Z jednej strony spółka komunalna powinna posiadać wystarczającą ilość środków pieniężnych, aby nie opóźniać się z płatnościami wobec swoich kontrahentów (płynność prawidłowa). Jednakże z drugiej strony nie powinna posiadać nadmiaru gotówki, bowiem sytuacja taka może wskazywać na występujące zjawisko niegospodarności w takim podmiocie (zjawisko nadpłynności). Sytuacja nadpłynności oznacza w zasadzie nieefektywne wykorzystanie kapitałów będących w posiadaniu spółki i ponoszenie kosztów utraconych możliwości. Wynika to z faktu, że gotówka staje się na pewien czas zamrożona w jakimś składniku aktywów firmy (np. w zapasach bądź w należnościach). Prawidłowa płynność finansowa oznacza w rezultacie taki stan rzeczy, w którym steruje się zarówno wpływami finansowymi jak i wydatkami środków pieniężnych w celu zapewnienia rozwoju spółki komunalnej bez ryzyka utraty wiarygodności wobec swoich wierzycieli. Stąd też istotne staje się monitorowanie rozumianej w ten sposób płynności finansowej. W tym celu można dokonać analizy odpowiednich wielkość bilansu i rachunku z przepływów środków pieniężnych spółki. Ocena taka powinna być dokonywana zarówno w czasie (porównanie poszczególnych okresów) oraz w przestrzeni (porównanie ze sobą poszczególnych składników wspomnianych sprawozdań finansowych). W analizie składników bilansu można przykładowo badać udział należności, zapasów czy środków pieniężnych w sumie aktywów ogółem. Wzrost udziału należności w poszczególnych okresach może przykładowo wskazywać na problemy z ich ściąganiem bądź pogorszenie pozycji na rynku, a co się z tym wiąże wydłużenie terminów płatności dla odbiorców naszych produktów bądź usług. W takim przypadku wymagana jest analiza zobowiązań krótkoterminowych.
Chodzi bowiem o rozpoznanie sytuacji ewentualnego zagrożenia płynności, w której wraz ze wzrostem udziału należności rośnie udział zobowiązań krótkoterminowych w pasywach ogółem. Tego typu analizę można również zastosować do badania kształtowania się poziomu zapasów. Jak bowiem wspomniano, wzrost udziału zapasów w aktywach ogółem wskazuje na rosnące koszty utraconych możliwości, gdyż zamraża się tym samym gotówkę w mniej płynnym składniku majątku. Z kolei analiza rachunku z przepływu środków pieniężnych pozwala na syntetyczne określenie płynności finansowej w poszczególnych obszarach działalności spółki komunalnej, a więc w sferze działalności operacyjnej, inwestycyjnej oraz finansowej. Analiza działalności operacyjnej dotyczy badania przepływów gotówkowych związanych z podstawową działalnością spółki komunalnej. Tym samym określa się osiągany wynik na tej działalności, który determinuje zysk bądź stratę danej spółki. Dodatnie saldo z tej działalności oznacza, że spółka uzyskała wyższe środki pieniężne ze swojej podstawowej działalności od wydatków związanych z jej prowadzeniem. Ocena działalności operacyjnej stanowi w konsekwencji podstawę do oceny zdolności regulowania zobowiązań spółki. Analiza środków pieniężnych z działalności inwestycyjnej umożliwia zaś określenie nakładów jakie spółka komunalna poniosła w celu powiększenia rzeczowych składników swojego majątku (dodatnie przepływy świadczą o sprzedaży majątku, papierów wartościowych bądź o uzyskanych dywidendach lub odsetkach, a ujemne o zakupie środków trwałych bądź akcji, obligacji itp.). Jest to więc swego rodzaju przyczynek do oceny rozwoju spółki komunalnej, a więc tego czy zakupuje, czy może sprzedaje środki trwałe, które determinują rozmiar prowadzonej działalności gospodarczej. Z kolei w analizie środków pieniężnych z przepływów finansowych wskazuje się na zmiany stanu źródeł finansowania spółki i kosztów z tym związanych. Dokonuje się więc zestawienia wpływów np. z tytułu emisji akcji, obligacji lub wykorzystywanych kredytów bankowych z wydatkami w ramach wykupu akcji, obligacji, regulowania zobowiązań kredytowych. W wyniku sumarycznego zestawienia przepływów pieniężnych z tych trzech obszarów działalności spółki komunalnej określa się zmianę stanu środków pieniężnych, która wskazuje na swego rodzaju zysk bądź stratę przedsiębiorstwa w ujęciu gotówkowym. Stąd dodając do tej kwoty wysokość środków pieniężnych na początek okresu można ocenić czy w spółce może dojść do zachwiania płynności finansowej, gdyż otrzymuje się wysokość posiadanych środków na koniec okresu.
