Uchylenie art. 15h tzw. ustawy covidowej, który automatycznie przedłużał ważność orzeczeń w pandemii lub stanie zagrożenia epidemicznego, zostało zapisane w ustawie z 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw, która została ogłoszona w Dzienniku Ustaw 5 maja 2023 r. Przepis dotyczący ważności orzeczeń wchodzi w życie 3 miesiące od dnia jej ogłoszenia, czyli 6 sierpnia 2023 r. Więcej pisaliśmy o tym w: Niektóre orzeczenia o niepełnosprawności stracą ważność - prezydent podpisał ustawę>>
Daty upływu ważności orzeczeń o niepełnosprawności
Orzeczenia, które utraciły moc w czasie pandemii i w stanie zagrożenia epidemicznego, ale dotąd były automatycznie przedłużane, będą zatem ważne:
- do 31 grudnia 2023 r. – jeśli ich ważność upłynęłaby do 31 grudnia 2020 r., czyli w pierwszym roku pandemii.
- do 31 marca 2024 r. – jeśli ich ważność upłynęłaby w drugim roku pandemii, czyli w okresie od 1 stycznia 2021 r. do 31 grudnia 2021 r.
- do 30 września 2024 r. – jeśli ich ważność upłynęła w okresie od 1 stycznia 2022 r. do 5 sierpnia 2023 r. (czyli do dnia, który poprzedzi wejście w życie tych przepisów – 6 sierpnia 2023 r.).
Wszystkie orzeczenia będą jednak ważne nie dłużej niż do dnia wydania nowego ostatecznego orzeczenia o niepełnosprawności lub jej stopniu. - Oznacza to, że data obowiązywania tzw. „covidowego” orzeczenia może ulec zmianie (skróceniu), a tym samym możemy szybciej utracić np. świadczenia związane z orzeczeniem, które pobieraliśmy na podstawie orzeczenia „covidowego” – zwraca uwagę dr Michał Urban, radca prawny z Kancelarii Urban Legal i ekspert w zakresie prawa osób z niepełnosprawnościami.
Zapoznaj się także: Koniec stanu zagrożenia epidemicznego - trudne zmiany w środku wakacji >
Orzeczenie a świadczenia opiekuńcze
Jeśli więc orzeczenie było ważne np. do 2 stycznia 2021 r., to zgodnie z ustawą o ochronie konkurencji (art. 23 pkt 2) zostanie ono przedłużone do 31 marca 2024 r. – Jednak jeśli mając takie orzeczenie, wystąpimy np. 15 sierpnia 2023 r. do powiatowego zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności o wydanie nowego orzeczenia, a potem będziemy chcieli się odwołać do wojewódzkiego zespołu, sprawa się nieco skomplikuje - mówi dr Michał Urban.
Czytaj w LEX: Orzecznictwo o niepełnosprawności - poradnik na przykładach >>
Orzeczenie stanie się prawomocne (ostateczne) po decyzji zespołu wojewódzkiego np. 15 grudnia 2023 r. - Wtedy oznacza to, że nasze poprzednie orzeczenie „covidowe” nie będzie już obowiązywać do 31 marca 2024 r. jak jest w ustawie. W jego miejsce wejdzie nowe ostateczne prawomocne z dniem 15 grudnia 2023 r. orzeczenie, o które złożyliśmy wniosek 15 sierpnia bieżącego roku. Nie będzie więc w takiej sytuacji możliwe używanie orzeczenia „covidowego”, z dłuższym terminem. Wiązać będzie nas tu data wydania nowego ostatecznego orzeczenia, a dokładnie data jego uprawomocnienia się, które może nastąpić wcześniej, przed 31 marca 2024 r. W naszym przykładzie byłby to dzień 15 grudnia 2023 r. – objaśnia dr Michał Urban.
Czytaj w LEX: Zamieszczenie symbolu choroby w orzeczeniu o niepełnosprawności. Glosa do wyroku SN z dnia 10 lipca 2019 r., III UK 189/18 >>
Z tym dniem osoba uprawniona do świadczeń powiązanych z niepełnosprawnością, np. do świadczenia pielęgnacyjnego, utraciłaby też prawo do nich. Dla przykładu, jeżeli w orzeczeniu „covidowym” był przyznany pkt 7 i 8, a w nowym ostatecznym orzeczeniu przyznano tylko pkt 8 i osoba z niepełnosprawnością nie odwoływała się dalej do sądu, to orzeczenie staje się prawomocne.
Mec. Urban wskazuje jeszcze inną sytuacją. - Przyzwyczajeni do „covidowych” przedłużonych orzeczeń musimy pamiętać, że powoli wracamy do trybu postępowania jaki mieliśmy przed pandemią. To oznacza, że jeżeli odwołanie w wojewódzkim zespole się przedłuży, a sprawa trafi dalej do sądu i rozciągnie się w czasie np. już na 2024 r. (czyli przekroczy termin 31 marca 2024 r. w przypadku jak wyżej opisany), będzie to oznaczać, że po 31 marca 2024 r., osoba nie będzie miała ważnego orzeczenia. Dlatego że poprzednie „covidowe” straci ważność 31 marca 2024 r., zaś nowe nie będzie ostateczne, bo sprawa jest w toku - mówi. Co za tym idzie, po 31 marca 2024 r. opiekun utraci prawo do świadczeń opiekuńczych. Natomiast osoba z niepełnosprawnością np. zasiłek pielęgnacyjny (do czasu uprawomocnienia się orzeczenia). - Przypominam, że przed covidem, gdy sprawa kończyła się w wojewódzkim zespole i osoba odwoływała się dalej do sądu, organ zawieszał wypłatę świadczeń do czasu rozstrzygnięcia sprawy przed sądem – dodaje mec. Urban.
