Projekt ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji strategicznych inwestycji w zakresie potrzeb obronności państwa oraz ustanawiania stref ochronnych dla terenów zamkniętych oraz o zmianie ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych doczekał się szeregu uwag krytycznych ze strony ministrów i wojewodów. Bardzo dużo zastrzeżeń dotyczy ingerencji w prawo własności oraz sposobu uregulowania kwestii rozwiązania umowy dzierżawy, najmu lub użyczenia nieruchomości przeznaczonej na inwestycję w zakresie strategicznych potrzeb obronności państwa stanowiącej własność jednostek samorządu terytorialnego lub Skarbu Państwa.
Przeczytaj także: Rząd przyjął uchwałę w sprawie Tarczy Wschód
Słaba ochrona osób eksmitowanych
Ministerstwo Finansów podniosło, że ochrona osób eksmitowanych jest niewystarczająca na gruncie projektu ustawy. Resort finansów zwrócił uwagę, że projektowana ustawa przewiduje nadawanie decyzjom rygor natychmiastowej wykonalności, zaś egzekucja zostanie przeprowadzona w terminie 30 dni od dnia otrzymania wniosku. Tak krótki okres, nawet pomimo otrzymania bądź ustalenia odszkodowania, może przysporzyć problemów z trudnościami w znalezieniu innego lokalu przez osobę eksmitowaną.
- Projekt ustawy nie przewiduje ochrony pewnej kategorii osób, wobec których eksmisja nie mogła zostać zastosowana. W konsekwencji oznacza to, że taką osobą może być przykładowo osoba małoletnia czy też kobieta w ciąży. Eksmisja byłaby prowadzona w trybie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, która nie zawiera przepisów chroniących przed bezdomnością osób, które w razie eksmisji nie byłyby w stanie samodzielnie zaspokoić swoich potrzeb mieszkaniowych – tłumaczy Robert Opaliński, adwokat, prowadzący własną kancelarię adwokacką.
Autorzy projektu uznali, że uwaga wykracza poza przedmiot ustawy i właściwość resortu obrony narodowej.
Nie wiadomo, kto poniesie koszt odszkodowań za rozwiązanie umowy dzierżawy
Niejasności dotyczą też kwestii odszkodowania za rozwiązanie umowy dzierżawy, najmu lub użyczenia nieruchomości przeznaczonej na inwestycję w zakresie strategicznych potrzeb obronności państwa stanowiącej własność jest lub Skarbu Państwa. Jak zauważyło Ministerstwo Infrastruktury, autorzy projektu ustawy nie wskazali jednoznacznie podmiotu, który będzie obowiązany do wypłaty odszkodowania za szkody poniesione na skutek rozwiązania umów dzierżawy, najmu i użyczenia dotyczących wywłaszczanych nieruchomości.
Resort infrastruktury podniósł, że w praktyce istnieje ryzyko, że tego rodzaju przepis będzie generował dodatkowe koszty związane z postępowaniami przed sądami dotyczących dochodzenia tych roszczeń oraz ustalaniem podmiotu obowiązanego do ich wypłaty. Brak wskazania podmiotu odpowiedzialnego za wypłatę odszkodowań może być przyczyną konfliktów społecznych oraz sprzeciwów społeczności lokalnych dotyczących lokalizacji danej inwestycji, a nawet problemów z opróżnieniem i wydaniem nieruchomości (brak woli opuszczenia nieruchomości, konieczność użycia siły). Tu zapisy zostały doprecyzowane.
Przeczytaj także: Budowa Tarczy Wschód uderzy w prawa mieszkańców pogranicza
Sprawdź w LEX: Zwrot wywłaszczonych nieruchomości > >
Zbyt krótkie terminy na wydanie decyzji w sprawie odszkodowania
Wojewodowie podlaski i lubelski zwrócili uwagę, że wojewoda będzie miał 30 dni na wydanie decyzji ustalającej wysokość odszkodowania. Termin ten będzie liczony od dnia, w którym decyzja o zezwoleniu na realizację strategicznej inwestycji w zakresie potrzeb obronności państwa stała się ostateczna. Zaś jeżeli decyzji o zezwoleniu na realizację strategicznej inwestycji w zakresie potrzeb obronności państwa nadany został rygor natychmiastowej wykonalności, decyzję ustalającą wysokość odszkodowania wydaje się w terminie 60 dni od dnia nadania decyzji o zezwoleniu na realizację strategicznej inwestycji w zakresie potrzeb obronności państwa rygoru natychmiastowej wykonalności. Zdaniem wojewodów mogą być trudności w dochowaniu tych terminów, gdyż postępowania dotyczące ustalenia wysokości odszkodowania są wieloetapowe i wymuszają powołanie biegłego, który sporządziłby operat szacunkowy, pojawia się także konieczność weryfikacji operatów szacunkowych przed dopuszczeniem ich jako dowód w postępowaniach.