Po wykonaniu takiej oceny można przystąpić do analizy trzech głównych wskaźników płynności finansowej (dane z bilansu spółki), tj.:
- wskaźnik bieżącej płynności = aktywa obrotowe / zobowiązania krótkoterminowe, jest to podstawowy wskaźnik płynności finansowej, którego wartość wzorcowa powinna zawierać się w przedziale od 1,5 do 2. W rezultacie zbyt wysoka wartość tego wskaźnika może oznaczać nadpłynność (problemy z obrotem majątku), a niska - niedobór tej płynności, co jest oczywiście zagrożeniem dla prawidłowego funkcjonowania spółki;
- wskaźnik szybkiej płynności = (aktywa obrotowe – zapasy) / zobowiązania krótkoterminowe, wskaźnik ten charakteryzuje zdolność spółki do regulowania swoich zobowiązań przy pomocy płynnych aktywów. Wartość jego powinna kształtować się w przedziale od 1 do 1,2. Niski poziom tego wskaźnika może więc wskazywać na zachwianie płynności, a z kolei zbyt wysoki wskazuje na problemy z utrzymywaniem właściwego poziomu gotówki czy należności;
- wskaźnik wypłacalności gotówkowej = (gotówka + zbywalne papiery wartościowe) / zobowiązania krótkoterminowe, wskazuje jaka część zobowiązań bieżących mogłaby zostać spłacona natychmiast przy użyciu posiadanej gotówki.
Dodatkowo w procesie oceny płynności finansowej spółki komunalnej można posłużyć się analizą wielkości posiadanego przez nią kapitału obrotowego, zwanego często kapitałem pracującym. W praktyce wylicza się go jako różnicę pomiędzy aktywami obrotowymi a zobowiązaniami krótkoterminowymi. Wielkość dodatnia tego kapitału oznacza, że spółka komunalna posiada pewien bufor wypłacalności, który zapewnia zaspokajanie potrzeb finansowych związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą. Następnie można odnieść wysokość wyliczonego w ten sposób kapitału pracującego do sumy aktywów ogółem danej spółki. Ocena tego miernika będzie jednak uzależniona od rodzaju działalności spółki komunalnej, a w zasadzie od długości występującego w niej „cyklu produkcyjnego”. Niska wartość udziału kapitału pracującego w aktywach ogółem powinna występować w spółkach charakteryzujących się szybkim obrotem gospodarczym. Natomiast w sytuacji gdzie produkcja bądź proces świadczenia usług jest dłuższy, uzasadniony jest wzrost wartości tej relacji.
W ocenie płynności finansowej spółek komunalnych nie należy także zapominać o specyfice ich działalności. Często bowiem funkcjonują one w warunkach monopolu na rynku lokalnym, co wpływa na ryzyko utraty płynności finansowej. Stąd ocena tego zjawiska powinna być dostosowana do warunków funkcjonowania danej spółki.
_________________________________________________________________________________________________________________________
Zachęcamy do zapoznania się z książką autorstwa Magdaleny Tabernackiej pt. Negocjacje i mediacje w sferze publicznej. W książce przedstawiono prawne, społeczne i psychologiczne uwarunkowania podejmowania negocjacji i mediacji w sferze publicznej, czyli w obszarze działań władzy wykonawczej, jak również sądowniczej i ustawodawczej.
Książka dostępna jest w ofercie internetowej księgarni profinfo.pl