Rośnie liczba wycofywanych wniosków o orzeczenie
Powiatowe zespoły ds. orzekania już w maju widziały trend do wycofywania wniosków o nowe orzeczenia, gdy ogłoszono zmiany dotyczące dat ważności orzeczeń. - Po ogłoszeniu tych terminów wiele osób, które przedtem złożyły wnioski o wydanie orzeczenia, wycofało je. Będą korzystać zatem z okresów przedłużających ich orzeczenie – zauważa Marzenna Perkowska, przewodnicząca poznańskiego Zespołu ds. Orzekania o Niepełnosprawności (POZN) Prawdopodobnie może to wiązać się z obawą, że nowe orzeczenie będzie miało np. niższy stopień niż obecnie, co może zmienić sytuację osób z niepełnosprawnością i ich wspierających np. w poborze świadczeń. Na razie praktyka potwierdza te przypuszczenia. – Nie mamy obecnie nawału wniosków osób, którzy mieli w pandemii automatycznie przedłużane orzeczenia. Większość osób postanawia czekać, aż upłynie termin zapowiedziany w obecnych przepisach – mówi Małgorzata Rajczyk, przewodnicząca PZON w Opolu. Obecną sytuację ocenia jako „ciszą przed burzą”. Może bowiem być tak, że już przy pierwszym terminie upływu ważności orzeczeń 31 grudnia 2023 r. będzie wzmożony ruch wnioskujących o nowe orzeczenie.
Marzenna Perkowska zaznacza, że to zjawisko na większą skalę. – To jednak może oznaczać, że gdy te osoby będą składać ponownie wnioski, bliżej końca terminu, który przedłużał im orzeczenie, wnioski się nawarstwią, bo Zespoły nie będą mogły na bieżąco ich wydawać – dodaje.
Wojewódzkie zespoły ds. orzekania o niepełnosprawności miały więcej pracy już wiosną. - W pierwszym kwartale br., w województwie podkarpackim, zauważalny był blisko 14-procentowy wzrost liczby osób zainteresowanych uzyskaniem orzeczenia o niepełnosprawności/stopniu niepełnosprawności w stosunku do analogicznego okresu roku ubiegłego – mówi Łukasz Dąbek, przewodniczący Wojewódzkiego Zespołu do spraw Orzekania o Niepełnosprawności w Województwie Podkarpackim. Jak zauważa, to z kolei przekłada się na wzrost liczby składanych odwołań do organu drugiej instancji. – Staramy się na bieżąco reagować, ustalając chociażby dodatkowe terminy posiedzeń lub zwiększając liczebność dotychczas zaplanowanych komisji - dodaje.
- Zauważamy też praktykę polegającą na tym, że jeśli ktoś złożył wniosek o nowe orzeczenie, a otrzymał mniej korzystne niż to, które posiadał, odwołuje się do wojewódzkiego zespołu i tam zawiesza postępowanie – mówi Małgorzata Rajczyk. W rezultacie takie osoby, będą czekały jak najdłużej z odwieszeniem postępowania, aby jak najdłużej korzystać z obecnego, lepszego dla nich orzeczenia i związanych z tym przywilejów.
Zobacz w LEX: Orzekanie o niepełnosprawności oraz jej stopniu - PROCEDURA krok po kroku >>
Karty parkingowe i świadczenia z pomocy społecznej
Karty parkingowe dla osób indywidualnych zachowają ważność wedle identycznych zasad i terminów jak orzeczenia o niepełnosprawności (art. 24 ust. 1 ustawy o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw). Jednak nie dłużej niż do dnia wydania nowego ostatecznego orzeczenia o niepełnosprawności.
Natomiast karty parkingowe dla placówek (art. 24 ust. 2), których ważność była przedłużana automatycznie na podstawie tzw. ustawy covidowej, zachowają ważność do 31 marca 2024 r.
Świadczenia z pomocy społecznej, które zostały przyznane w związku z niepełnosprawnością, będą przyznane na identyczny okres, co ważność orzeczenia, czyli:
- jeśli orzeczenie przed pandemią było ważne do 31 grudnia 2020 r. – zachowa ważność do 31 grudnia 2023 r. Świadczenia też będą przyznane do 31 grudnia 2023 r.
- jeśli orzeczenie straciłoby ważność w okresie od 1 stycznia 2021 r. do 31 grudnia 2021 r. – zachowa ważność do 31 marca 2024 r. Do tej daty będą też przyznane świadczenia z pomocy społecznej.
- jeśli orzeczenie straciło moc w okresie od 1 stycznia 2022 r. do 5 sierpnia 2023 r. (czyli do dnia, który poprzedza wejście w życie tych przepisów tj. 6 sierpnia br.) zachowa ważność do 30 września 2024 r. Zatem i do 30 września 2024 będą przysługiwały świadczenia z pomocy społecznej powiązane z niepełnosprawnością.
Identyczne zasady i terminy będą obowiązywać przy uzależnionych od niepełnosprawności świadczeniach rodzinnych, świadczeniach z funduszu alimentacyjnego, zasiłkach dla opiekunów lub świadczeniach i dodatkach na pokrycie kosztów utrzymania dziecka lub osoby pełnoletniej w rodzinnej pieczy zastępczej.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
