Prowadzenie szkoły nie jest działalnością gospodarczą (IV CSK 28/08)

Trudno byłoby uznać, że działalność inwestycyjna w zakresie budowy obiektów szkolnych stanowiąca realizację zadań własnych (statutowych) gminy, polega na zaspokajaniu zbiorowych potrzeb ludności w drodze świadczenia usług powszechnie dostępnych. Zatem zawarcie przez gminę umowy o roboty budowlane, której przedmiotem jest wykonanie obiektu szkolnego nie posiada cech działalności gospodarczej.

W przypadku prowadzenia działalności inwestycyjnej przez gminę w ramach realizacji jej zadań własnych, ustalenie dłuższego niż 30-dniowy terminu zapłaty za towary lub usługi nie powoduje powstania obowiązku zapłaty odsetek na podstawie ustawy z 12 czerwca 2003 r. o terminie zapłaty w transakcjach handlowych (Dz. U. Nr 139, poz. 1323) .

Gmina zawarła ze spółką umowę o roboty budowlane, której przedmiotem było wybudowanie kompleksu żywieniowego oraz sali gimnastycznej przy publicznym gimnazjum należącym do gminy.

Kwestią sporną było wyjaśnienie czy umowa o roboty budowlane, którą gmina zawarła ze swoim kontrahentem, pozostawała w związku z wykonywaną przez gminę działalnością gospodarczą i czy w związku z tym gmina miała obowiązek zapłaty swojemu kontrahentowi odsetek, gdy umowa ta ustaliła termin płatności za wykonaną usługę dłuższy niż 30 dni – na podstawie ustawy o terminie zapłaty w transakcjach handlowych .

Zdaniem SN zawarcie przez gminę umowy o roboty budowlane przy publicznym gimnazjum stanowiło działalność prowadzoną w ramach wykonywania jej zadań własnych. To jednak w ocenie Sądu nie przesądza jeszcze, że taka działalność nie może stanowić działalności gospodarczej. SN podkreślił bowiem, iż działalność gminy w ramach wykonywania jej zadań własnych może stanowić działalność gospodarczą, jednak działalność taka musi odpowiadać kryteriom tego rodzaju aktywności, posiadać jej cechy charakterystyczne takie jak: fachowość, podporządkowanie regułom opłacalności i zysku lub zasadzie racjonalnego gospodarowania, działanie na własny rachunek, powtarzalność działań oraz uczestnictwo w obrocie gospodarczym. To czy danej działalności można przypisać cechy działalności gospodarczej, zależy od konkretnych okoliczności rozpoznawanej sprawy, a także od kontekstu prawnego. O tym, co jest działalnością gospodarczą gminy, przesądza treść art. 9 ustawy o samorządzie gminnym w brzmieniu ustalonym przez art. 24 ustawy z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej . Wynika z niego, że działalnością gospodarczą gminy jest działalność w zakresie wykraczającym poza zadania o charakterze użyteczności publicznej, na którą zezwala odrębna ustawa, a także działalność w zakresie zadań o charakterze użyteczności publicznej, prowadzona w ramach przewidzianych w odrębnej ustawie.

Jednocześnie SN podkreślił, że zgodnie z art. 9 ust. 4 ustawy o samorządzie gminnym , zadaniem użyteczności publicznej w tym rozumieniu są zadania własne gminy określone w art. 7 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym , których celem jest zaspakajanie zbiorowych potrzeb ludności w drodze świadczenia usług powszechnie dostępnych. SN uznał, że dopóki zaspokajanie zbiorowych potrzeb określonych w art. 7 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym odbywa się na etapie realizacji zadań statutowych, to taka działalność nie jest działalnością gospodarczą. Jeżeli natomiast w następnym etapie jednostka gminna, przewidziana w ustawie o gospodarce komunalnej, rozpocznie działalność polegającą na zaspokajaniu zbiorowych potrzeb ludności w drodze usług powszechnie dostępnych, to dopiero wtedy jej działalność będzie działalnością gospodarczą. Zatem zdaniem SN podjęta przez gminę działalność, polegająca na zawarciu umowy o roboty budowlane nie posiada cech działalności gospodarczej. Trudno bowiem byłoby uznać, że działalność inwestycyjna w zakresie budowy obiektów szkolnych stanowiąca realizację zadań własnych (statutowych) gminy, polega na zaspokajaniu zbiorowych potrzeb ludności w drodze świadczenia usług powszechnie dostępnych.

SN zwrócił uwagę, iż według postanowień ustawy o systemie oświaty prowadzenie gimnazjum należy do zadań własnych gminy. Przez prowadzenie szkoły należy rozumieć zapewnienie warunków jej działania, wykonywanie remontów obiektów szkolnych a także wykonywanie zadań inwestycyjnych w tym zakresie. Z mocy wyraźnego wyłączenia zawartego w art. 83a ustawy o systemie oświaty - w brzmieniu obowiązującym w czasie zawarcia i wykonywania umowy aż do dnia 21 sierpnia 2004 r. (Dz. U. Nr 173, poz. 1808 art. 9) - do prowadzenia szkół, a zatem do także do związanej z tym zakresem zadań działalności inwestycyjnej, nie miały zastosowania przepisy o działalności gospodarczej. Przepis ten wprawdzie został zamieszczony w rozdziale dotyczącym szkół i placówek niepublicznych, to jednak podobnie należy oceniać działalność jednostek samorządu terytorialnego prowadzących szkoły publiczne, które zapewniają bezpłatne nauczanie. Następna zmiana tego przepisu nie pozostawia już żadnej wątpliwość, że prowadzenie szkoły nie jest działalnością gospodarczą. Wynika to wprost z treści art. 83a ustawy o systemie oświaty . W ten sposób zostały wyłączone wobec organów prowadzących szkoły konsekwencje, jakie inne przepisy przewidują dla podmiotów prowadzących działalność gospodarczą. Wyłączenie obejmuje także skutki przewidziane w ustawie o terminie zapłaty w transakcjach handlowych .

Przydatne materiały:
Ustawa z 12 czerwca 2003 r. o terminie zapłaty w transakcjach handlowych (Dz. U. Nr 139, poz. 1323)
Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze zm.)
Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 ze zm.)
Ustawa z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej (Dz. U. z 1997 r. Nr 9, poz. 43 ze zm.)