Wójt odpowiada za prawidłową gospodarkę finansową gminy (art. 60 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym ), wobec czego jest zobowiązany do stosowania zasad finansów publicznych określonych w ustawie o finansach publicznych .

W zakresie przedmiotowym finanse publiczne obejmują procesy związane z gromadzeniem środków publicznych, w szczególności (art. 3 ustawy o finansach publicznych ):

  1. gromadzenie dochodów i przychodów publicznych;
  2. wydatkowanie środków publicznych;
  3. finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu państwa;
  4. zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne;
  5. zarządzanie środkami publicznymi;
  6. zarządzanie długiem publicznym;
  7. rozliczenia z budżetem Unii Europejskiej.


Wydatki publiczne mogą być ponoszone na cele i wysokościach ustalonych w uchwale budżetowej jednostki samorządu terytorialnego (por. art. 44 ust. 1 ustawy o finansach publicznych ). Wydatki publiczne powinny być dokonywane w sposób celowy i oszczędny, tak by uzyskać najlepsze efekty z danych nakładów przy tym wykorzystując optymalny dobór metod i środków służących osiągnięciu założonych celów (por. art. 44 ust. 3 pkt 1 lit. a) i b) ustawy o finansach publicznych ). Powyższe zagadnienie wiąże się w sposób szczególny z aspektem samodzielności samorządu terytorialnego mającej swoje uzasadnienie w art. 165 ust. 2 Konstytucji RP  oraz samodzielności finansowej jako jednym z atrybutów tej samodzielności (por. art. 167 ust. 1-4 Konstytucji RP . Wójt jako kierownik jednostki sektora finansów publicznych, jest odpowiedzialny za całość gospodarki finansowej jednostki, którą kieruje (por. art. 53 ust. 1 ustawy o finansach publicznych ). Nawet, jeśli wójt każdej gminy w Polsce dysponuje personelem fachowym w osobach skarbników (głównych księgowych budżetu), audytorów i innych specjalistów z dziedziny finansów, nie zwalnia go to z odpowiedzialności za całokształt finansów publicznych gminy. W praktyce na wójtach ciąży bardzo wiele obowiązków, stąd składając swoje podpisy na różnych dokumentach finansowych, opierają się na wiedzy merytorycznej i zaufaniu do osób funkcyjnych, odpowiedzialnych za dane zagadnienia. Skarbik gminy jest głównym księgowym budżetu i będąc najbliższym współpracownikiem wójta w zakresie finansów publicznych powinien jak najbardziej realizować samodzielnie niektóre powierzone zadania. Wójt może na mocy art. 53 ust. 1 ustawy o finansach publicznych powierzyć określone obowiązki w zakresie gospodarki finansowej pracownikom jednostki. Przyjęcie obowiązków przez te osoby powinno być potwierdzone dokumentem w formie odrębnego imiennego upoważnienia albo wskazania w regulaminie organizacyjnym tej jednostki. Z reguły wójt powierza wykonanie tych obowiązków skarbnikowi, który jednocześnie jest głównym księgowym budżetu gminy.

