Osobom po 16. roku życia także przedłużą się orzeczenia

Sejm w przyspieszonym tempie pracował nad nowelizacją przepisów, które pozwolą osobom po ukończeniu 16 lat przedłużyć automatycznie orzeczenie o niepełnosprawności do końca marca przyszłego roku. Wprowadzona dotąd nowela nie uwzględniła tej grupy, która liczy ponad 5 tys. osób. Eksperci podkreślają, że to jawne różnicowanie praw osób z niepełnosprawnością, które łamie Konstytucję i Konwencję o prawach osób z niepełnosprawnościami.

Ustawa z 24 lipca 2024 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych weszła w życie 2 sierpnia. Wprowadziła ona m.in. zasadę automatycznego przedłużenia orzeczeń o niepełnosprawności, których ważność upływałaby 30 września br. Warunkiem jest złożenie wniosku o nowe orzeczenie właśnie do 30 września. Ważność orzeczeń przedłuża się z urzędu do daty wydania kolejnego orzeczenia, ale nie dłużej niż do ostatniego dnia szóstego miesiąca następującego po 30 września, czyli orzeczenia przedłużą się do 30 marca 2025 roku.  Z tej zasady nowelizowane przepisy wyłączyły osoby po 16 roku życia – ich orzeczenia nie wydłużyłyby się automatycznie po ukończeniu 16 lat na tej samej zasadzie, jak w przypadku osób dorosłych.

– Z wieloma posłami kontaktowało się mnóstwo osób z niepełnosprawnością, które znalazłyby się po 16 roku życia w luce prawnej, tracąc prawo do świadczeń czy sprzętu rehabilitacyjnego – powiedziała w Sejmie posłanka Maja Ewa Nowak. Jak podał resort rodziny, problem dotyczy ok. 5400 osób. Przeczytaj także: PFRON: Dwie daty utraty ważności przedłużanych orzeczeń o niepełnosprawności

LEX Alert Urzędowy - gotowe newsy o zmianach w prawie dla Twoich urzędników. Sprawdź szczegóły >>

Nieuzasadnione różnicowanie praw osób z niepełnosprawnością

Dlatego Sejm naprędce pracował w tym tygodniu nad kolejną nowelizacją ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (druk sejmowy 665 i 667). Nowelizacja daje takie samo prawo jak dorosłym, osobom po ukończeniu 16 lat do automatycznego przedłużenia ważności orzeczenia o niepełnosprawności. Wiek nie ograniczy więc prawa do przedłużenia ważności orzeczenia.

- W wyniku zmian przepisów, z obecnej możliwości przedłużenia, nie wiadomo z jakich przyczyn, ograniczono to prawo do przedłużenia orzeczenia z mocy ustawy, tylko dla osób które ukończyły 16 lat. Ustawa covidowa, która przedłużała ważność orzeczeń, nie różnicowała prawa do tego względem wieku osoby z niepełnosprawnością – zauważa dr Michał Urban, radca prawny z Kancelarii Urban Legal. W jego opinii obecne przepisy jawnie różnicują prawa osób z niepełnosprawnością.

- Nie może dochodzić do sytuacji, gdy z uwagi na wiek następuje pozbawienie pewnej części osób ich praw. Zapisy należy w trybie pilnym zmienić, tym bardziej że różnicowanie dotyczy osób niepełnoletnich – dodaje. Zaznacza, że naruszany jest wtedy nie tylko art 32 i art. 69 Konstytucji RP o równym traktowaniu, ale także art. 7 ust 2 Konwencji o prawach osób z niepełnosprawnością, zgodnie z którym we wszystkich działaniach dotyczących dzieci z niepełnosprawnością należy przede wszystkim kierować się najlepszym interesem dziecka.

- Dlatego uważam, że obecne przepisy poprzez błąd legislacyjny, nie mogą być stosowane – mówi mec. Michał Urban. Podkreśla, że zarówno wykładnia systemowa w zakresie przepisów o orzeczeniach, jak i orzecznictwo sądowe bardzo wyraźnie wskazują na zakaz różnicowania praw osób z niepełnosprawnością ze względu na wiek. Dlatego pozytywnie ocenia zaproponowany przez posłów projekt zmiany tego przepisu.

Czytaj w LEX: Orzecznictwo o niepełnosprawności - poradnik na przykładach >

Poprawka przedłużyła ważność orzeczeń

Na wtorkowym posiedzeniu sejmowej Komisji Polityki Społecznej i Rodziny oraz podczas drugiego czytania projektu w Sejmie w środę posłowie wnieśli poprawki. Oprócz uchylenia artykułu dotyczącego wyłączenia dzieci od 16 roku życia z możliwości przedłużenia ważności orzeczenia, wprowadzono też zapis, że przedłużenie ważności orzeczeń dotyczy też osób, które ukończyły 16 lat po 30 września 2024 r. Wprowadzane przepisy dotyczą też osób, które ukończyły 16 lat przed dniem wejścia w życie nowelizacji. Zespół orzeczniczy będzie musiał wydać zaświadczenie o ważności orzeczenia także osobom po 16 r. ż., tak jak w przypadku dorosłych. Wprowadzono też poprawkę, dotyczącą wypłaty świadczenia wspierającego.

– Poprawka rozszerza na przyszły rok rozwiązanie, które w tym roku jest przejściowe i pozwala na wypłatę i przyznanie świadczenia wspierającego od daty złożenia wniosku, a nie od daty uzyskania decyzji o poziomie potrzeby wsparcia – wyjaśnił Mariusz Kobza z ZUS. Ustawa ma wejść w życie z dniem ogłoszenia, ale zapis mówiący o automatycznym przedłużeniu ważności orzeczeń dla 16-latków wejdzie z mocą od 30 września br. Przeczytaj również: Przedłużone orzeczenie o niepełnosprawności, ale bez prawa do świadczeń

Posłanka Katarzyna Ueberhan złożyła w czasie drugiego czytania wniosek o przystąpienie do trzeciego czytania projektu, bez kierowania do komisji. W środę posłowie przyjęli w głosowaniach ustawę: 423 posłów było za, nikt nie był przeciw, 3 osoby się wstrzymały.

Prawo do świadczeń przedłuży się na czas ważności orzeczenia

Procedowana ustawa wprowadza także zmianę przepisów dotyczących uprawnień do świadczeń np. z pomocy społecznej czy funduszu alimentacyjnego. We wcześniejszej noweli nie uwzględniono automatycznego przedłużenia prawa do tych świadczeń wraz z przedłużeniem ważności orzeczenia o niepełnosprawności.

Teraz to się zmieni – świadczenia rodzinne, z funduszu alimentacyjnego, zasiłki dla opiekunów, świadczenia lub dodatki na pokrycie kosztów utrzymania dziecka lub osoby pełnoletniej w rodzinnej pieczy zastępczej, świadczenia „aktywni rodzice w pracy” lub „aktywnie w żłobku” i świadczenia z pomocy społecznej będą przyznawane z urzędu na czas ważności orzeczenia o niepełnosprawności. Przepisy te będą też stosowane do decyzji, w których upłynął już okres, na który przyznano prawo do uzależnionych od niepełnosprawności świadczeń. Ustawa trafi teraz do Senatu.