W dniu 4 lutego 2011 r. Sejm uchwalił ustawę o opiece nad dziećmi do lat 3 ( Dz. U. Nr 45, poz. 235 , dalej jako ustawa ). Nowe prawo reguluje funkcjonowanie żłobków oraz nowej instytucji – klubów dziecięcych, oraz określa na jakich zasadach mogą być zatrudniane nianie oraz dzienni opiekunowie.

Opieka nad dziećmi do lat 3 może być sprawowana przez jednostki organizacyjne: żłobki albo kluby dziecięce, a także przez osoby fizyczne: nianie oraz dziennych opiekunów. Zgodnie z ustawą opieka nad dziećmi w żłobku sprawowana może być od ukończenia przez nie 20 tygodnia życia, podczas gdy w klubie dziecięcym dolną granicą wieku jest 1 rok życia. Obydwa typy jednostek mogą być prowadzone zarówno przez gminy, osoby fizyczne jak i osoby prawne i jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, przy czym gmina ma obowiązek prowadzić je w formie gminnych jednostek budżetowych. Dopuszczalne jest również (ze względów organizacyjnych) tworzenie zespołów jednostek, na czele których stoi dyrektor.

Zarówno żłobki jak i kluby dziecięce mają za zadanie zapewnić podopiecznym opiekę w warunkach bytowych zbliżonych do warunków domowych, zagwarantować właściwą opiekę pielęgnacyjną oraz edukacyjną (przez prowadzenie zajęć zabawowych z elementami edukacji) praz prowadzić zajęcia opiekuńczo-wychowawcze i edukacyjne odpowiednie do wieku dzieci. Pozostałe zadania określa podmiot założycielski w statucie żłobka albo klubu dziecięcego, w którym określa się ponadto nazwę i miejsce prowadzenia instytucji, warunki przyjmowania dzieci oraz zasady udzielania opłat za pobyt i wyżywienie w przypadku nieobecności dziecka.

Zgodnie z ustawą w żłobku zapewnia się opiekę nad dzieckiem w wymiarze do 10 godzin dziennie względem każdego dziecka, podczas gdy w klubie dziecięcym wymiar ten ulega obniżeniu do 5 godzin. W szczególnie uzasadnionych przypadkach wymiar opieki w żłobku może być wydłużony na wniosek rodzica, jednak wiąże się to z poniesieniem dodatkowych opłat. Ustawa określa również szczegółowe wymagania dotyczące personelu oraz kadry kierowniczej instytucji, a także dopuszcza udział wolontariuszy w zapewnieniu opieki nad dziećmi. Co ważne, ustawa nakłada obowiązek współpracy między opiekunem dzieci a ich rodzicami w szczególności przez prowadzenie konsultacji i udzielanie porad rodzicom w zakresie pracy z dziećmi. W przypadku klubów dziecięcych dopuszczone jest także uczestnictwo rodziców w zajęciach.

@page_break@

Ustawa stanowi też podstawowe wymagania lokalowe dotyczące instytucji opieki nad dziećmi. Żłobek powinien dysponować co najmniej dwoma pomieszczeniami, z czego jedno powinno być przystosowane do odpoczynku dla dzieci; przy tworzeniu klubu dziecięcego wymagane jest co najmniej jedno pomieszczenie. Szczegółowe wymagania lokalowe i sanitarne określone zostaną przez ministra właściwego do spraw rodziny w drodze rozporządzenia.

Aby móc prowadzić żłobek lub klub dziecięcy wymagany jest wpis do specjalnego rejestru, którego prowadzenie jest obowiązkiem wójta (burmistrza bądź prezydenta miasta). Rejestr ten jest jawny, a wpis następuje na wniosek podmiotu prowadzącego instytucję. Zanim jednak nastąpi wpis, musi odbyć się obowiązkowa wizytacja lokalu przez wójta w celu ustalenia, czy spełnione są wymagania dotyczące bezpieczeństwa i higieny. W przypadku braku przeciwwskazań, wójt może dokonać wpisu i wydać podmiotowi prowadzącemu instytucję stosowne zaświadczenie. W innym wypadku wójt odmawia wpisu, a w ustawowo określonych przypadkach może wykreślić żłobek bądź klub z rejestru. Zarówno wykreślenie jak i odmowa wpisu następują w drodze decyzji administracyjnej. Ponadto wpis do rejestru podlega opłacie, będącej dochodem własnym gminy, której wysokość określa rada gminy w drodze uchwały.

