Przepisy art. 4 ust. 8 i 9 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości (Dz. U. Nr 175, poz. 1459 ze zm.) umożliwiają użytkownikom wieczystym uzyskanie bonifikaty od opłaty z tytułu przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności.

Aby uzyskać bonifikatę, osoba fizyczna musi złożyć odpowiedni wniosek i spełnić przesłanki określone w tych przepisach:
- dochód miesięczny na jednego członka rodziny w gospodarstwie domowym nie może przekraczać przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej za ostatnie półrocze roku poprzedzającego rok, w którym wystąpiono z żądaniem przekształcenia prawa użytkowania wieczystego, ogłaszanego przez Prezesa GUS, i jednocześnie nieruchomość jest zabudowana na cele mieszkaniowe albo przeznaczona pod tego rodzaju zabudowę, albo
- prawo użytkowania wieczystego uzyskane zostało przed dniem 5 grudnia 1990 r.
W pierwszym przypadku organ właściwy do wydania decyzji udziela 90 % bonifikaty od opłaty, a w drugim przypadku 50 %.

Wniosek o zbadanie z Konstytucją tych przepisów złożyły aż 3 gminy (Józefów, Ruda Śląska, Radków). Zarzuciły im pozbawienie gmin prawa samodzielnego dysponowania własnością oraz uszczuplenie dochodów z tytułu opłat przez obowiązek udzielenia bonifikaty ciążący na organie gminy.

Trybunał Konstytucyjny uznał (wyrok z dnia 26 stycznia 2010 r., sygn. K 9/08), że przepisy te są zgodne z art. 2 Konstytucj i tj. z zasadą sprawiedliwości społecznej oraz zasadą zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa. Zdaniem TK, określone w art. 4 ust. 8 i 9 ustawy o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego kryteria udzielania bonifikat (odpowiedni dochód lub data nabycia prawa użytkowania wieczystego) przyczyniają się do realizacji celu ustawy, mają charakter racjonalny i znajdują uzasadnienie w wartościach konstytucyjnych.

Trybunał przyznał jednak rację wnioskodawcom w zakresie obowiązku udzielania bonifikat od opłaty z tytułu przekształcenia orzekając, że art. 4 ust. 8 i 9 ustawy o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego jest niezgodny z art. 165 ust. 1 oraz art. 167 ust. 1 i 2 Konstytucji w zakresie, w jakim wskazuje, że udzielenie bonifikaty jest obowiązkiem organu jednostki samorządu terytorialnego właściwego do wydania decyzji przekształceniowej. W ten sposób dotychczasowi właściciele nieruchomości (jednostki samorządu terytorialnego) nie mają możliwości decydowania o sposobie zarządzania swoją własnością. Taka ingerencja jest tym bardziej rażąca, że następuje w formie zobowiązania dotychczasowego właściciela nieruchomości do wydania decyzji administracyjnej, podczas gdy stosunek użytkowania wieczystego, łączący go z użytkownikiem, ma charakter cywilnoprawny i jest oparty o zasadę równości stron. Obowiązkowe udzielenie bonifikaty przy przekształceniu użytkowania wieczystego we własność powoduje zmniejszenie dochodów jednostek samorządu terytorialnego, czemu nie towarzyszy ani zmniejszenie zadań samorządów, ani też jakaś forma rekompensaty lub uzyskania dodatkowych źródeł dochodów.

Zgodnie z sentencją orzeczenia, przepisy utracą moc dopiero z upływem 18 miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw, zatem można się spodziewać, że przestaną obowiązywać na początku lipca 2011 r. Do tego czasu organy samorządu terytorialnego wydające decyzje o przekształceniu muszą stosować art. 4 ust. 8 i 9 ustawy o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego w dotychczasowym brzmieniu. Trybunał zdecydował się na odroczenie utraty mocy obowiązującej przez zaskarżone przepisy, aby dać ustawodawcy czas na przywrócenie stanu zgodności z Konstytucją .


Przydatne materiały:
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.(Dz. U. z. Nr 78, poz. 483 ze zm.)