Wnioskodawca zwrócił się o przyznanie prawa pomocy w postaci zwolnienia od kosztów sądowych. W uzasdanieniu wskazał, że na skutek prowadzonych postępowań sądowych popadł w zadłużenie, a wszystkie jego nieruchomości zostały zajęte przez komorników.


WSA odmówił jednak przyznania prawa pomocy. Zdaniem sądu z uzasadnienia wniosku wynikało, iż wnioskodawca pomimo zajęć komorniczych prowadzi w sposób niezakłócony normalną działalność gospodarczą, z której osiąga znaczny przychód. Sad podkreślił, iż koszty sądowe uiszczane są z przychodu, a nie dochodu podmiotów prowadzących działalność gospodarczą. Ponadto wnioskodawca wskazał, iż posiada znaczny majątek, z którego może czerpać dochód.


NSA przypomniał, iż zgodnie z art. 246 § 1 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r. poz. 270 ze zm.), prawo pomocy może być przyznane osobie fizycznej w zakresie całkowitym - gdy osoba ta wykaże, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania oraz w zakresie częściowym - gdy wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania, bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Sad podkreślił, że instytucja prawa pomocy stanowi wyjątek od wyrażonej w art. 199 p.p.s.a. zasady ponoszenia przez stronę kosztów postępowania związanych ze swoim udziałem w sprawie. Odstępstwo od tej zasady ma na celu zagwarantowanie prawa do sądu podmiotom, których obiektywnie nie stać na poniesienie kosztów postępowania. Jak wskazuje się w doktrynie oraz w orzecznictwie sądów administracyjnych, prawo pomocy powinno być udzielane przede wszystkim osobom bezrobotnym, samotnym, bez źródeł stałego dochodu i bez majątku. Nie można, stosując prawo pomocy, chronić czy też wzbogacać majątku podmiotów prywatnych, gdyż celem tej instytucji jest zapewnienie dostępu do sądu osobom, którym brak środków finansowych ten dostęp uniemożliwia.

NSA zwrócił uwagę, iż to wnioskodawca ma obowiązek wykazania, że nie jest w stanie ponieść kosztów postępowania. Ciężar zatem udowodnienia okoliczności uzasadniających przyznanie prawa pomocy w zakresie całkowitym lub częściowym spoczywa na wnioskującym o jego przyznanie. Jeżeli oświadczenie strony okaże się niewystarczające dla oceny jej stanu majątkowego i możliwości płatniczych lub budzi wątpliwości, strona jest zobowiązana złożyć na wezwanie sądu, dodatkowe oświadczenie lub przedłożyć dokumenty dla potwierdzenia jej stanu majątkowego, dochodów lub stanu rodzinnego. Przepis ten nakłada zatem na stronę obowiązek współdziałania z sądem w zakresie gromadzenia dowodów i wyjaśniania wszystkich okoliczności, w celu ustalenia jej stanu majątkowego i możliwości płatniczych. Niewywiązanie się przez stronę z tego obowiązku może mieć wpływ na ocenę zasadności wniosku o przyznanie prawa pomocy – przypomniał NSA.


Na podstawie:
Postanowienie NSA z 12 czerwca 2013 r., sygn. akt II FZ 354/13, prawomocne