Ustawa wprowadza także instytucję dziennego opiekuna – osoby fizycznej zatrudnianej przez gminę na podstawie umowy o świadczenie usług – będącej umową zlecenia zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego. Dzienny opiekun sprawuje opiekę nad dziećmi – maksymalnie pięciorgiem – w wieku od ukończenia 20 tygodnia życia, a w swoich uprawnieniach i obowiązkach stanowi swego rodzaju „wypadkową” między żłobkiem a klubem dziecięcym, a tym samym może stanowić doskonałe uzupełnienie dla funkcjonowania obydwu instytucji. Zgodnie z ustawą wójt, burmistrz lub prezydent miasta wybiera dziennych opiekunów w drodze otwartego konkursu ofert, przeprowadzonego na zasadach określonych w ustawie z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2010 r. Nr 234, poz. 1536) , natomiast maksymalną wysokość wynagrodzenia dziennego opiekuna oraz zasady jego ustalania określa, w drodze uchwały, rada gminy. Sprawowanie opieki nad dziećmi odbywa się w tym przypadku w lokalu, do którego dzienny opiekun posiada tytuł prawny, przy czym gmina może w tym celu udostępnić lub wyposażyć lokal. Podobnie jak w przypadku żłobków i klubów dziecięcych, wójt, burmistrz lub prezydent miasta prowadzi wykaz dziennych opiekunów, z którymi zawarł umowę.

@page_break@

Zarówno żłobki, kluby dziecięce oraz dzienni opiekunowie podlegają nadzorowi sprawowanemu przez wójta (za pośrednictwem upoważnionych osób) w zakresie warunków i jakości świadczonej opieki. Podstawą do przeprowadzenia czynności nadzorczych jest plan nadzoru przyjmowany przez radę gminy w formie uchwały, jednak wójtowi przysługuje prawo do prowadzenia czynności poza planem, jeżeli poweźmie informacje o nieprawidłowościach w funkcjonowaniu instytucji. W razie stwierdzenia uchybień, dziennego opiekuna lub podmiot prowadzący instytucję wzywa się do usunięcia nieprawidłowości, a po upływie wyznaczonego ku temu terminu następuje wykreślenie z rejestru bądź rozwiązanie umowy z dziennym opiekunem.

Ustawa zawiera również istotne uregulowania dotyczące finansowania opieki nad dziećmi do lat 3. Rada gminy, zgodnie z ustawą , ma prawo do podejmowania uchwał w sprawie:
- wysokości opłat za pobyt dziecka w żłobku lub klubie dziecięcym utworzonym przez gminę albo u dziennego opiekuna
- maksymalnej wysokości opłaty za wyżywienie
- warunki częściowego lub całkowitego zwolnienia rodziców od ponoszenia opłat
- wysokość i zasady ustalania dotacji celowej dla podmiotów prowadzących instytucje na każde dziecko objęte opieką w żłobku lub klubie dziecięcym.
Ponadto wójt może zlecić organizację opieki sprawowanej w formie żłobka lub klubu dziecięcego albo przez dziennych opiekunów, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 234, poz. 1536) . Przewidziano również możliwość otrzymywania przez gminy dotacji celowych z budżetu państwa na dofinansowanie zadań własnych z zakresu organizacji opieki nad dziećmi w wieku do lat 3, przy czym wysokość dotacji nie może przekroczyć 50% kosztów realizacji zadania. W przypadku opieki nad dziećmi niepełnosprawnymi do lat 3 wysokość tej dotacji może wynosić aż do 70% kosztów. Ustawa nakłada również na gminy obowiązek sporządzania sprawozdań rzeczowo-finansowych z zakresu opieki nad dziećmi w wieku do lat 3 i przekazywania ich właściwemu wojewodzie, w wersji elektronicznej.

Nowa ustawa o opiece nad dziećmi do lat 3 wchodzi w życie po upływie miesiąca od dnia ogłoszenia, tj. 4 kwietnia 2011 r. Wyjątkiem są przepisy:
- dotyczące sprawozdań z realizacji ustawy składanych przez Radę Ministrów corocznie Sejmowi i Senatowi w terminie do 30 września – wchodzące 1 stycznia 2013 r.
- dotyczące osób będących nianiami – wchodzące 1 października 2010 r.
- dotyczące państwowego wspierania rozwoju instytucji opieki nad dziećmi do lat 3 – wchodzące 3 marca 2011 r.
- dotyczące systemów teleinformatycznych – wchodzące 5 kwietnia 2012 r.


Przydatne materiały:
 Ustawa z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi do lat 3 (Dz. U. Nr 45, poz. 235)
Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2010 r. Nr 234, poz. 1536)

Pisaliśmy o tym również:
Szersza informacja o formach opieki nad dzieckiem w wieku do lat 3
Nianie i opiekunki wyjdą z szarej strefy
Uczmy się o żłobkach
Rewolucja w opiece nad dziećmi do 3 lat czyli nowe obowiązki dla gmin - podmioty uprawnione do sprawowania opieki
Rewolucja w opiece nad dziećmi do 3 lat czyli nowe obowiązki dla gmin – organizacja żłobka i klubu dziecięcego  
 Rewolucja w opiece nad dziećmi do 3 lat czyli nowe obowiązki dla gmin – rejestr żłobków i klubów dziecięcych oraz dotacje dla gmin
Szkolenia do opiekunów małych dzieci 
Łagodniejsze wymagania dla żłobków