Czy sąd może ustanowić kuratora spadku dla osoby bez przedstawienia w sądzie aktu zgonu?

Nadzór budowlany prowadzi postępowanie w sprawie budynku znajdującego się w złym stanie technicznym, którego właściciel jest nieznany z miejsca pobytu. W urzędzie stanu cywilnego w mieście, gdzie znajduje się budynek będący przedmiotem czynności kontrolnych, brak jest aktu urodzenia i aktu zgonu właściciela tego budynku. Z aktu urodzenia jego córki wynika, że obecnie miałaby ona ponad sto lat. Wobec powyższego można domniemywać, że jej ojciec (właściciel budynku) nie żyje.

Czy w takiej sytuacji (nie dysonując aktem zgonu) organ nadzoru budowlanego może wystąpić do sądu o ustanowienie kuratora spadku?

Ponadto mając na uwadze, że właściwym dla ustanowienia kuratora spadku jest sąd właściwy dla miejsca zgonu, w opisanej sytuacji nie wiadomo do jakiego sądu należy wystąpić.

Czy w zaistniałej sytuacji organ powinien wystąpić, w trybie art. 34 par. 1 k.p.a., o wyznaczenie przez sąd przedstawiciela dla osoby nieobecnej?
Jeśli tak, to który sąd będzie właściwy dla wyznaczenia przedstawiciela dla osoby nieobecnej?

Odpowiedź
Rozwiązanie przyjęte w art. 30 § 5 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego – dalej k.p.a., jednoznacznie dotyczy spadków, zaś podejmowanie jakichkolwiek czynności w ramach postępowania spadkowego jest możliwe tylko w przypadku stwierdzenia śmierci określonej osoby (zgodnie z art. 924 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny - tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 121 - spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy).


W wyroku z dnia 5 września 2008 r., II SA/Rz 21/08, publ.: www.orzeczenia.nsa.gov.pl, WSA w Rzeszowie stwierdził, że "jedynym wiarygodnym dokumentem potwierdzającym informację o śmierci strony powinien być odpis skrócony aktu zgonu sporządzony przez urząd stanu cywilnego". Sporządzony zgodnie z ustawą z dnia 29 września 1986 r. Prawo o aktach stanu cywilnego akt zgonu jest zatem dokumentem urzędowym, który w przypadku składania wniosku o wyznaczenie kuratora spadku, powinien być bez wątpienia do tego wniosku, jako dowód dołączony. W zakresie wykazania okoliczności uzasadniających wniosek, a zatem także okoliczności śmierci danej osoby, to właśnie na wnioskodawcy spoczywa ciężar dowodu.

Niezależnie od powyższego, w zakresie właściwości sądu należy wskazać na art. 628 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego – dalej k.p.c., zgodnie z którym "do czynności w postępowaniu spadkowym, które należą do zakresu działania sądów, wyłącznie właściwy jest sąd ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, a jeżeli jego miejsca zamieszkania w Polsce nie da się ustalić, sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część (sąd spadku). W braku powyższych podstaw sądem spadku jest sąd rejonowy dla m.st. Warszawy".


Zatem w omawianym pytaniu, w celu kontynuowania postępowania administracyjnego, zasadnym jest zastosowanie art. 34 § 1 k.p.a. Znajduje to potwierdzenie w orzecznictwie sądowo – administracyjnym. W wyroku z dnia 9 grudnia 2005 r., I SA/Wa 93/05, publ.: j.w. WSA w Warszawie orzekł, że "dopóki organ nie dysponuje aktem zgonu strony (osoby fizycznej) lub prawomocnym postanowieniem sądu o stwierdzeniu zgonu, czy też o uznaniu za zmarłego, dopóty zachodzi konieczność ustanowienia kuratora dla osoby nieobecnej".


Wyznaczenie przez sąd przedstawiciela dla nieobecnej strony postępowania administracyjnego następuje w takim przypadku na podstawie art. 184 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz art. 601 k.p.c., zgodnie z którym "dla osoby, która z powodu nieobecności nie może prowadzić swoich spraw, a nie ma pełnomocnika, ustanawia kuratora na wniosek osoby zainteresowanej sąd opiekuńczy miejsca ostatniego zamieszkania lub pobytu osoby nieobecnej".


Pytanie pochodzi z  programu Serwis Budowlany .