Ponad 300 gmin bez szkolnych psychologów, samorządowcy bezradni

Samorządy miały dwa lata, aby dostosować się do nowych obowiązków, jakie nakłada Karta Nauczyciela. Termin mija 1 września. Samorządowcy przekonują, że okres przejściowy był za krótki, aby wykształcić specjalistów. W aż 308 gminach wciąż nie udało się obsadzić ani jednego etatu psychologa - to problem głównie na tzw. ścianie wschodniej. Zdaniem ekspertów barierą są zbyt wyśrubowane wymagania postawione szkolnym psychologom.

Anna Grygierek, burmistrz Strumienia, wiceprzedniczącą Związku Gmin Wiejskich RP wskazuje, że sprawa jest złożona.

- W bardzo krótkim czasie pojawiła się potrzeba obowiązkowego zatrudniania psychologów szkolnych. Kadr zaczęło więc brakować. Nawet jeśli w danej placówce nie ma pełnej obsady psychologa, nie oznacza to, że dzieci nie są zaopiekowane. Są przecież wychowawcy, pedagodzy – mówi burmistrz Grygierek.

Beata Patoleta, adwokat, ekspertka od prawa oświatowego wskazuje jednak, że brak realizacji ustawowego obowiązku skutkuje wnioskiem o odwołanie dyrektora szkoły lub możliwością likwidacji szkoły. - Ale nie przypominam sobie, aby kuratorium złożyło kiedyś do gminy taki wniosek – zastrzega ekspertka.  

Sprawdź w LEX: Czy psycholog szkolny bez przygotowania pedagogicznego może rozpocząć przygotowanie do zawodu? >

Obowiązek nałożony przez nowelizację

Nie oznacza to, że problemu z brakiem psychologów szkolnych nie ma. Jest, i to spory, bo chodzi o dobro dzieci.

Nowelizacja Prawa oświatowego, która weszła w życie w 2022 r., zwiększyła liczbę specjalistów, których muszą zatrudniać placówki oświatowe. Szkoły miały dwa lata, by dostosować się do nowych wymogów. Od września br. w pełni obowiązywać będzie art. 42d Karty Nauczyciela. Liczba etatów nauczycieli pedagogów, pedagogów specjalnych, psychologów, logopedów lub terapeutów pedagogicznych w przedszkolu, szkole lub zespole nie może być niższa niż:

• 2 etaty, które powiększa się o 0,2 etatu na każdych kolejnych 100 dzieci lub uczniów - jeżeli liczba dzieci lub uczniów przekracza 100;
• 1,5 etatu - jeżeli liczba dzieci lub uczniów przekracza 50 i nie przekracza 100;
• 1 etat - jeżeli liczba dzieci lub uczniów przekracza 40 i nie przekracza 50;
• 0,8 etatu - jeżeli liczba dzieci lub uczniów przekracza 30 i nie przekracza 40;
• 0,6 etatu - jeżeli liczba dzieci lub uczniów przekracza 20 i nie przekracza 30;
• 0,4 etatu - jeżeli liczba dzieci lub uczniów przekracza 10 i nie przekracza 20;
• 0,25 etatu - jeżeli liczba dzieci lub uczniów wynosi od 1 do 10.

Czytaj też w LEX: Zasady zatrudniania nauczycieli specjalistów w szkołach i przedszkolach > 

2300 wakatów w gminnych szkołach

Zgodnie z danymi zebranymi z gmin, miast i powiatów w trybie dostępu do informacji publicznej, ustalonymi przez Fundację GrowSPACE, w Polsce wciąż brakuje 23,90 proc. psychologów szkolnych na rok szkolny 2024/25. (w ub. r. 26,90 proc.) Ani jednego psychologa szkolnego nie zdołało zatrudnić aż 308 gmin. Najgorzej przedstawia się sytuacja w województwach:

• podkarpackim  - 38,90 proc. wakatów
• zachodniopomorskim – 34,88 proc.
• warmińsko-mazurskim – 34,66 proc.
• podlaskim – 32,87 proc.
• lubelskim – 30,99 proc

Zebrane przez Fundację dane pokazują, że w całej Polsce w szkołach odnotowano 2306,31 wakatów dla psychologów szkolnych. Obsadzonych jest 7344,25 etatów. Pozytywne jest, że aż w 13 województwach odnotowano wzrost liczby tych specjalistów.