Zakres powierzonych obowiązków wynika z art. 54 ust. 1 ustawy o finansach publicznych , który jednocześnie kształtuje odpowiedzialność skarbnika w zakresie: 1) prowadzenia rachunkowości jednostki, 2) wykonywania dyspozycji środkami pieniężnymi, 3) dokonywania wstępnej kontroli a) zgodności operacji gospodarczych i finansowych z planem finansowym, b) kompletności i rzetelności dokumentów dotyczących operacji gospodarczych i finansowych. Wójt może powierzyć skarbnikowi także inne zadania, które mogą nie mieć bezpośredniego związku z gospodarką finansową gminy. Wydawanie decyzji administracyjnych w imieniu wójta dotyczących umorzeń podatków lokalnych (np. podatku od nieruchomości, czy podatku rolnego), odraczania spłat zobowiązań podatkowych czy rozkładania na raty, to tylko nieliczne przykłady zadań, które wójt może powierzyć do wykonywania skarbnikowi. Podstawą prawną w ostatnim przypadku jest art. 39 ust. 2 ustawy o samorządzie gminnym , na podstawie którego wójt może upoważnić swoich zastępców lub innych pracowników urzędu gminy do wydawania decyzji administracyjnych, w imieniu wójta. Jeśli wójt nie powierzy gospodarki finansowej skarbnikowi, to każda kontrola przeprowadzona przez RIO czy wojewodę (np. nieprzekazanie do budżetu w należnej wysokości pobranych dochodów należnych Skarbowi Państwa), która wykaże naruszenie dyscypliny finansów publicznych, będzie skutkowała pociągnięciem wójta do odpowiedzialności, chociażby jego udział w danych operacjach finansowych był niewielki lub żaden. Wojewoda jako organ nadzoru nad samorządem terytorialnym (por. art. 171 ust. 2 Konstytucji RP oraz art. 86 ustawy o samorządzie gminnym ) sprawuje go tylko pod względem legalności. Ponadto z mocy art. 28 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej w województwie (Dz. U. Nr 31, poz. 206, dalej u.w.a.rz.), wojewoda kontroluje wykonywanie przez organy samorządu terytorialnego i inne podmioty zadań z zakresu administracji rządowej, realizowanych przez nie na podstawie ustawy lub porozumienia z organami administracji rządowej. Kontrola wojewody ma na celu ustalenie stanu faktycznego w zakresie działalności organów poddanych kontroli, rzetelne jego udokumentowanie i dokonanie oceny wykonywanej działalności pod względem legalności, gospodarności i rzetelności (art. 28 ust. 3 pkt 2 u.w.a.rz.).

Powierzenie skarbnikowi obowiązków w zakresie gospodarki finansowej lub innym pracownikom jednostek sektora finansów publicznych, spowoduje, że to one będą podlegały odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych, o czym mówi art. 4 pkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (Dz. U. z 2005 r. Nr 14, poz. 114, z późn. zm., dalej u.d.f.p.). Wykonywanie dyspozycji środkami pieniężnymi, o którym traktuje art. 54 ust. 1 pkt 2 u.f.p. nie jest tożsame z dysponowaniem środkami finansowymi (por. orzeczenie z dnia 22 stycznia 2009 r. Głównej Komisji Orzekającej, BDF/4900/92/79/08/16). W praktyce oznacza wykonywanie czynności związanych z przesunięciem środków pieniężnych w wyniku decyzji podjętych przez kierownika jednostki sektora finansów publicznych i nie stanowi podstawy odpowiedzialności głównego księgowego za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Zatem księgowy (skarbnik), może ponosić odpowiedzialność wtedy, gdy powierzone zostaną mu określone obowiązki w zakresie gospodarki finansowej jednostki na zasadach określonych w art. 53 ust. 2 ustawy o finansach publicznych oraz art. 4 pkt 3 u.d.f.p. Powierzenie obowiązków powinno nastąpić w taki sposób, aby przyjęcie obowiązków przez pracownika jednostki było potwierdzone dokumentem w formie odrębnego imiennego upoważnienia albo wskazania w regulaminie organizacyjnym jednostki (por. orzeczenie z dnia 19 stycznia 2009 r. Głównej Komisji Orzekającej, DF/GKO-4900/51/50/08/94). Niespełnienie powyższego albo brak właściwej formy powierzenia obowiązków skarbnikowi spowoduje brak odpowiedzialności za przypisane mu czyny i w rezultacie odpowiedzialność zostanie przypisana wójtowi, chyba że stopień szkodliwości dla finansów publicznych okazał się być znikomy (art. 28 ust. 1 u.d.f.p.).


Wiesław Śniecikowski

Przydatne materiały:
Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze zm.)
Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1240)
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.(Dz. U. z. Nr 78, poz. 483 ze zm.)

 

 

 

 

_________________________________________________________________________________________________________________________


Zachęcamy do zapoznania się z książką autorstwa Magdaleny Tabernackiej pt. Negocjacje i mediacje w sferze publicznej. W książce przedstawiono prawne, społeczne i psychologiczne uwarunkowania podejmowania negocjacji i mediacji w sferze publicznej, czyli w obszarze działań władzy wykonawczej, jak również sądowniczej i ustawodawczej.
Książka dostępna jest w ofercie internetowej księgarni profinfo.pl