W dniu 16 grudnia 2010 r. Sejm uchwalił ustawę o publicznym transporcie zbiorowym (Dz. U z 2011 r. Nr 5, poz. 13, dalej jako ustawa ). W ustawie unormowano zasady organizacji i funkcjonowania regularnego przewozu osób w publicznym transporcie zbiorowym na terenie RP, a także zasady finansowania tego transportu.

Ustawa wprowadza pojęcie organizatora publicznego transportu zbiorowego, którym jest właściwa jednostka samorządu terytorialnego albo minister właściwy do spraw transportu, zapewniający funkcjonowanie publicznego transportu zbiorowego na danym obszarze. Szczegółowe zasady określania właściwości miejscowej organizatora transportu publicznego określa art. 7 ustawy . Jednocześnie w art. 8 wskazano główne zadania organizatora, którymi są:
• planowanie rozwoju transportu;
• organizowanie publicznego transportu zbiorowego;
• zarządzanie publicznym transportem zbiorowym.

Za realizację tych zadań odpowiadają organy wykonawcze j.s.t. bądź ich związków, a w powiecie albo województwie – odpowiednio starosta i marszałek województwa.

Organizatorzy transportu zbiorowego na każdym szczeblu mają obowiązek opracowania planu zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego (dalej jako plan); w przypadku j.s.t. plan ma charakter aktu prawa miejscowego uchwalanego przez organ stanowiący. Szczegółową zawartość planu normuje art. 12, zgodnie z którym powinien on określać m.in. sieć komunikacyjną, na której jest planowane wykonywanie przewozów o charakterze użyteczności publicznej, ocenę i prognozy potrzeb przewozowych oraz przewidywane finansowanie usług przewozowych. Do określenia szczegółowego zakresu planu transportowego z podziałem na część tekstową i graficzną upoważniono ministra właściwego do spraw transportu, w tym celu zostanie wydane stosowne rozporządzenie. Należy podkreślić, iż ustawodawca przewidział znaczący udział społeczeństwa w powstawaniu planu. Zgodnie z art. 10 ustawy informację o opracowanym projekcie planu transportowego ogłasza się w miejscowej prasie, w Biuletynie Informacji Publicznej oraz w sposób zwyczajowo przyjęty, określając miejsce wyłożenia projektu planu transportowego oraz formę, miejsce i termin składania opinii dotyczących tego projektu, nie krótszy jednak niż 21 dni od dnia ogłoszenia. Organizator rozpatruje opinie, a w przypadku uznania za zasadne wniosków w nich zawartych, dokonuje stosownych zmian w projekcie planu transportowego.

Ustawa przewiduje, iż za korzystanie przez operatorów i przewoźników z przystanków komunikacyjnych i dworców mogą być pobierane opłaty. Stanowią one dochód właściwej j.s.t., przy czym mogą być przeznaczane jedynie na działania związane z budową, przebudową, remontem i utrzymaniem przystanków bądź dworców. Ustawodawca wskazał również maksymalne stawki opłat, które wynoszą:
1) 0,05 zł za jedno zatrzymanie środka transportu na przystanku komunikacyjnym;
2)1 zł za jedno zatrzymanie środka transportu na dworcu.

W nowej ustawie znalazły się również przepisy dotyczące wyboru operatora publicznego transportu zbiorowego tj. samorządowego zakład budżetowy oraz przedsiębiorca uprawnionego do prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie przewozu osób. Ustawa przewiduje możliwość wyboru operatora na podstawie bezpośredniego zawarcia umowy, poprzez udzielenie zamówienia publicznego oraz w drodze publicznego ogłoszenia o koncesji, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 9 stycznia 2009 r. o koncesji na roboty budowlane lub usługi (Dz. U. Nr 19, poz. 101 ze zm.) . Ponadto przewóz osób w zakresie publicznego transportu zbiorowego niebędący przewozem o charakterze użyteczności publicznej może być wykonywany przez przedsiębiorcę po dokonaniu zgłoszenia o zamiarze wykonywania takiego przewozu do organizatora właściwego ze względu na obszar lub zasięg przewozów i wydaniu przez tego organizatora potwierdzenia zgłoszenia przewozu. Organizator transportu, czyli właściwa j.s.t., ma wówczas obowiązek wydania przedsiębiorcy potwierdzenia zgłoszenia; odmowa wydania może nastąpić jedynie w ustawowo określonych wypadkach i następuje w formie decyzji administracyjnej, podobnie jak cofnięcie już wydanego potwierdzenia. Dane przedsiębiorców, względem których została wydana ostateczna decyzja o cofnięciu potwierdzenia zgłoszenia przewozu, gromadzone będą w Centralnej Ewidencji Przewoźników prowadzonej w systemie teleinformatycznym przez ministra właściwego do spraw transportu.

Wzory dokumentów związanych z wykonywaniem publicznego transportu zbiorowego oraz wysokość opłat za ich wydanie określane są w drodze rozporządzenia przez ministra właściwego do spraw transportu. Stosowny akt prawny został wydany w dniu 23 lutego 2011 r. ( Dz. U. Nr 40, poz. 205 ) i wchodzi w życie 1 marca 2011 r.

Istotne znaczenie ma Rozdział 5 ustawy (art. 46 – 49), w którym unormowano funkcjonowanie publicznego transportu zbiorowego, w tym obowiązki organizatorów, operatorów i przewoźników względem siebie, a także zasady przekazywania informacji dotyczących publicznego transportu zbiorowego przez organizatorów marszałkom województw oraz przez marszałków – ministrowi właściwemu do spraw transportu.

Ustawodawca przewidział trzy sposoby finansowania przewozów o charakterze użyteczności publicznej: poprzez pobieranie opłat w związku z realizacją usług, przekazywanie operatorowi rekompensat w ustawowo określonych przypadkach oraz udostępnianiu operatorowi przez organizatora środków transportu na realizację przewozów. Nie jest to jednak katalog zamknięty. Źródłem finansowania transportu mogą być środki własne j.s.t będącej organizatorem oraz środki z budżetu państwa, jednak i tu ustawodawca nie tworzy katalogu zamkniętego.

Ustawa wchodzi w życie 1 marca 2011 r. Część przepisów, dotyczących m.in. zasad funkcjonowania transportu zbiorowego oraz zmian w przepisach obowiązujących, zacznie obowiązywać dopiero od 1 stycznia 2017 r.

Przydatne materiały:
Ustawa z 16 grudnia 2010 r, o publicznym transporcie zbiorowym (Dz. U z 2011 r. Nr 5, poz. 13)
Ustawa z dnia 9 stycznia 2009 r. o koncesji na roboty budowlane lub usługi (Dz. U. Nr 19, poz. 101 ze zm.)
Rozporządzenie Ministra infrastruktury z dnia 23 lutego 2011 r. w sprawie wysokości opłat za wydanie dokumentów związanych z wykonywaniem publicznego transportu zbiorowego oraz wzorów tych dokumentów Dz. U. Nr 40, poz. 205)