Pytanie:
W dniu 18.01.2017 r. zawarto umowę o pracę na czas określony w celu zastępstwa nieobecnego pracownika, w związku z jego przebywaniem na zasiłku chorobowym oraz planowanym urlopie macierzyńskim i urlopie rodzicielskim. Pracownik zastępowany zatrudniony jest na stanowisku starszego referenta, natomiast osoba, która została przyjęta w celu jego zastępstwa zatrudniona jest na stanowisku pomocy administracyjnej. Zgodnie z art. 12 ust. 2 ustawy o pracownikach samorządowych w opisanej sytuacji nie jest konieczne przeprowadzenie naboru na stanowisko urzędnicze.
Czy pomimo początkowego zatrudnienia osoby zastępującej na stanowisku pomocniczym, można w trakcie trwania ww. umowy awansować tegoż pracownika na stanowisko starszego referenta (tożsame ze stanowiskiem osoby zastępowanej) bądź wyższe?
Odpowiedź:
Nie, osoby zatrudnionej na zastępstwo nie można awansować na stanowisko urzędnicze.
Uzasadnienie:
W pierwszym rzędzie należy wyjaśnić kilka podstawowych kwestii, pomijając chwilowo sprawę samego zastępstwa. Otóż zgodnie z art. 11 ust. 1 ustawy z 21.11.2008 r. o pracownikach samorządowych - dalej u.o.p.s. nabór kandydatów na wolne stanowiska urzędnicze, w tym na kierownicze stanowiska urzędnicze, jest otwarty i konkurencyjny. Stosownie do art. 12 ust. 1 u.o.p.s., wolnym stanowiskiem urzędniczym, w tym wolnym kierowniczym stanowiskiem urzędniczym, jest stanowisko, na które, zgodnie z przepisami ustawy albo w drodze porozumienia, nie został przeniesiony pracownik samorządowy zatrudniony na stanowisku urzędniczym, w tym kierowniczym stanowisku urzędniczym, posiadający kwalifikacje wymagane na danym stanowisku lub nie został przeprowadzony na to stanowisko nabór albo na którym mimo przeprowadzonego naboru nie został zatrudniony pracownik. Stanowisko starszego referenta nie jest zatem wolnym stanowiskiem urzędniczym w rozumieniu art. 12 ust. 1 u.o.p.s., ponieważ zatrudniony na nim pracownik jest jedynie czasowo nieobecny z uwagi na jego absencję zdrowotną, a także korzystanie z urlopów związanych z rodzicielstwem. W związku z tym nie może być mowy ani o przeprowadzeniu naboru na omawiane stanowisko, ani o jego obsadzeniu w drodze przeniesienia, czy awansu wewnętrznego.
Ponadto warto wskazać, że w myśl art. 20 ust. 1 u.o.p.s., pracownik samorządowy, który wykazuje inicjatywę w pracy i sumiennie wykonuje swoje obowiązki, może zostać przeniesiony na wyższe stanowisko (awans wewnętrzny). Z kolei art. 20 ust. 2 u.o.p.s. stanowi, że awans wewnętrzny może zostać dokonany jedynie w ramach tej samej grupy stanowisk, o których mowa w art. 4 ust. 2 pkt 1-3. I tak w świetle powołanego art. 4 ust. 2 u.o.p.s., pracownicy samorządowi są zatrudniani na stanowiskach:
1) urzędniczych, w tym kierowniczych stanowiskach urzędniczych,
2) doradców i asystentów,
3) pomocniczych i obsługi.
Pracownika zatrudnionego na stanowisku pomocniczym można awansować jedynie na stanowisko w grupie pomocniczych i obsługi. Aby mógł on objąć stanowisko urzędnicze musi stanąć do konkursu i go wygrać. Jednak nabór może zostać ogłoszony wyłącznie na wolne stanowisko urzędnicze, a stanowisko starszego referenta wolne nie jest.
Co się zaś tyczy zastępstwa, zgodnie z art. 12 ust. 2 u.o.p.s. nie wymaga przeprowadzenia naboru zatrudnienie osoby na zastępstwo w związku z usprawiedliwioną nieobecnością pracownika samorządowego. Zwolnienie z procedury naboru – co zostało nadmienione w treści pytania – dotyczy jednak wyłącznie zatrudnienia w ramach umowy na zastępstwo. I tak, z art. 16 ust. 1 u.o.p.s. wynika, że jeżeli zachodzi konieczność zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy, pracodawca może w tym celu zatrudnić innego pracownika na podstawie umowy o pracę na czas określony, obejmujący czas tej nieobecności. Należy jednak pamiętać, że zastępca musi spełniać wymagania niezbędne do wykonywania pracy na powierzonym mu stanowisku. Wymagania te określa art. 6 u.o.p.s., rozporządzenie Rady Ministrów z 18 marca 2009 r. w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych oraz dodatkowo – stosownie do art. 39 ust. 1 pkt 1 u.o.p.s. – pracodawca w regulaminie wynagradzania. Jeśli zatem osoba zatrudniona na zastępstwo spełniała wymagania konieczne do czasowego objęcia stanowiska zastępowanego pracownika – co było warunkiem niezbędnym – powinna zostać zatrudniona na stanowisku urzędniczym. Mogło ono być hierarchicznie niższe np. młodszy referent, ale nie z grupy stanowisk pomocniczych i obsługi. W umowie zastępstwa należało nadto określić czas jej trwania. Może to być data zakończenia urlopu rodzicielskiego przez nieobecnego pracownika lub odwołanie się do jego osoby poprzez zapis, że umowę zawiera się na czas urlopów macierzyńskiego i rodzicielskiego Marii Nowak. Co istotne, z chwilą jej powrotu umowa z zastępcą rozwiązuje się z mocy prawa.
Reasumując, bez względu na wszelkie okoliczności, pracownika pomocniczego z zasady nie można awansować na stanowisko urzędnicze. Gdyby zastępca został zatrudniony – prawidłowo – na stanowisku urzędniczym, to również nie miałyby do niego zastosowania przepisy dotyczące awansu wewnętrznego, jako że stanowisko osoby zastępowanej zostało mu powierzone tylko czasowo.
