacji i tym samym wprowadzenia do regulaminów odpowiednich instrukcji dotyczących sposobu korzystania z platformy – mówi Michał Zastrzeżyński, zastępca prezydenta Sosnowca, odpowiedzialny m.in. za proces udzielania zamówień publicznych.
Czytaj w LEX: Udzielanie zamówień o wartości mniejszej niż 130.000,00 zł netto >
Co ważne, w procedurach krajowych - poniżej progów unijnych, wprowadzono tryb podstawowy z trzema wariantami w miejsce obowiązującego do dnia 31 grudnia 2020 r. przetargu nieograniczonego. - Pomijając samą procedurę trybu podstawowego łączącego zastąpiony przetarg nieograniczony z elementem negocjacji, zaszła konieczność zaprojektowania treści nowej specyfikacji warunków zamówienia, w tym również umowy. Treść umowy o zamówienie publiczne jest jedną z najdalej idących zmian w nowych regulacjach w sferze zamówień publicznych – podkreśla wiceprezydent.
Jak wyjaśnia, zamiarem ustawodawcy było ograniczenie jednostronnego kształtowania postanowień umów przez zamawiających, czy też nadmiernie restrykcyjnych i nieproporcjonalnych do rodzaju i wartości zamówienia publicznego zapisów oraz wzmocnienie regulacji dotyczących fazy wykonania i ewaluacji. Przy jednoczesnym uwzględnieniu wyrażonej w art. 431 nowego Pzp zasadzie współdziałania zamawiającego i wykonawcy przy wykonaniu umowy w sprawie zamówienia publicznego.
Zobacz szkolenie w LEX: Nowe PZP - umowy w sprawie zamówienia publicznego >
Zmiany w treści umowy
Zdaniem dr Rokickiego nastąpiło to przez wyeliminowanie niedozwolonych zapisów umownych, zgodnie z katalogiem klauzul abuzywnych przewidzianym w art. 433 nowego Pzp. Wprowadzono też konieczność włączenia do treści umów obowiązkowych regulacji, które mają określić warunki zapłaty wynagrodzenia czy łączną maksymalną wysokość kar umownych, których mogą dochodzić strony.
Czytaj w LEX: Obowiązek limitowania kary umownej w zamówieniach publicznych >
W przypadku umów na roboty budowlane lub usługi, zawartych na okres dłuższy niż 12 miesięcy, obligatoryjna jest waloryzacja w przypadku zmiany cen materiałów lub kosztów, nowych zasad udzielania zaliczek i wprowadzenia instytucji ich zabezpieczenia, zapłaty wynagrodzenia w częściach i wzmocnienia pozycji podwykonawców. - Dla przykładu w urzędzie miejskim, w którym jestem zatrudniony, poleceniem służbowym prezydenta miasta w listopadzie 2020 r. został powołany zespół ds. opracowania projektu umowy na roboty budowlane wraz z przydzieleniem obowiązków dla poszczególnych osób pochodzących z różnych komórek organizacyjnych – mówi.
Czytaj w LEX: Unieważnienie postępowania o udzielenie zamówienia w nowym PZP >
Zadań i obowiązków jest sporo
W ustawie Pzp dotychczasowy katalog zasad udzielania zamówień publicznych został wzbogacony o nową zasadę efektywności ekonomicznej polegającą na udzieleniu zamówienia w sposób zapewniający najlepszą jakość dostaw, usług oraz robót budowlanych w ramach środków, które zamawiający może przeznaczyć na jego realizację. Wprowadzono nowe instrumenty i instytucje pozwalające na zapewnienie materializacji zasady efektywności w prowadzonych postępowaniach o udzielenie zamówienia publicznego.
- Warto wymienić chociażby wprowadzenie obowiązku dokonywania w przetargach unijnych analizy potrzeb i wymagań zamawiającego oraz raportów z realizacji zamówienia. Natomiast na tym etapie obowiązywania ustawy trudno jest wyrokować, czy wprowadzone mechanizmy ukierunkowane będą na zwiększenie „efektywności” zamówień publicznych, czy tylko poszerzają obowiązki formalne dla zamawiających i brak sankcji z tytułu ich niestosowania wypaczy faktyczne zamierzenia ustawodawcy – mówi Michał Zastrzeżyński.
Czytaj w LEX: Podwykonawstwo na gruncie nowego PZP >
Według burmistrza Grzegorza Cichego, nowe zasady nie ułatwiają pracy samorządom, bo nadal muszą przygotowywać wiele dokumentów. - Dawniej potencjalny wykonawca składał ofertę, wydrukowane były jego propozycje, obecnie samorządy muszą oferty złożone elektronicznie drukować i archiwizować - zaznacza.
Czytaj w LEX: E-fakturowanie w zamówieniach publicznych >
Rządowe programy miały nakręcać zamówienia publiczne
W gminie Proszowice nie ogłoszono w tym roku jeszcze żadnego przetargu, ale burmistrz przypomina, że samorządy wydają pieniądze zasadniczo w drugiej połowie roku, ponieważ wtedy zazwyczaj rozliczane są umowy. Na „rozkręcenie” zamówień budowlanych miały wpłynąć rządowe programy takie jak fundusz COVID-owy, Rządowy Fundusz Inwestycji Lokalnych czy Rządowy Fundusz Rozwoju Dróg (dawniej Fundusz Dróg Samorządowych). Zwraca też uwagę, że jesteśmy w okresie przejściowym między dwoma perspektywami finansowania unijnego, samorządy zwłaszcza na szczeblu gmin kończą więc zadania finansowane z poprzedniej perspektywy, z lat 2014-2020.
Czytaj w LEX: Ocena pracowników działów zamówień publicznych w jednostkach samorządu terytorialnego >
Według zapewnień przedstawicieli rządu pierwsze nabory w ramach nowej perspektywy finansowej UE na lata 2021-2027 powinny zostać ogłoszone pod koniec roku. W tej chwili w samorządach przygotowywane są dokumentacje, projekty techniczne, audyty, pozwolenia itd. Zwykle samorządowe pieniądze zwłaszcza te na inwestycje, na wydatki majątkowe realizowane są pod koniec roku.
Jak jednak podkreśla dr Jarosław Rokicki, poprzednia ustawa była wielokrotnie nowelizowana i dlatego jego ocena nowego Pzp, pomimo rozbudowanej jej treści, jest pozytywna. - Musimy po kilkunastu latach doświadczeń z poprzednią ustawą przyzwyczaić się do nowego porządku prawnego. Miejmy również nadzieję, że dzięki nowej ustawie uwzględniającej trzyletni okres konsultowania uda nam się ograniczyć najczęściej popełniane błędy - mówi.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