- Cieszymy się, że dane pokazują spadek, ponieważ daje to nadzieję na długoterminową poprawę. W mniejszych miastach i miejscowościach dużą rolę mogły odegrać podwyżki, które objęły nauczycieli i nauczycielki. To mogło częściowo zahamować odpływ psychologów i psycholożek do rynku prywatnego oraz do większych miast. Jest to zmiana pozytywna, ponieważ docelowo ma doprowadzić do sytuacji, gdzie pomoc będzie dostępna w każdej szkole. Tylko kompleksowe rozwiązania takie jak psychoedukacja czy godne zatrudnienie sprawią, że będziemy walczyć z punktami krytycznymi na mapie Polski - mówi Dominik Kuc, członek zarządu Fundacji GrowSPACE.

LEX Alert Urzędowy - gotowe newsy o zmianach w prawie dla Twoich urzędników. Sprawdź szczegóły >>

Najgorzej w podkarpackim  

365,06 obsadzonych etatów psychologów szkolnych, przy 232,46 wakatach, wykazano w województwie podkarpackim. Oznacza to, że nieobsadzonych jest 38,9 proc. etatów. To spadek względem ubiegłorocznego raportu o 7,5 pkt. proc. Z drugiej strony, w ciągu roku drugiej strony o 9 gmin do 31 zmniejszyła się liczba samorządów, gdzie nadal brak chętnych do pracy. To gminy: Dębica (gmina), Jodłowa, Pilzno, Chłopice, Radymno (gmina), Rokietnica, Dębowiec, Krępna, Osiek Jasielski, Skołyszyn, Tarnowiec, Krościenko Wyżne, Baligród, Wielkie Oczy, Rakszawa, Padew Narodowa, Radomyśl Wielki, Bircza, Dubiecko, Fredropol, Krzywcza, Stubno, Gać, Sieniawa, Iwierzyce, Ostrów, Wielopole Skrzyńskie, Bukowsko, Komańcza, Tyrawa Wołoska, Frysztak.

Wacław Pawłowski, wójt gminy Krzywcza bezradnie rozkłada ręce.

- Dyrektorzy szkół się starają, szukają. Mamy dwie szkoły gminne i trzy stowarzyszeniowe. Co zrobić, kiedy nikt nie chce do nas przyjść – mówi wójt Pawłowski. Nie traci nadziei, że może jednak ktoś się znajdzie. Chociaż jeden.

Sprawdź w LEX: Czy psycholog szkolny zatrudniony w szkole na cały etat może mieć przydzielone godziny ponadwymiarowe? >

Pięć szkół działa na terenie miasta i gminy Dubiecko: trzy zespoły szkół i dwie szkoły podstawowe. Nie ma w nich ani jednego psychologa.

- Co zrobimy? Nie wiem. Brakuje chętnych do pracy. Nie sztuka zatrudnić kogoś, jeśli nie spełnia pełnych wymogów do pracy w szkole. Nie możemy zatrudnić kogoś tylko po to, by wypełnić etat. Potrzebujemy specjalistów- podkreśla Ewa Daraż, pracownik ds. oświaty w Urzędzie Miasta i Gminy Dubiecko.

Nie te pieniądze, trudny dojazd

Także Wacław Kondyra, kierownik referatu edukacji i sportu w Urzędzie Miasta i Gminy Sieniawa przyznaje, że nikogo nie udało się znaleźć. Nawet na te pół etatu, które jest potrzebne w szkole.

