Ze względu na powszechny proces sprzedaży po roku 1990 lokali komunalnych ich najemcom większość gmin w Polsce posiada na swoim terenie wspólnoty mieszkaniowe. W zależności od sytuacji konkretnej nieruchomości (tzn. czy zostały sprzedane wszystkie, czy tylko niektóre lokale) gmina jako dotychczasowy właściciel budynku posiada udziały we wspólnocie lub nie.

Jeżeli jest członkiem wspólnoty, to jak każdy właściciel jest zobowiązana do ponoszenia kosztów utrzymania swoich lokali oraz nieruchomości wspólnej i niezbędnych remontów. Wysokość tych kosztów jest uzależniona od wielkości udziałów gminy w nieruchomości wspólnej. Sytuacja ta nie budzi żadnych wątpliwości, ponieważ wydatki na utrzymanie majątku gminnego są legalne.

Dawni najemcy lokali komunalnych wykupywali je ze znaczną bonifikatą (czasem za 10% lub 5% wartości rynkowej mieszkań). Część z tych osób nie jest w stanie ponosić samodzielnie kosztów utrzymania budynku i koniecznych remontów. Z reguły lokale komunalne są zbywane w budynkach wymagających znacznych nakładów finansowych. Z tych względów członkowie wspólnot zwracają się do poprzednich właścicieli, czyli gmin, o dofinansowanie remontów nieruchomości wspólnej.

Próbę wprowadzenia tego typu dotacji podjęła w roku 2007 gmina Karpacz, podejmując w dniu 20 marca uchwałę Nr V/37/07 w sprawie trybu postępowania o udzielenie dotacji z budżetu gminy Karpacz na dofinansowanie zadań podejmowanych przez wspólnoty mieszkaniowe, sposobu rozliczania oraz sposobu kontroli wykonania zadania (Dz. Urz. Województwa Dolnośląskiego Nr 107, poz. 1375). Dotacje z budżetu gminy miały być udzielane na realizację następujących zadań publicznych: 1) remont lub ocieplenie elewacji; 2) remont dachu; 3) wykonanie lub remont chodnika i oświetlenia na nieruchomości wspólnoty; 4) wykonanie ogrodzenia nieruchomości od strony ulicy; 5) wykonanie przyłącza uzbrojenia działki lub bezpośrednio budynku do miejskiej sieci wodnej i kanalizacyjnej. Jako podstawę prawną uchwały wskazano art. 7 ust. 1 pkt 1-3 ustawy o samorządzie gminnym   w zw. z art. 176 ust. 3 ustawy z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 249, poz. 2104 ze zm.).

Uchwała ta została zakwestionowana przez Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej we Wrocławiu. W związku z powyższym stanem faktycznym zapadł w dniu 21 października 2008 r. wyrok NSA (II GSK 411/08), który jednoznacznie wskazuje na niedopuszczalność dotowania przez gminy wspólnot mieszkaniowych.

Warto przytoczyć najważniejsze ustalenia NSA zawarte w uzasadnieniu wyroku, ponieważ mają one walor powszechny, wskazują na prawidłowy sposób rozumienia art. 176 ust. 3 ustawy o finansach publicznych.

Przepis ten umożliwia jednostkom samorządu terytorialnego udzielanie dotacji podmiotom spoza sektora finansów publicznych – a więc prywatnym – pod dwoma warunkami, które muszą być spełnione łącznie:
1) podmiot otrzymujący dotację nie może prowadzić działalności w celu osiągnięcia zysku;
2) dotacja może być przeznaczona jedynie na cel publiczny związany z realizacją zadań jednostki udzielającej dotacji.

Jeżeli chodzi o pierwszą przesłankę, to biorąc pod uwagę art. 6 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali (Dz. U. z 2000 r. Nr 80, poz. 903 ze zm.) można przyjąć iż wspólnoty mieszkaniowe nie są podmiotami działającymi dla osiągnięcia zysku. Celem działania wspólnoty jest zarząd majątkiem wspólnym właścicieli lokali.

Zasadnicze wątpliwości RIO, a następnie sądu administracyjnego wzbudziła kwestia celu publicznego i związku z realizacją zadań gminy. Beneficjentami wsparcia, zgodnie z uchwałą, może być bowiem tylko określona grupa mieszkańców gminy – właściciele lokali we wspólnotach mieszkaniowych. Z tego powodu sąd uznał, iż dotacje takie nie służą realizacji celu publicznego. Ponadto zaspokajanie potrzeb określonej wspólnoty mieszkaniowej nie jest równoznaczne z „zaspokajaniem zbiorowych potrzeb wspólnoty” – takie zadanie własne wskazuje ustawa o samorządzie gminnym. Wspólnota w rozumieniu tej ustawy to ogół mieszkańców danej gminy, a nie poszczególne grupy mieszkańców (in concreto właścicieli lokali).

Zaprezentowana w orzeczeniu interpretacja przepisów ustawy o finansach publicznych wydaje się słuszna również z tego powodu, iż zapobiega różnicowaniu mieszkańców gminy, ponieważ dotacji takich nie mogli uzyskać np. właściciele domów jednorodzinnych, którzy również mogą znajdować się w trudnej sytuacji dochodowej.



Przydatne materiały:

Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze zm.)