Jak podnosi wojewoda mazowiecki, na etapie prowadzonych postępowań niejednokrotnie wpływają zastrzeżenia do sporządzonych operatów. Składane są zarówno przez byłych właścicieli nieruchomości, kwestionujących zbyt niską wycenę poszczególnych działek, jak i inwestorów, którzy wskazują na zawyżenie wycen przez rzeczoznawców majątkowych, co wpływa na wydłużenie postępowań odszkodowawczych.
- Powyższe wpływa na interes osób wywłaszczonych, gdyż bez wątpienia wydłuży czas oczekiwania na otrzymanie przez nich decyzji ustalającej wysokość odszkodowania za nieruchomość – wskazuje mec. Opaliński.
Autorzy projektu dodali obowiązek dotyczący załączenia do wniosku operatu szacunkowego dla nieruchomości nabywanych na potrzeby realizacji strategicznej inwestycji. W tym przypadku, w ocenie resortu obrony narodowej, zaproponowane terminy można utrzymać.
Sprawdź również w LEX: Zwiększanie kwoty odszkodowania za wywłaszczenie o VAT > >
Projekt ograniczał prawo do odwołania
Ministerstwo Rozwoju i Technologii zakwestionowało zaproponowane rozwiązania dotyczące ustalania odszkodowana za wywłaszczone nieruchomości. MON chciał, aby ustalenie wysokości odszkodowania za nieruchomości wywłaszczone dla potrzeb realizacji strategicznej inwestycji w zakresie obronności państwa następowało w drodze decyzji administracyjnej, a strona niezadowolona z przyznanego odszkodowania mogła w terminie 30 dni od dnia doręczenia jej decyzji o ustaleniu wysokości odszkodowania, wnieść powództwo do sądu powszechnego właściwego według miejsca położenia nieruchomości objętej decyzją.
Tymczasem zasadą w postępowaniu odszkodowawczym, prowadzonym w oparciu o przepisy procedury administracyjnej, jest dwuinstancyjność postępowania, tj. możliwość poddania rozstrzygnięcia organu kontroli instancyjnej, a potem ewentualnie badanie legalności wydanych przez organy decyzji przez sądy administracyjne. MRiT wskazywało, że wejście w życie propozycji MON spowodowałoby funkcjonowanie dwóch trybów ustalenia odszkodowania (administracyjnego oraz cywilnego). A to w konsekwencji prowadziłoby do naruszenia zasady dwuinstancyjności postępowania administracyjnego.
Ponadto kontradyktoryjny charakter procesu cywilnego przenosiłby ciężar dowodu w postępowaniu na stronę kwestionującą prawidłowość decyzji o ustaleniu wysokości odszkodowania. To na stronie pozbawionej prawa do nieruchomości ciążyłby obowiązek obrony swoich praw oraz ponoszenia kosztów postępowania stosownie do wartości przedmiotu sporu.
- Takie rozwiązanie powoduje również, że strona, która zdecyduje się na wniesienie powództwa będzie musiała co do zasady ponieść koszty sądowe, tj. przykładowo opłatę od pozwu, która związana jest z wysokością wartości sporu, a także koszty związane z dowodem opinii biegłego, który sporządziłby operat szacunkowy ustalający wartość odszkodowania, który to dowód w mojej ocenie jest niezbędny i konieczny w tego typu sprawach – komentuje mec. Robert Opaliński.
Uwagi do tej regulacji zgłosił wojewoda podlaski. Z jego dotychczasowej praktyki związanej z prowadzeniem postępowań administracyjnych w przedmiocie przyznawania rekompensat w związku z wprowadzeniem stanu wyjątkowego na obszarze części m.in. województwa podlaskiego w 2021 r., (w której też zamiast dwuinstancyjnego toku postępowania przewidziano powództwo do sądu powszechnego) wynika, że sprawy przed sądami powszechnymi toczą się długotrwale i generują wysokie koszty (koszty zastępstwa procesowego, koszty postępowania sądowego). Ponadto, w przypadku uznania przez sąd powszechny, że odszkodowanie za przejętą nieruchomość powinno być wyższe, wojewoda jako pozwany będzie musiał wypłacić powodowi kwotę zasądzoną przez sąd, a tym samym poniesie koszty związane z realizacją inwestycji, które powinny być kosztami inwestora.
MON uwzględnił uwagę i kłopotliwy zapis wykreślił w drugiej wersji projektu ustawy. Wykreślono też regulacje o pominięciu II instancji i możliwości wnoszenia powództwa w terminie 30 dni od wydania decyzji. Projekt jest wciąż na etapie uzgodnień międzyresortowych.
Czytaj również w LEX: Odszkodowanie za wywłaszczoną niezabudowaną działkę bez VAT > >
Cena promocyjna: 55.6 zł
|Cena regularna: 139 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 69.5 zł