- Na połówce etatu, wynagrodzenie psychologa wyniosłoby około 2600 zł brutto. Netto to naprawdę niewiele. Kolejna sprawa, to niemożliwe obecnie uzyskanie tego typu kwalifikacji poprzez studia podyplomowe. Trzeba mieć studia pięcioletnie – wylicza Kondyra. Przypomina sobie sytuację, kiedy znalazła się osoba zainteresowana pracą w szkole. Proponowano jej cząstkowe etaty w trzech szkołach. Wszystko było w porządku dopóty, dopóki nie padło pytanie o wynagrodzenie. Kiedy usłyszała, w jakiej jest wysokości i oszacowała koszty dojazdu, zrezygnowała.

Zdaniem Wacława Kondyry zwiększenie liczby psychologów w szkole to dobry pomysł, bo są bardzo potrzebni, tyle że za mało było czasu na realizację tego pomysłu. Za mało, by można było skończyć pięcioletnie studia, zdobyć odpowiednie kwalifikacje.

Kwalifikacje w zakresie poziomu wykształcenia w odniesieniu do poszczególnych typów szkół i rodzajów placówek, reguluje rozporządzenie w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli. Zgodnie z par. 29 tego rozporządzenia, kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela psychologa w przedszkolach, szkołach i placówkach, posiada osoba, która ukończyła studia pierwszego i drugiego stopnia lub jednolite studia magisterskie prowadzone zgodnie z:

• z nowym standardem kształcenia na kierunku psychologia w zakresie odpowiadającym prowadzonym zajęciom i posiadająca przygotowanie pedagogiczne lub
• przepisami obowiązującymi przed dniem 3 sierpnia 2019 r. na kierunku psychologia w specjalności odpowiadającej prowadzonym zajęciom i posiada przygotowanie pedagogiczne lub
• spełnia warunki określone w art. 63 ust. 1 ustawy o zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym psychologów i posiada przygotowanie pedagogiczne.

Kondyra podkreśla też, że przede wszystkim praca w szkole nie jest też pracą atrakcyjną finansowo dla młodych ludzi. W firmach dostaną znacznie wyższe wynagrodzenie.

Sprawdź też w LEX: Jakim wykształceniem powinna legitymować się psycholożka w szkole ponadpodstawowej? >

Czy psycholog musi być w butach nauczyciela?

Beata Patoleta uważa, że problem można było rozwiązać przez prostą zmianę prawa.  

- W szkołach pojawiliby się psychologowie, bo na rynku jest ich sporo, ale ustawodawca, po pierwsze - musiałby w zakresie pracowników nie samorządowych zdjąć limity wysokości wynagrodzeń, bo psycholodzy nie chcą pracować za takie pieniądze. Po drugie, musiałby usunąć obowiązek posiadania kwalifikacji pedagogicznych. Przecież psychologiem może logopeda, fizjoterapeuta i oni pewnie przyszliby na zajęcia do szkół, ale muszą mieć kwalifikacje pedagogiczne. I wychodzą z założenia, że po co oni mają je robić skoro mają wystarczająco dużo zajęć bez tych kwalifikacji pedagogicznych – mówi mec Patoleta.

Sprawdź też w LEX: Czy do zatrudnienia osoby, która w danym roku szkolnym uzyska wymagane kwalifikacje, konieczne jest uzyskanie zgody kuratorium oświaty? >

Jej zdaniem, jeśli ustawodawcy rzeczywiście chodzi o to, aby zapewnić opiekę pedagogiczną w szkołach to powinien ułatwić psychologom, którzy są na rynku, możliwość pracy w szkołach.

- Przecież ten specjalista ma być psychologiem, a nie nauczycielem. Moim zdaniem tu jest zasadniczy problem – wskazuje ekspertka. Jej zdaniem, minister może to zrobić nowelizacja rozporządzenia.  

Sprawdź też w LEX:

Czy psycholog szkolny diagnozuje niepełnosprawność intelektualną ucznia? >

Czy psycholog szkolny może rozmawiać z uczniem bez udziału rodzica? >

Czy psycholog szkolny też musi realizować tzw. godzinę dostępności? >

Rachunkowość jednostek oświatowych [PRZEDSPRZEDAŻ] ebook

Monika Kaczurak-Kozak

Sprawdź